Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax
Makroekonomia - Podstawy

Wprowadzenie do rozdziału

Makroekonomia - PodstawyWprowadzenie do rozdziału

Spis treści
  1. Przedmowa
  2. 1 Wstęp do makroekonomii
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 1.1 PKB, czyli jak mierzyć kondycję gospodarki?
    3. 1.2 Przeliczanie wartości nominalnych na realne
    4. 1.3 Śledzenie zmian realnego PKB w czasie
    5. 1.4 Porównywanie PKB w różnych krajach
    6. 1.5 Czy za pomocą PKB można zmierzyć dobrobyt?
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  3. 2 Wzrost gospodarczy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 2.1 Współczesny wzrost gospodarczy
    3. 2.2 Wydajność pracy a wzrost gospodarczy
    4. 2.3 Czynniki wzrostu gospodarczego
    5. 2.4 Konwergencja dochodowa
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  4. 3 Bezrobocie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 3.1 W jaki sposób ekonomiści definiują i obliczają stopę bezrobocia 
    3. 3.2 Zmiany poziomu bezrobocia
    4. 3.3 Przyczyny bezrobocia w krótkim okresie
    5. 3.4 Przyczyny bezrobocia w długim okresie
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  5. 4 Inflacja
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 4.1 Pomiar inflacji
    3. 4.2 Jak mierzyć zmianę kosztów utrzymania?
    4. 4.3 Zmiany inflacji na świecie
    5. 4.4 Zamieszanie wokół inflacji
    6. 4.5 Indeksacja i jej ograniczenia
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  6. 5 Handel zagraniczny i przepływy kapitałowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 5.1 Obliczanie bilansu handlowego
    3. 5.2 Bilans handlowy w kontekście historycznym
    4. 5.3 Bilans handlowy i przepływy kapitału
    5. 5.4 Tożsamość krajowych oszczędności i inwestycji
    6. 5.5 Czy deficyt handlowy ma jakieś zalety?
    7. 5.6 Różnica między saldem bilansu handlowego a poziomem wymiany handlowej
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  7. 6 Makroekonomiczne krzywe popytu i podaży
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 6.1 Popyt i podaż z perspektywy makroekonomicznej
    3. 6.2 Model popytu globalnego i podaży globalnej (AD-AS)
    4. 6.3 Przesunięcie krzywej podaży globalnej 
    5. 6.4 Przesunięcie krzywej popytu globalnego
    6. 6.5 Jak model AD-AS wyjaśnia tempo wzrostu gospodarczego, stopę bezrobocia i zmiany inflacji
    7. 6.6 Prawa Keynesa i Saya w modelu AD-AS
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  8. 7 Model keynesowski
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 7.1 Popyt globalny w modelu keynesowskim
    3. 7.2 Najważniejsze elementy modelu keynesowskiego
    4. 7.3 Krzywa Phillipsa
    5. 7.4 Funkcjonowanie rynku z perspektywy keynesowskiej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
  9. 8 Model neoklasyczny
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 8.1 Podstawy podejścia neoklasycznego
    3. 8.2 Wpływ podejścia neoklasycznego na politykę fiskalną i pieniężną
    4. 8.3 Poszukiwanie równowagi między modelem keynesowskim a neoklasycznym
    5. Kluczowe pojęcia
    6. Podsumowanie
    7. Pytania sprawdzające
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Problemy
  10. 9 Pieniądz i system bankowy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 9.1 Definicja pieniądza i jego funkcji
    3. 9.2 Agregaty pieniężne M1, M2 i M3
    4. 9.3 Funkcje banków
    5. 9.4 Jak banki kreują pieniądz
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  11. 10 Bank centralny i polityka monetarna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 10.1 Zadania banku centralnego
