Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax

Spis treści
  1. Przedmowa
  2. 1 Wstęp do makroekonomii
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 1.1 PKB, czyli jak mierzyć kondycję gospodarki?
    3. 1.2 Przeliczanie wartości nominalnych na realne
    4. 1.3 Śledzenie zmian realnego PKB w czasie
    5. 1.4 Porównywanie PKB w różnych krajach
    6. 1.5 Czy za pomocą PKB można zmierzyć dobrobyt?
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  3. 2 Wzrost gospodarczy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 2.1 Współczesny wzrost gospodarczy
    3. 2.2 Wydajność pracy a wzrost gospodarczy
    4. 2.3 Czynniki wzrostu gospodarczego
    5. 2.4 Konwergencja dochodowa
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  4. 3 Bezrobocie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 3.1 W jaki sposób ekonomiści definiują i obliczają stopę bezrobocia 
    3. 3.2 Zmiany poziomu bezrobocia
    4. 3.3 Przyczyny bezrobocia w krótkim okresie
    5. 3.4 Przyczyny bezrobocia w długim okresie
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  5. 4 Inflacja
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 4.1 Pomiar inflacji
    3. 4.2 Jak mierzyć zmianę kosztów utrzymania?
    4. 4.3 Zmiany inflacji na świecie
    5. 4.4 Zamieszanie wokół inflacji
    6. 4.5 Indeksacja i jej ograniczenia
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  6. 5 Handel zagraniczny i przepływy kapitałowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 5.1 Obliczanie bilansu handlowego
    3. 5.2 Bilans handlowy w kontekście historycznym
    4. 5.3 Bilans handlowy i przepływy kapitału
    5. 5.4 Tożsamość krajowych oszczędności i inwestycji
    6. 5.5 Czy deficyt handlowy ma jakieś zalety?
    7. 5.6 Różnica między saldem bilansu handlowego a poziomem wymiany handlowej
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  7. 6 Makroekonomiczne krzywe popytu i podaży
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 6.1 Popyt i podaż z perspektywy makroekonomicznej
    3. 6.2 Model popytu globalnego i podaży globalnej (AD-AS)
    4. 6.3 Przesunięcie krzywej podaży globalnej 
    5. 6.4 Przesunięcie krzywej popytu globalnego
    6. 6.5 Jak model AD-AS wyjaśnia tempo wzrostu gospodarczego, stopę bezrobocia i zmiany inflacji
    7. 6.6 Prawa Keynesa i Saya w modelu AD-AS
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  8. 7 Model keynesowski
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 7.1 Popyt globalny w modelu keynesowskim
    3. 7.2 Najważniejsze elementy modelu keynesowskiego
    4. 7.3 Krzywa Phillipsa
    5. 7.4 Funkcjonowanie rynku z perspektywy keynesowskiej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
  9. 8 Model neoklasyczny
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 8.1 Podstawy podejścia neoklasycznego
    3. 8.2 Wpływ podejścia neoklasycznego na politykę fiskalną i pieniężną
    4. 8.3 Poszukiwanie równowagi między modelem keynesowskim a neoklasycznym
    5. Kluczowe pojęcia
    6. Podsumowanie
    7. Pytania sprawdzające
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Problemy
  10. 9 Pieniądz i system bankowy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 9.1 Definicja pieniądza i jego funkcji
    3. 9.2 Agregaty pieniężne M1, M2 i M3
    4. 9.3 Funkcje banków
    5. 9.4 Jak banki kreują pieniądz
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  11. 10 Bank centralny i polityka monetarna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 10.1 Zadania banku centralnego
    3. 10.2 Jak bank centralny wprowadza politykę pieniężną
    4. 10.3 Wpływ polityki pieniężnej na sytuację w gospodarce
    5. 10.4 Pułapki polityki pieniężnej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  12. 11 Bilans płatniczy i kursy walutowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 11.1 Jak działają rynki walutowe
