Podsumowanie

Bilans handlowy mierzy różnicę między eksportem a importem danego kraju. W większości gospodarek rozwiniętych (o najwyższych dochodach) dobra stanowią mniej niż połowę wolumenu produkcji całkowitej, a jej większość stanowią usługi. W konsekwencji w ciągu ostatnich 20 lat nastąpił gwałtowny rozwój międzynarodowego handlu usługami, jednak większość obrotów handlu zagranicznego nadal realizowana jest dzięki transakcjom kupna i sprzedaży dóbr. Saldo rachunku obrotów bieżących obejmuje wartości importu i eksportu dóbr i usług oraz środki finansowe wpływające i wypływające z danego kraju w następstwie wykorzystania czynników produkcji (saldo dochodów pierwotnych) i płatności transferowych (saldo dochodów wtórnych).

Stany Zjednoczone osiągały relatywnie duże nadwyżki w bilansie handlowym i na rachunku obrotów bieżących przez kolejne dwie dekady, aż do początku lat 80. XX w., a później w roku 1991. W pozostałych okresach ostatnich 60 lat zarówno saldo obrotów towarowych, jak i rachunek obrotów bieżących notowały – niekiedy nawet bardzo wysokie – deficyty. Jak wynika z treści całego rozdziału, deficyt handlowy i na rachunku obrotów bieżących oznacza napływ kapitału finansowego netto z zagranicy, podczas gdy nadwyżka tych samych parametrów przekłada się na odpływ netto kapitału finansowego z danej gospodarki do innych krajów.

Międzynarodowe przepływy towarów i usług są ściśle powiązane z międzynarodowymi przepływami kapitału finansowego. Deficyt na rachunku obrotów bieżących oznacza, że kraj jest pożyczkobiorcą netto od reszty świata. Natomiast nadwyżka na rachunku bieżącym świadczy o tym, że kraj jest pożyczkodawcą netto dla reszty świata.

Tożsamość krajowych oszczędności i inwestycji wynika z tego, że podaż kapitału finansowego dostarczanego z różnych źródeł na rynek musi się równać wielkości zapotrzebowania, jakie na kapitał zgłoszono. Jeśli S oznacza prywatne oszczędności, T reprezentuje podatki, G – wydatki państwa, Z – import, X – eksport, a I – inwestycje, to dla każdej gospodarki, w której istnieje deficyt na rachunku obrotów bieżących (Z - X > 0) i deficyt sektora finansów publicznych (G - T > 0), prawdziwe jest następujące równanie:

W czasie recesji lub okresów spowolnienia dynamiki wzrostu gospodarczego dochodzi zazwyczaj do poprawy salda bilansu handlowego (co oznacza wyższą nadwyżkę lub niższy deficyt), podczas gdy boom gospodarczy będzie tworzył warunki do zmniejszania nadwyżki lub wzrostu wartości deficytu handlowego.

Nadwyżki handlowe nie są gwarancją utrzymywania korzystnej kondycji gospodarczej, zaś deficyty handlowe nie oznaczają automatycznie jej słabości. Deficyty, podobnie jak nadwyżki, same w sobie nie są ani dobre, ani złe. Kluczowe jest to, w jaki sposób napływające do kraju środki finansowe z międzynarodowych rynków zostaną wykorzystane – czy zasilą inwestycje zwiększające produktywność i przekładające się na przyspieszenie dynamiki wzrostu gospodarczego, czy też nie.

Rozmiary wymiany handlowej i saldo bilansu handlowego to pojęcia, których interpretacje bardzo się od siebie różnią. Poziom wymiany handlowej gospodarki mierzony jest relacją eksportu do PKB. Małe w skali globalnej gospodarki, które w bezpośrednim sąsiedztwie mają licznych partnerów handlowych i długą historię handlu międzynarodowego, będą miały raczej wyższy poziom wymiany handlowej w porównaniu z największymi krajami, pozostającymi we względnej izolacji i z relatywnie krótką historią handlu zagranicznego. Saldo bilansu handlowego kraju to różnica między jego eksportem a importem wyrażona w jednostkach pieniężnych (złotych, dolarach).

Zarówno deficyt, jak i nadwyżka w bilansie handlowym mogą być dla gospodarki – zależnie od okoliczności – korzystne lub nieść ze sobą negatywne konsekwencje. Jeśli dany kraj notuje deficyt, ale dzięki temu zaciąga na międzynarodowym rynku finansowym pożyczki i inwestuje je w projekty zwiększające produktywność gospodarki, może w ten sposób zwiększyć dynamikę wzrostu i rozwoju w długim okresie.