Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax
Makroekonomia - Podstawy

5.6 Różnica między saldem bilansu handlowego a poziomem wymiany handlowej

Makroekonomia - Podstawy5.6 Różnica między saldem bilansu handlowego a poziomem wymiany handlowej

Spis treści
  1. Przedmowa
  2. 1 Wstęp do makroekonomii
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 1.1 PKB, czyli jak mierzyć kondycję gospodarki?
    3. 1.2 Przeliczanie wartości nominalnych na realne
    4. 1.3 Śledzenie zmian realnego PKB w czasie
    5. 1.4 Porównywanie PKB w różnych krajach
    6. 1.5 Czy za pomocą PKB można zmierzyć dobrobyt?
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  3. 2 Wzrost gospodarczy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 2.1 Współczesny wzrost gospodarczy
    3. 2.2 Wydajność pracy a wzrost gospodarczy
    4. 2.3 Czynniki wzrostu gospodarczego
    5. 2.4 Konwergencja dochodowa
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  4. 3 Bezrobocie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 3.1 W jaki sposób ekonomiści definiują i obliczają stopę bezrobocia 
    3. 3.2 Zmiany poziomu bezrobocia
    4. 3.3 Przyczyny bezrobocia w krótkim okresie
    5. 3.4 Przyczyny bezrobocia w długim okresie
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  5. 4 Inflacja
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 4.1 Pomiar inflacji
    3. 4.2 Jak mierzyć zmianę kosztów utrzymania?
    4. 4.3 Zmiany inflacji na świecie
    5. 4.4 Zamieszanie wokół inflacji
    6. 4.5 Indeksacja i jej ograniczenia
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  6. 5 Handel zagraniczny i przepływy kapitałowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 5.1 Obliczanie bilansu handlowego
    3. 5.2 Bilans handlowy w kontekście historycznym
    4. 5.3 Bilans handlowy i przepływy kapitału
    5. 5.4 Tożsamość krajowych oszczędności i inwestycji
    6. 5.5 Czy deficyt handlowy ma jakieś zalety?
    7. 5.6 Różnica między saldem bilansu handlowego a poziomem wymiany handlowej
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  7. 6 Makroekonomiczne krzywe popytu i podaży
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 6.1 Popyt i podaż z perspektywy makroekonomicznej
    3. 6.2 Model popytu globalnego i podaży globalnej (AD-AS)
    4. 6.3 Przesunięcie krzywej podaży globalnej 
    5. 6.4 Przesunięcie krzywej popytu globalnego
    6. 6.5 Jak model AD-AS wyjaśnia tempo wzrostu gospodarczego, stopę bezrobocia i zmiany inflacji
    7. 6.6 Prawa Keynesa i Saya w modelu AD-AS
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  8. 7 Model keynesowski
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 7.1 Popyt globalny w modelu keynesowskim
    3. 7.2 Najważniejsze elementy modelu keynesowskiego
    4. 7.3 Krzywa Phillipsa
    5. 7.4 Funkcjonowanie rynku z perspektywy keynesowskiej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
  9. 8 Model neoklasyczny
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 8.1 Podstawy podejścia neoklasycznego
    3. 8.2 Wpływ podejścia neoklasycznego na politykę fiskalną i pieniężną
    4. 8.3 Poszukiwanie równowagi między modelem keynesowskim a neoklasycznym
    5. Kluczowe pojęcia
    6. Podsumowanie
    7. Pytania sprawdzające
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Problemy
  10. 9 Pieniądz i system bankowy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 9.1 Definicja pieniądza i jego funkcji
    3. 9.2 Agregaty pieniężne M1, M2 i M3
    4. 9.3 Funkcje banków
    5. 9.4 Jak banki kreują pieniądz
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  11. 10 Bank centralny i polityka monetarna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 10.1 Zadania banku centralnego
    3. 10.2 Jak bank centralny wprowadza politykę pieniężną
    4. 10.3 Wpływ polityki pieniężnej na sytuację w gospodarce
    5. 10.4 Pułapki polityki pieniężnej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  12. 11 Bilans płatniczy i kursy walutowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 11.1 Jak działają rynki walutowe
    3. 11.2 Przesunięcia krzywych popytu i podaży na rynkach walutowych
    4. 11.3 Skutki makroekonomiczne zmian kursów walutowych
    5. 11.4 Polityki kursowe
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  13. 12 Polityka fiskalna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 12.1 Wydatki państwa
    3. 12.2 Deficyt i dług publiczny
    4. 12.3 Dyskrecjonalna polityka fiskalna wykorzystywana do walki z recesją, bezrobociem i inflacją
    5. 12.4 Automatyczne stabilizatory koniunktury
    6. 12.5 Realne wyzwania wykorzystywania dyskrecjonalnej polityki fiskalnej
    7. 12.6 Polityka zrównoważonego budżetu: za i przeciw
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  14. 13 Wpływ polityki fiskalnej na gospodarkę
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 13.1 Wpływ długu publicznego na bilans handlowy i inwestycje
    3. 13.2 Polityka fiskalna a bilans handlowy
    4. 13.3 Jak dług publiczny wpływa na oszczędności prywatne
    5. 13.4 Polityka fiskalna, inwestycje i wzrost gospodarczy
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  15. 14 Ekonomia rozwoju - zróżnicowanie polityki ekonomicznej na świecie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 14.1 Zróżnicowanie gospodarek na świecie
    3. 14.2 Wzrost poziomu życia
    4. 14.3 Przyczyny bezrobocia na świecie
    5. 14.4 Przyczyny inflacji w różnych krajach i regionach
    6. 14.5 Obawy dotyczące pogorszenia konkurencyjności międzynarodowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  16. 15 Teoria handlu międzynarodowego
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 15.1 Przewaga absolutna i komparatywna
    3. 15.2 Co się stanie, gdy kraj ma przewagę absolutną w produkcji wszystkich dóbr?
    4. 15.3 Handel wewnątrzgałęziowy między podobnymi gospodarkami
    5. 15.4 Korzyści z ograniczenia barier w handlu międzynarodowym
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  17. 16 Globalizacja i protekcjonizm
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 16.1 Protekcjonizm: pośrednia subwencja od konsumentów dla producentów
    3. 16.2 Handel międzynarodowy i jego wpływ na miejsca pracy, płace i warunki pracy
    4. 16.3 Argumenty na rzecz ograniczenia importu
    5. 16.4 Jak rządy wdrażają politykę handlową: globalnie, regionalnie i na szczeblu krajowym
    6. 16.5 Kompromisy w polityce handlowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  18. A Matematyka zastosowana w tym podręczniku
  19. B Model dochodowo-wydatkowy
  20. Rozwiązania zadań
    1. Rozdział 1
    2. Rozdział 2
    3. Rozdział 3
    4. Rozdział 4
    5. Rozdział 5
    6. Rozdział 6
    7. Rozdział 7
    8. Rozdział 8
    9. Rozdział 9
    10. Rozdział 10
    11. Rozdział 11
    12. Rozdział 12
    13. Rozdział 13
    14. Rozdział 14
    15. Rozdział 15
    16. Rozdział 16
  21. Bibliografia
  22. Skorowidz nazwisk
  23. Skorowidz rzeczowy
  24. Skorowidz terminów obcojęzycznych

