Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax
Makroekonomia - Podstawy

5.1 Obliczanie bilansu handlowego

Makroekonomia - Podstawy5.1 Obliczanie bilansu handlowego

Spis treści
  1. Przedmowa
  2. 1 Wstęp do makroekonomii
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 1.1 PKB, czyli jak mierzyć kondycję gospodarki?
    3. 1.2 Przeliczanie wartości nominalnych na realne
    4. 1.3 Śledzenie zmian realnego PKB w czasie
    5. 1.4 Porównywanie PKB w różnych krajach
    6. 1.5 Czy za pomocą PKB można zmierzyć dobrobyt?
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  3. 2 Wzrost gospodarczy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 2.1 Współczesny wzrost gospodarczy
    3. 2.2 Wydajność pracy a wzrost gospodarczy
    4. 2.3 Czynniki wzrostu gospodarczego
    5. 2.4 Konwergencja dochodowa
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  4. 3 Bezrobocie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 3.1 W jaki sposób ekonomiści definiują i obliczają stopę bezrobocia 
    3. 3.2 Zmiany poziomu bezrobocia
    4. 3.3 Przyczyny bezrobocia w krótkim okresie
    5. 3.4 Przyczyny bezrobocia w długim okresie
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  5. 4 Inflacja
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 4.1 Pomiar inflacji
    3. 4.2 Jak mierzyć zmianę kosztów utrzymania?
    4. 4.3 Zmiany inflacji na świecie
    5. 4.4 Zamieszanie wokół inflacji
    6. 4.5 Indeksacja i jej ograniczenia
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  6. 5 Handel zagraniczny i przepływy kapitałowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 5.1 Obliczanie bilansu handlowego
    3. 5.2 Bilans handlowy w kontekście historycznym
    4. 5.3 Bilans handlowy i przepływy kapitału
    5. 5.4 Tożsamość krajowych oszczędności i inwestycji
    6. 5.5 Czy deficyt handlowy ma jakieś zalety?
    7. 5.6 Różnica między saldem bilansu handlowego a poziomem wymiany handlowej
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  7. 6 Makroekonomiczne krzywe popytu i podaży
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 6.1 Popyt i podaż z perspektywy makroekonomicznej
    3. 6.2 Model popytu globalnego i podaży globalnej (AD-AS)
    4. 6.3 Przesunięcie krzywej podaży globalnej 
    5. 6.4 Przesunięcie krzywej popytu globalnego
    6. 6.5 Jak model AD-AS wyjaśnia tempo wzrostu gospodarczego, stopę bezrobocia i zmiany inflacji
    7. 6.6 Prawa Keynesa i Saya w modelu AD-AS
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  8. 7 Model keynesowski
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 7.1 Popyt globalny w modelu keynesowskim
    3. 7.2 Najważniejsze elementy modelu keynesowskiego
    4. 7.3 Krzywa Phillipsa
    5. 7.4 Funkcjonowanie rynku z perspektywy keynesowskiej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
  9. 8 Model neoklasyczny
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 8.1 Podstawy podejścia neoklasycznego
    3. 8.2 Wpływ podejścia neoklasycznego na politykę fiskalną i pieniężną
    4. 8.3 Poszukiwanie równowagi między modelem keynesowskim a neoklasycznym
    5. Kluczowe pojęcia
    6. Podsumowanie
    7. Pytania sprawdzające
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Problemy
  10. 9 Pieniądz i system bankowy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 9.1 Definicja pieniądza i jego funkcji
    3. 9.2 Agregaty pieniężne M1, M2 i M3
    4. 9.3 Funkcje banków
    5. 9.4 Jak banki kreują pieniądz
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  11. 10 Bank centralny i polityka monetarna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 10.1 Zadania banku centralnego
    3. 10.2 Jak bank centralny wprowadza politykę pieniężną
    4. 10.3 Wpływ polityki pieniężnej na sytuację w gospodarce
    5. 10.4 Pułapki polityki pieniężnej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  12. 11 Bilans płatniczy i kursy walutowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 11.1 Jak działają rynki walutowe
    3. 11.2 Przesunięcia krzywych popytu i podaży na rynkach walutowych
    4. 11.3 Skutki makroekonomiczne zmian kursów walutowych
    5. 11.4 Polityki kursowe
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  13. 12 Polityka fiskalna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 12.1 Wydatki państwa
    3. 12.2 Deficyt i dług publiczny
    4. 12.3 Dyskrecjonalna polityka fiskalna wykorzystywana do walki z recesją, bezrobociem i inflacją
    5. 12.4 Automatyczne stabilizatory koniunktury
    6. 12.5 Realne wyzwania wykorzystywania dyskrecjonalnej polityki fiskalnej
    7. 12.6 Polityka zrównoważonego budżetu: za i przeciw
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  14. 13 Wpływ polityki fiskalnej na gospodarkę
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 13.1 Wpływ długu publicznego na bilans handlowy i inwestycje
    3. 13.2 Polityka fiskalna a bilans handlowy
    4. 13.3 Jak dług publiczny wpływa na oszczędności prywatne
    5. 13.4 Polityka fiskalna, inwestycje i wzrost gospodarczy
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  15. 14 Ekonomia rozwoju - zróżnicowanie polityki ekonomicznej na świecie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 14.1 Zróżnicowanie gospodarek na świecie
    3. 14.2 Wzrost poziomu życia
    4. 14.3 Przyczyny bezrobocia na świecie
    5. 14.4 Przyczyny inflacji w różnych krajach i regionach
    6. 14.5 Obawy dotyczące pogorszenia konkurencyjności międzynarodowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  16. 15 Teoria handlu międzynarodowego
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 15.1 Przewaga absolutna i komparatywna
    3. 15.2 Co się stanie, gdy kraj ma przewagę absolutną w produkcji wszystkich dóbr?
    4. 15.3 Handel wewnątrzgałęziowy między podobnymi gospodarkami
    5. 15.4 Korzyści z ograniczenia barier w handlu międzynarodowym
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  17. 16 Globalizacja i protekcjonizm
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 16.1 Protekcjonizm: pośrednia subwencja od konsumentów dla producentów
    3. 16.2 Handel międzynarodowy i jego wpływ na miejsca pracy, płace i warunki pracy
    4. 16.3 Argumenty na rzecz ograniczenia importu
    5. 16.4 Jak rządy wdrażają politykę handlową: globalnie, regionalnie i na szczeblu krajowym
    6. 16.5 Kompromisy w polityce handlowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  18. A Matematyka zastosowana w tym podręczniku
  19. B Model dochodowo-wydatkowy
  20. Rozwiązania zadań
    1. Rozdział 1
    2. Rozdział 2
    3. Rozdział 3
    4. Rozdział 4
    5. Rozdział 5
    6. Rozdział 6
    7. Rozdział 7
    8. Rozdział 8
    9. Rozdział 9
    10. Rozdział 10
    11. Rozdział 11
    12. Rozdział 12
    13. Rozdział 13
    14. Rozdział 14
    15. Rozdział 15
    16. Rozdział 16
  21. Bibliografia
  22. Skorowidz nazwisk
  23. Skorowidz rzeczowy
  24. Skorowidz terminów obcojęzycznych