    3. 10.2 Jak bank centralny wprowadza politykę pieniężną
    4. 10.3 Wpływ polityki pieniężnej na sytuację w gospodarce
    5. 10.4 Pułapki polityki pieniężnej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  12. 11 Bilans płatniczy i kursy walutowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 11.1 Jak działają rynki walutowe
    3. 11.2 Przesunięcia krzywych popytu i podaży na rynkach walutowych
    4. 11.3 Skutki makroekonomiczne zmian kursów walutowych
    5. 11.4 Polityki kursowe
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  13. 12 Polityka fiskalna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 12.1 Wydatki państwa
    3. 12.2 Deficyt i dług publiczny
    4. 12.3 Dyskrecjonalna polityka fiskalna wykorzystywana do walki z recesją, bezrobociem i inflacją
    5. 12.4 Automatyczne stabilizatory koniunktury
    6. 12.5 Realne wyzwania wykorzystywania dyskrecjonalnej polityki fiskalnej
    7. 12.6 Polityka zrównoważonego budżetu: za i przeciw
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  14. 13 Wpływ polityki fiskalnej na gospodarkę
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 13.1 Wpływ długu publicznego na bilans handlowy i inwestycje
    3. 13.2 Polityka fiskalna a bilans handlowy
    4. 13.3 Jak dług publiczny wpływa na oszczędności prywatne
    5. 13.4 Polityka fiskalna, inwestycje i wzrost gospodarczy
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  15. 14 Ekonomia rozwoju - zróżnicowanie polityki ekonomicznej na świecie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 14.1 Zróżnicowanie gospodarek na świecie
    3. 14.2 Wzrost poziomu życia
    4. 14.3 Przyczyny bezrobocia na świecie
    5. 14.4 Przyczyny inflacji w różnych krajach i regionach
    6. 14.5 Obawy dotyczące pogorszenia konkurencyjności międzynarodowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  16. 15 Teoria handlu międzynarodowego
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 15.1 Przewaga absolutna i komparatywna
    3. 15.2 Co się stanie, gdy kraj ma przewagę absolutną w produkcji wszystkich dóbr?
    4. 15.3 Handel wewnątrzgałęziowy między podobnymi gospodarkami
    5. 15.4 Korzyści z ograniczenia barier w handlu międzynarodowym
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  17. 16 Globalizacja i protekcjonizm
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 16.1 Protekcjonizm: pośrednia subwencja od konsumentów dla producentów
    3. 16.2 Handel międzynarodowy i jego wpływ na miejsca pracy, płace i warunki pracy
    4. 16.3 Argumenty na rzecz ograniczenia importu
    5. 16.4 Jak rządy wdrażają politykę handlową: globalnie, regionalnie i na szczeblu krajowym
    6. 16.5 Kompromisy w polityce handlowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  18. A Matematyka zastosowana w tym podręczniku
  19. B Model dochodowo-wydatkowy
  20. Rozwiązania zadań
    1. Rozdział 1
    2. Rozdział 2
    3. Rozdział 3
    4. Rozdział 4
    5. Rozdział 5
    6. Rozdział 6
    7. Rozdział 7
    8. Rozdział 8
    9. Rozdział 9
    10. Rozdział 10
    11. Rozdział 11
    12. Rozdział 12
    13. Rozdział 13
    14. Rozdział 14
    15. Rozdział 15
    16. Rozdział 16
  21. Bibliografia
  22. Skorowidz nazwisk
  23. Skorowidz rzeczowy
  24. Skorowidz terminów obcojęzycznych
Zdjęcie przedstawia banknoty i bilon wielu różnych walut.
Ilustracja 5.1 Świat pieniądza Wszyscy uczestnicy rynku, zarówno konsumenci, jak i producenci, są częścią globalnego systemu finansowego, w ramach którego funkcjonuje wiele różnych walut. (Źródło: modyfikacja pracy epSos.de/Flickr Creative Commons).