Cel dydaktyczny

Po przeczytaniu tego podrozdziału będziesz w stanie:

  • Zidentyfikować trzy czynniki, które wpływają na rozmiary wymiany handlowej z zagranicą
  • Rozróżniać saldo bilansu handlowego i rozmiary (poziom) wymiany handlowej

Rozmiary (lub poziom) wymiany handlowej danego kraju mogą na pierwszy rzut oka wydawać się parametrem bardzo podobnym do salda bilansu handlowego, ale logika szacowania obu wielkości jest w rzeczywistości odmienna. Rozmiary wymiany handlowej mierzymy, wykorzystując relację wartości eksportu dóbr i usług do PKB danego kraju. Oznacza to, że konkretna gospodarka może mieć bardzo wysoki poziom wymiany handlowej (nawet powyżej 50% PKB, jak w przypadku Polski) i jednocześnie zrównoważone saldo bilansu handlowego (eksport i import są sobie równe). Rozmiary wymiany handlowej wskazują na to, jak dużą część swojej produkcji konkretny kraj eksportuje. Możliwe jest zatem i to, że w przypadku danej gospodarki sprzedaż dóbr i usług za granicę ma stosunkowo niski udział w PKB w porównaniu ze średnimi światowymi, ale nierównowaga między jej eksportem a importem jest dość duża, co może oznaczać pokaźną nadwyżkę lub równie wysoki deficyt. Rozróżnienie to było przedmiotem naszych rozważań w Podrozdziale 5.1 Obliczanie bilansu handlowego, który zawierał zestawienie danych ilustrujących zarówno rozmiary wymiany handlowej, jak i saldo bilansu handlowego.

Jeśli poziom wymiany handlowej danego kraju informuje nas o tym, jaką część swojej produkcji wysyła on za granicę, to parametr ów możemy traktować jako swojego rodzaju przybliżenie skali globalizacji danej gospodarki. Państwa takie jak Niemcy i Polska mają bardzo wysokie rozmiary wymiany handlowej, eksportując ok. 50% swojej produkcji. Możemy powiedzieć, że gospodarki te są mocno zaangażowane w globalną wymianę handlową. Natomiast saldo bilansu handlowego niesie ze sobą informację o tym, czy dana gospodarka ma nadwyżkę handlową, czy deficyt. Konkretny kraj może cechować się relatywnie ograniczonym poziomem wymiany handlowej i jednocześnie bardzo wysokim deficytem. Na przykład Stany Zjednoczone eksportują dobra i usługi o wartości ok. 10% PKB, ale wykazują deficyt handlowy w wysokości ponad 600 mld dol.