Cel dydaktyczny

Po przeczytaniu tego podrozdziału będziesz w stanie:

  • Objaśnić, czym jest saldo obrotów towarowych, saldo rachunku obrotów bieżących i transfery jednostronne (unilateralne)
  • Zidentyfikować elementy polskiego bilansu obrotów bieżących
  • Obliczyć saldo obrotów towarowych i saldo rachunku obrotów bieżących, wykorzystując dane obrazujące import i eksport danego kraju

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu, aby zmierzyć bilans handlowy, śledzono drogowy, kolejowy i lotniczy transport konkretnych towarów pomiędzy krajami. Tego typu analizy wciąż są prowadzone i nadal pozwalają na obliczenie salda obrotów towarowych (ang. merchandise trade balance). Jednak w większości najlepiej rozwiniętych gospodarek, w tym w Stanach Zjednoczonych i w Polsce, dobra (konkretne produkty mające fizyczną postać) stanowią mniej niż połowę całkowitej produkcji kraju, a dominują w niej usługi. W ciągu ostatnich dwóch dekad nastąpił gwałtowny rozwój międzynarodowego handlu usługami, napędzany przez postęp technologiczny w informatyce i telekomunikacji. Umożliwił on eksport i import usług w dziedzinie finansów, prawa, marketingu, zarządzania, oprogramowania, inżynierii budowlanej i projektowania produktów oraz opieki zdrowotnej. Większość obrotów handlu zagranicznego nadal realizowana jest dzięki transakcjom kupna i sprzedaży dóbr. Tym samym rządy chwalą się, a media eksponują informacje o bilansie obrotów towarowych. Stare nawyki są trudne do przełamania. Ekonomiści zazwyczaj wykorzystują jednak szersze miary, takie jak bilans handlowy lub saldo rachunku obrotów bieżących (ang. current account balance), które poza przepływami towarów i usług obejmują również międzynarodowe przepływy dochodów z tytułu inwestycji, pomoc zagraniczną i inne rodzaje transferów.