Cel dydaktyczny rozdziału

Dzięki lekturze tego rozdziału dowiesz się:

  • W jaki sposób mierzy się bilans handlowy
  • Ja przedstawia się zmienność bilansu handlowego w kontekście historycznym i międzynarodowym
  • Jakie są relacje pomiędzy bilansem handlowym i przepływami kapitału finansowego
  • Czym jest tożsamości krajowych oszczędności i inwestycji
  • Jakie są zalety i wady utrzymywania zarówno deficytu, jak i nadwyżki handlowej
  • Jakie są różnice pomiędzy wielkością wymiany handlowej a bilansem handlowym

Do przemyślenia

Więcej niż widać w Kongo na pierwszy rzut oka

W jakim stopniu uczestniczysz w globalnym systemie finansowym? Myślisz, że w niewielkim? Zastanów się jeszcze raz. Załóżmy, że zaciągasz pożyczkę lub kredyt albo wpłacasz pieniądze na swoje konto bankowe. Właśnie udało ci się wywrzeć wpływ na wartość krajowych oszczędności i kredytów. A teraz przenieśmy się do centrum handlowego, gdzie kupujesz dwie koszulki z metką made in China, a następnie za pomocą koreańskiego telefonu przelewasz środki na konto organizacji charytatywnej, która pomaga uchodźcom. Czy to też ma jakieś znaczenie? Oczywiście, przecież twoje decyzje wpłynęły na to, ile pieniędzy trafia do Polski (kraju, w którym mieszkasz) i z Polski wypływa. Jeśli otworzysz rachunek inwestycyjny w biurze maklerskim i kupisz jednostki uczestnictwa w międzynarodowym funduszu inwestycyjnym, zasilisz strumień środków przepływających nawet na drugi kraniec globu. Twoje zaangażowanie może nie wydawać się tak ważne, jak działania np. premiera czy prezydenta, którzy podejmują decyzje o zwiększaniu lub zmniejszaniu pomocy zagranicznej, co ma ogromny wpływ na przepływy pieniężne do i z twojego kraju. Nie zmienia to jednak faktu, że codziennie wchodzisz w interakcję z globalnym systemem finansowym.

Bilans płatniczy – termin, który wkrótce poznasz – wydaje się niezwykle skomplikowanym zagadnieniem, ale gdy zrozumiesz czynniki kształtujące międzynarodową wymianę handlową i przepływy pieniężne, wszystko nabierze sensu. Być może okaże się, że porzucisz wówczas niektóre z powszechnie podzielanych i skądinąd błędnych poglądów na temat handlu zagranicznego. Odpowiesz sobie także na kilka pytań. Czy to źle, że kraj ma deficyt handlowy? Czy nadwyżka handlowa jest dobra? Spójrz choćby na Demokratyczną Republikę Konga (często nazywaną po prostu Kongiem). Skoro w 2013 r. Kongo, duży kraj w Afryce Środkowej, zanotowało nadwyżkę handlową w wysokości 1 mld dol., musiało sobie chyba bardzo dobrze radzić, prawda? Dla porównania, deficyt handlowy Stanów Zjednoczonych wyniósł w 2013 r. 508 mld dol. (Polska w tym samym okresie zanotowała deficyt w wysokości 2,5 mld zł). Czy to oznacza, że gospodarki USA i Polski funkcjonują gorzej niż gospodarka Konga? Niekoniecznie. Deficyt handlowy USA ma tendencję do pogłębiania się w miarę wzmacniania się gospodarki. W Polsce już w 2015 i 2016 r. zanotowano nadwyżkę (źródło: tabela 58 na stronie). Z kolei w Kongu utrzymuje się wysoki wskaźnik ubóstwa, który nie maleje nawet przy dodatnim bilansie handlowym. Oczywiście wyciąganie wniosków na podstawie statystyk handlu zagranicznego to coś znacznie bardziej skomplikowanego niż samo stwierdzenie, że deficyt handlowy jest niekorzystny dla gospodarki. Między innymi o tego typu zagadnieniach traktuje niniejszy rozdział.