Spośród czynników, które determinują rozmiary wymiany handlowej, należy wskazać trzy najważniejsze: wielkość gospodarki, położenie geograficzne i historię wymiany handlowej. Duże gospodarki, takie jak Stany Zjednoczone, mogą w większej mierze wykorzystywać rynek wewnętrzny. Z kolei małe w skali globalnej gospodarki, takie jak Polska i Szwecja, muszą eksportować część produkcji, aby w pełni wykorzystać swój potencjał i korzyści skali. Relacja ich importu i eksportu do PKB będzie zatem większa. Sąsiadujące kraje zwykle mają większą wymianę handlową, ponieważ koszty transportu i komunikacji są relatywnie niższe (pomyśl w tym kontekście o Polsce i Niemczech). Niektóre gospodarki mają także silnie ugruntowane i wieloletnie doświadczenia w handlu zagranicznym (Szwajcaria, państwa Beneluksu).

W rezultacie relatywnie mała gospodarka, taka jak Polska, z wieloma partnerami handlowymi w całej Europie, ma bardzo wysoki poziom wymiany handlowej. Zwróć uwagę na fakt, że kontekst historyczny traci na znaczeniu wraz z przyłączeniem danego państwa do takiej organizacji jak UE, dzięki czemu możliwe jest włączenie przedsiębiorstw z danego kraju w globalne łańcuchy wartości. Polskie przedsiębiorstwa eksportują swoje dobra i usługi, które są nakładem w ramach procesów produkcyjnych globalnych koncernów, takich jak firmy lotnicze i motoryzacyjne. Z kolei Brazylia i Indie, a więc gospodarki dość duże, które często starały się ograniczać skalę wymiany handlowej w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, mają niższy poziom wymiany handlowej. Stany Zjednoczone i Japonia to jedne z największych gospodarek w skali globalnej, mające bardzo ograniczoną liczbę partnerów handlowych w bezpośrednim sąsiedztwie. W konsekwencji oba kraje notują dość niski poziom wymiany handlowej w porównaniu z globalnymi standardami. Relacja ich eksportu do PKB jest na poziomie o połowę niższym niż średnia dla wszystkich gospodarek świata.

Saldo bilansu handlowego jest czymś innym niż rozmiary wymiany handlowej. Stany Zjednoczone mają niewielki poziom wymiany handlowej, ale przez większą część ostatnich 40 lat notowały gigantyczne deficyty bilansu handlowego. Z kolei Japonia, kraj o niskich, według światowych standardów, rozmiarach wymiany handlowej, w ostatnich dziesięcioleciach potrafiła wypracowywać nadwyżkę w bilansie handlowym. Niemcy i Wielka Brytania osiągają średnie lub wysokie rozmiary wymiany handlowej, ale w 2020 r. Niemcy zanotowały umiarkowaną nadwyżkę handlową, podczas gdy Wielka Brytania w tym samym roku importowała więcej, niż eksportowała. Jeszcze pod koniec XX w. ich saldo w bilansie handlowym było jednak bardzo zbliżone. Polska w 2020 r. miała pokaźne rozmiary wymiany handlowej i umiarkowaną nadwyżkę w bilansie handlowym, podczas gdy Kanada przy równie wysokim poziomie wymiany handlowej w tym samym okresie zanotowała umiarkowany deficyt.

Krótko mówiąc, jest całkiem prawdopodobne, że kraje o stosunkowo niskiej relacji eksportu do PKB, czyli niewielkich rozmiarach wymiany handlowej, mają stosunkowo wysokie deficyty bilansu handlowego. Możliwe jest również i to, że kraje z niemalże zrównoważonym poziomem eksportu i importu będą się niepokoić konsekwencjami wysokich rozmiarów wymiany handlowej. Rozsądne wydaje się założenie, zgodnie z którym wysoki poziom wymiany handlowej jest potencjalnie korzystny dla gospodarki, gdyż umożliwia wykorzystanie przewag komparatywnych. Nie ma również nic dziwnego w obawach przed narastającym brakiem stabilności makroekonomicznej związanej z utrzymywaniem się w danym kraju wysokich deficytów bilansu handlowego w długim okresie. Poniższa Ramka Czy nadwyżki w bilansie handlowym są zawsze korzystne? Przykład kolonialnych Indii pokazuje, w jaki sposób tego rodzaju problemy dotykały kolonialne Indie w XIX i XX w.