Tabela 5.1 przedstawia cztery główne komponenty rachunku obrotów bieżących Polski w 2022 r. (za wstępną informacją przygotowaną przez NBP i opublikowaną 13 lutego 2023 r.). Pierwszy wiersz to nic innego jak saldo obrotów towarowych, czyli wartość eksportu i importu dóbr. Ponieważ wartość importu przekracza wartość eksportu, saldo obrotów towarowych w ostatniej kolumnie jest ujemne, co oznacza deficyt w handlu towarami. Nie należy mylić bilansu obrotów towarowych, bilansu handlowego (który obejmuje również import i eksport usług) z saldem na rachunku obrotów bieżących, które zawiera nie tylko bilans obrotów związanych z dobrami i usługami, ale również dochody wynikające z wcześniejszych inwestycji i wartość transferów. W Polsce za zbieranie danych obrazujących relacje ekonomiczne z zagranicą odpowiada Narodowy Bank Polski.

Eksport (pieniądze wpływające do Polski)Import (pieniądze wypływające z Polski)Saldo
Dobra1 502 9651 619 207–116 242
Usługi421 091252 948168 143
Saldo dochodów pierwotnych65 097203 084−137 987
Saldo dochodów wtórnych49 42658 709−9283
Saldo rachunku obrotów bieżących2 038 5792 133 948–95 369
Tabela 5.1 Składniki rachunku obrotów bieżących Polski za rok 2020 (dane wstępne w mln zł)

Źródło: https://nbp.pl/bilans-platniczy-polski-w-grudniu-2022-r.

W drugim wierszu Tabeli 5.1 znajdują się dane dotyczące handlu usługami. W tym obszarze polska gospodarka osiąga nadwyżkę. Chociaż poziom handlu usługami jest wciąż stosunkowo niewielki w porównaniu z handlem dobrami, znaczenie usług w ciągu ostatnich kilku dekad bardzo wzrosło. Na przykład polski eksport usług w 2022 r. był tylko niewiele mniejszy w kategoriach nominalnych niż eksport dóbr w 2009 r.

Trzeci składnik rachunku obrotów bieżących, określany w Polsce mianem „salda dochodów pierwotnych”, uwzględnia dochody zagranicznych inwestorów bezpośrednich z tytułu ich zaangażowania kapitałowego w polskich podmiotach (środki wypływające z Polski), jak również analogiczne dochody polskich podmiotów z tytułu zagranicznych inwestycji (środki wpływające do Polski). W ramach tej pozycji uwzględniane są również dochody z pracy, jakie osiągają polscy rezydenci za granicą (napływ środków do Polski) i analogicznie dochody z pracy rezydentów innych krajów osiągane w Polsce (wypływ środków). Na wysokość salda dochodów pierwotnych oddziałują również wypłaty dochodów z tytułu inwestycji portfelowych (w papiery wartościowe). Środki finansowe związane z dochodami będącymi pochodną zaangażowania środków produkcji (pracy i kapitału) poza granicami kraju włączone są do ogólnej miary obejmującej handel (czyli razem z towarami i usługami), ponieważ – z ekonomicznego punktu widzenia – wynikają one z transakcji gospodarczej tego samego typu, jak w przypadku sprzedaży samochodów, pszenicy czy ropy: jest to po prostu handel, który odbywa się na międzynarodowym rynku czynników produkcji (przede wszystkim międzynarodowym rynku kapitałowym).

Ostatnią kategorią w ramach rachunku obrotów bieżących są „dochody wtórne”, czyli saldo transferów jednostronnych (saldo transferów unilateralnych) (ang. unilateral transfers) dokonywanych przez państwo (sektor publiczny), organizacje charytatywne lub osoby prywatne, w ramach których za granicę wysyłane są pieniądze lub towary, czemu nie towarzyszy żaden strumień ekwiwalentny. Oczywiście tego typu transfery mogą również do Polski wpływać. Pomoc gospodarcza lub wojskowa polskiego rządu dla walczącej Ukrainy (zwróćmy uwagę, że ma ona charakter rzeczowy, a nie pieniężny) mieści się w tej kategorii, podobnie jak wydatki zagraniczne organizacji charytatywnych (np. Polskiej Akcji Humanitarnej w Afryce) na walkę z ubóstwem lub nierównościami społecznymi. Pieniądze wysyłane za granicę przez imigrantów również są zaliczane do tej kategorii. Rachunek obrotów bieżących traktuje te transfery wypływające z Polski tak jak import, ponieważ wiążą się one – podobnie jak import – ze strumieniem płatności opuszczających kraj. W przypadku gospodarki Polski pozycja ta jest zazwyczaj ujemna, podobnie jak to ma miejsce w USA. Niekiedy jednak bywa odwrotnie. Na przykład w 1991 r., gdy USA przewodziły międzynarodowej koalicji, której celem było wyzwolenie Kuwejtu spod irackiej okupacji, wiele krajów zgodziło się, że dokonają płatności na rzecz Stanów Zjednoczonych, aby zrekompensować im wydatki wojenne. Płatności te były na tyle duże, że w 1991 r. saldo jednostronnych transferów w USA było dodatnie i wyniosło 10 mld dol.