Bilans handlowy (ang. balance of trade / trade balance) jest różnicą między wyrażoną w jednostkach pieniężnych (złotych lub dolarach) wartością eksportu, czyli dóbr i usług, które zostały wyprodukowane w danym kraju i sprzedane za granicę, a wyrażoną w tych samych jednostkach wartością importu, czyli dóbr i usług wyprodukowanych za granicą i nabywanych przez podmioty (przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe) z danego kraju. Przypomnij sobie to, co było wskazane w Rozdziale 1 Wstęp do makroekonomii. Jeśli eksport przekracza import, to gospodarka ma nadwyżkę handlową lub inaczej dodatni bilans handlowy (ang. trade surplus). Jeżeli natomiast wartość importu jest większa od wartości eksportu, gospodarka ma deficyt handlowy (ujemny bilans handlowy) (ang. trade deficit). Jeśli eksport i import są sobie równe, to saldo bilansu handlowego jest zrównoważone. Zastanówmy się zatem, co się dzieje, gdy w jakimś kraju występują duże nadwyżki lub deficyty handlowe.

Rozważmy jako przykład sąsiada Polski, czyli gospodarkę Niemiec. Zgodnie z danymi Banku Światowego notowała ona w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat znaczne nadwyżki handlowe – w 2020 r. był to poziom 242 mld dol. Z kolei gospodarka amerykańska w ciągu ostatnich kilku dekad doświadczała wysokich deficytów handlowych. Na przykład w tym samym okresie (2020 r.) wartość importu Stanów Zjednoczonych przekroczyła wartość eksportu o 651 mld dol.

Seria kryzysów finansowych wywołanych przez niezrównoważony bilans handlowy może doprowadzić gospodarki do głębokich recesji. Takie kryzysy zaczynają się od narastania deficytu handlowego, który przyjmuje bardzo wysokie rozmiary. W pewnym momencie, który bardzo trudno jest przewidzieć, zagraniczni inwestorzy zmieniają nastawienie i decydują się na wycofanie swoich kapitałów z takiego kraju. W wyniku tego posunięcia pozbawiona kapitału gospodarka wpada w głęboką recesję, a wartość realnego PKB może się obniżyć nawet o wartości dwucyfrowe w ciągu jednego roku. Taka sytuacja wystąpiła w Meksyku w 1995 r., gdy PKB zmniejszył się o 8,1%. Wiele krajów Azji Wschodniej – Tajlandię, Koreę Południową, Malezję i Indonezję – te same problemy dotknęły w latach 1997–1998 (określane dość powszechnie jako azjatycki kryzys finansowy). Na przełomie XX i XXI w. podobne doświadczenia miały Rosja i Argentyna. Jaki jest związek pomiędzy nierównowagą w handlu zagranicznym i przepływami międzynarodowego kapitału finansowego, które wywołały te gospodarcze turbulencje?

Zaczniemy od bardziej szczegółowej analizy bilansu handlowego, wykorzystując realne dane z Polski, Stanów Zjednoczonych i innych światowych gospodarek. Następnie zbadamy nierozerwalny związek pomiędzy międzynarodowymi przepływami towarów i usług oraz międzynarodowymi przepływami kapitału finansowego, które dla ekonomistów są tak naprawdę jak awers i rewers jednej monety. Laicy często zakładają, że nadwyżki handlowe, takie jak te w Niemczech, muszą być pozytywnym sygnałem płynącym z gospodarki, podczas gdy handlowe deficyty, charakterystyczne dla gospodarki Stanów Zjednoczonych, mają negatywny charakter. W rzeczywistości zarówno nadwyżki, jak i deficyty handlowe można postrzegać jako sytuację pozytywną bądź negatywną. W tym rozdziale odpowiemy na pytanie, od czego zależy ocena formułowana przez ekonomistów.

Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
Cytowanie

© 19 paź 2023 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.