Poznaj szczegóły

Czy nadwyżki w bilansie handlowym są zawsze korzystne? Przykład kolonialnych Indii

Indie znajdowały się pod formalną brytyjską zwierzchnością od roku 1858 do 1947. W tym czasie niezmiennie wykazywały nadwyżki w handlu z Wielką Brytanią. Każdy, kto uważa, że nadwyżki handlowe są oznaką siły i dominacji gospodarczej, a deficyty handlowe symptomem gospodarczej słabości, musi uznać tę prawidłowość za dziwną, ponieważ oznaczałoby to, że kolonialne Indie zdominowały i wykorzystywały Wielką Brytanię przez prawie 100 lat, co przecież byłoby tezą absurdalną.

Zamiast tego nadwyżki w handlu Indii z Wielką Brytanią należy postrzegać jako przepływ kapitału finansowego z kolonii do metropolii. W Indiach wiele osób zaangażowanych w sprawy publiczne krytykowało to zjawisko, nazywając je drenażem finansowym, a wyeliminowanie tego odpływu uznawało za jedną z wielu korzyści, jakie przyniosłoby Indiom uzyskanie niepodległości.

Końcowe refleksje na temat bilansów handlowych

Tak jak deficyty salda bilansu handlowego mogą być dla gospodarki zarówno korzystne, jak i niekorzystne, tak też nadwyżki bywają dla niej dobrym lub złym sygnałem. Co więcej, także zerowy bilans handlowy – co po prostu oznacza, że dany kraj nie jest ani pożyczkobiorcą, ani pożyczkodawcą netto w gospodarce międzynarodowej – może sprzyjać rozwojowi gospodarczemu albo oddziaływać nań negatywnie. Najważniejszą kwestią pozostaje bowiem nie to, czy kraj pożycza pieniądze z zagranicy (deficyt), czy też udziela pożyczek na rynku międzynarodowym (nadwyżka), ale pytanie o to, czy biorąc pod uwagę określoną kondycję danej gospodarki, należy pożyczki zaciągać, czy raczej ich udzielać.

Warto się zastanowić, w jaki sposób zmieniłoby się społeczne nastawienie do deficytów i nadwyżek bilansu handlowego, gdybyśmy zmienili język opisu tego fragmentu rzeczywistości gospodarczej. Czy reakcja opinii publicznej nie byłaby znacznie bardziej przychylna, gdybyśmy nie pisali o deficycie, tylko o „zachęcaniu zagranicznego kapitału finansowego do inwestycji”, co oczywiście oznacza to samo? I odwrotnie, czy nadwyżki nie straciłyby co najmniej części ze swojej medialnej atrakcyjności, gdybyśmy – zgodnie z prawdą – opisywali je jako „wysyłanie kapitału finansowego poza granice kraju”? Tak czy inaczej, kluczem do zrozumienia przyczyn, korzyści i ryzyk wiążących się ze zróżnicowaniem salda bilansu handlowego (możliwością występowania nadwyżek i deficytów) jest świadomość, że międzynarodowe przepływy dóbr i usług zawsze związane są z przepływem kapitału finansowego w przeciwnym kierunku. Pierwszym krokiem w ramach tego procesu jest wyjście poza odruchowe reakcje na terminy, takie jak: „nadwyżka handlowa”, „bilans handlowy” i „deficyt handlowy”.

Do przemyślenia

Więcej, niż widać na pierwszy rzut oka w Kongu

Teraz, gdy dysponujesz już znacznie szerszą perspektywą, bez wątpienia zdajesz sobie sprawę z tego, że wszystkie decyzje ekonomiczne, które podejmujesz, np. zakupu importowanych produktów, sposób lokowania oszczędności lub inwestowanie w międzynarodowym funduszu inwestycyjnym, mają wpływ zarówno na przepływy towarów i usług, jak i kapitału finansowego na całym świecie.

Wiesz już, że sam fakt istnienia nadwyżki bilansu handlowego dostarcza niewielu informacji na temat kondycji danej gospodarki. Demokratyczna Republika Konga zanotowała w 2013 r. nadwyżkę handlową, o czym dowiedzieliśmy się na początku niniejszego rozdziału. Jednak saldo na rachunku obrotów bieżących było już ujemne i zamknęło się kwotą -2,8 mld dol. Normalizacja sytuacji politycznej i proces odbudowy kraju po wojnie domowej przełożyły się na napływ do Konga inwestycji i kapitału finansowego. W tym przypadku ujemne saldo na rachunku obrotów bieżących oznaczało przyspieszenie tempa odbudowy kraju, dlatego było zjawiskiem korzystnym.

Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
Cytowanie

© 19 paź 2023 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.