Przykład w Ramce Obliczanie salda bilansu handlowego i salda rachunku obrotów bieżących przeprowadzi cię krok po kroku przez proces obliczeń na podstawie wartości importu i eksportu dóbr i usług, jak również wartości dochodów z tytułu wykorzystania czynników produkcji (saldo dochodów pierwotnych) i płatności transferowych (saldo dochodów wtórnych).

Krok po kroku

Obliczanie salda bilansu handlowego i salda rachunku obrotów bieżących

Eksport/pieniądze wpływające do danego kraju Import/pieniądze wypływające z danego kraju Saldo końcowe
Dobra
Usługi
Saldo dochodów pierwotnych
Saldo dochodów wtórnych
Saldo rachunku obrotów bieżących
Tabela 5.2 Obliczanie salda bilansu handlowego i salda rachunku obrotów bieżących (kwoty w mld zł)

Wykorzystaj podane poniżej informacje i uzupełnij Tabelę 5.2, a następnie oblicz:

  • saldo bilansu handlowego
  • saldo rachunku obrotów bieżących

Dane (kwoty w mld zł):

  • wartość transferów unilateralnych dokonywanych przez podmioty z danego kraju na korzyść zagranicznych gospodarstw domowych i organizacji: 130
  • eksport dóbr: 1046
  • eksport usług: 509
  • import dóbr: 1562
  • import usług: 371
  • dochód uzyskany przez podmioty z danego kraju z inwestycji dokonanych poza jego granicami: 561
  • dochód uzyskany przez inwestorów zagranicznych w danym kraju: 472

Krok 1. Najpierw skoncentruj się na przepływie towarów i usług. Wpisz kwoty eksportu w odpowiednich wierszach kolumny „Eksport”.

Krok 2. A teraz w odpowiednich wierszach kolumny „Import” wprowadź dane obrazujące wartość importu dóbr i usług.

Krok 3. W drugiej kolumnie tabeli, w wierszu opisanym jako „saldo dochodów pierwotnych”, wpisz wartość dochodów uzyskiwanych przez podmioty krajowe poza granicami kraju, natomiast w kolumnie trzeciej wprowadź wartość dochodów uzyskiwanych przez podmioty zagraniczne z inwestycji dokonywanych na terenie analizowanego kraju.

Krok 4. W wierszu „saldo dochodów wtórnych” w kolumnie trzeciej wpisz wartość transferów unilateralnych (jednostronnych) wpłacanych przez podmioty z analizowanego kraju na korzyść podmiotów zagranicznych. Kwotę wpisujesz w kolumnie trzeciej, ponieważ środki te wypływają z analizowanego kraju. W kolumnie drugiej w tym samym wierszu wpisz wartość „0”, ponieważ w podanym przykładzie nie uwzględniamy żadnych zagranicznych transferów unilateralnych na korzyść podmiotów krajowych.

Krok 5. Oblicz saldo bilansu handlowego, odejmując wartości importu dóbr i usług od odpowiednich wartości eksportu. Wpisz wynik tej operacji w odpowiednich wierszach kolumny „Saldo końcowe”. Może to być wartość dodatnia lub ujemna. Zsumowane salda końcowe dla dóbr i usług dadzą saldo bilansu handlowego.

Krok 6. W ten sam sposób oblicz saldo dochodów pierwotnych. Wynik wpisz w kolumnie czwartej.

Krok 7. Wprowadź wartość transferów unilateralnych ze znakiem minus w kolumnie czwartej wiersza oznaczonego jako saldo dochodów wtórnych.

Krok 8. Teraz podsumuj wartości z kolumny „saldo końcowe”. Otrzymana wielkość stanowi saldo rachunku obrotów bieżących.

Bilans handlowy to różnica między wartością eksportu dóbr i usług a wartością importu dóbr i usług. W analizowanym przykładzie jest to odpowiednio (-516 mld zł) + 138 mld zł = (-378) mld zł, co oznacza deficyt handlowy o tej właśnie wartości. Saldo rachunku obrotów bieżących wynosi z kolei (-419 mld zł), mamy zatem do czynienia z deficytem w rachunku obrotów bieżących. Spójrz na uzupełnioną Tabelę 5.3.

Eksport / pieniądze wpływające do danego krajuImport / pieniądze wypływające z danego kraju Saldo końcowe
Dobra10461562–516
Usługi509371138
Saldo dochodów pierwotnych56147289
Saldo dochodów wtórnych0130–130
Saldo rachunku obrotów bieżących21162535–419
Tabela 5.3 Obliczanie salda bilansu handlowego i salda rachunku obrotów bieżących (kwoty w mld zł)
Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
Cytowanie

© 19 paź 2023 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.