    3. 11.2 Przesunięcia krzywych popytu i podaży na rynkach walutowych
    4. 11.3 Skutki makroekonomiczne zmian kursów walutowych
    5. 11.4 Polityki kursowe
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  13. 12 Polityka fiskalna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 12.1 Wydatki państwa
    3. 12.2 Deficyt i dług publiczny
    4. 12.3 Dyskrecjonalna polityka fiskalna wykorzystywana do walki z recesją, bezrobociem i inflacją
    5. 12.4 Automatyczne stabilizatory koniunktury
    6. 12.5 Realne wyzwania wykorzystywania dyskrecjonalnej polityki fiskalnej
    7. 12.6 Polityka zrównoważonego budżetu: za i przeciw
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  14. 13 Wpływ polityki fiskalnej na gospodarkę
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 13.1 Wpływ długu publicznego na bilans handlowy i inwestycje
    3. 13.2 Polityka fiskalna a bilans handlowy
    4. 13.3 Jak dług publiczny wpływa na oszczędności prywatne
    5. 13.4 Polityka fiskalna, inwestycje i wzrost gospodarczy
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  15. 14 Ekonomia rozwoju - zróżnicowanie polityki ekonomicznej na świecie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 14.1 Zróżnicowanie gospodarek na świecie
    3. 14.2 Wzrost poziomu życia
    4. 14.3 Przyczyny bezrobocia na świecie
    5. 14.4 Przyczyny inflacji w różnych krajach i regionach
    6. 14.5 Obawy dotyczące pogorszenia konkurencyjności międzynarodowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  16. 15 Teoria handlu międzynarodowego
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 15.1 Przewaga absolutna i komparatywna
    3. 15.2 Co się stanie, gdy kraj ma przewagę absolutną w produkcji wszystkich dóbr?
    4. 15.3 Handel wewnątrzgałęziowy między podobnymi gospodarkami
    5. 15.4 Korzyści z ograniczenia barier w handlu międzynarodowym
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  17. 16 Globalizacja i protekcjonizm
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 16.1 Protekcjonizm: pośrednia subwencja od konsumentów dla producentów
    3. 16.2 Handel międzynarodowy i jego wpływ na miejsca pracy, płace i warunki pracy
    4. 16.3 Argumenty na rzecz ograniczenia importu
    5. 16.4 Jak rządy wdrażają politykę handlową: globalnie, regionalnie i na szczeblu krajowym
    6. 16.5 Kompromisy w polityce handlowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  18. A Matematyka zastosowana w tym podręczniku
  19. B Model dochodowo-wydatkowy
  20. Rozwiązania zadań
    1. Rozdział 1
    2. Rozdział 2
    3. Rozdział 3
    4. Rozdział 4
    5. Rozdział 5
    6. Rozdział 6
    7. Rozdział 7
    8. Rozdział 8
    9. Rozdział 9
    10. Rozdział 10
    11. Rozdział 11
    12. Rozdział 12
    13. Rozdział 13
    14. Rozdział 14
    15. Rozdział 15
    16. Rozdział 16
  21. Bibliografia
  22. Skorowidz nazwisk
  23. Skorowidz rzeczowy
  24. Skorowidz terminów obcojęzycznych

12.1 Wydatki państwa

Polityka fiskalna obejmuje wydatki państwa oraz zbierane przez państwo podatki. W ostatnich dziesięcioleciach poziom wydatków i podatków rządu federalnego w USA wyrażony jako odsetek PKB niewiele się zmienił, oscylując pomiędzy 18% a 22% PKB. Pięć głównych obszarów – dopłaty do rent i emerytur (ubezpieczenia społeczne), ochrona zdrowia, pomoc społeczna, edukacja i infrastruktura – stanowiło blisko 67% wszystkich wydatków budżetu państwa w Polsce w 2020 r. Kiedy państwo wydaje więcej, niż gromadzi z podatków, notuje deficyt budżetowy. Kiedy państwo uzyskuje z podatków więcej, niż wydaje, osiąga nadwyżkę budżetową. Jeśli wydatki państwa i podatki są równe, budżet pozostaje zrównoważony. Suma wszystkich przeszłych deficytów budżetowych i nadwyżek budżetowych składa się na dług publiczny. W przypadku podatku progresywnego osoby o wyższych dochodach płacą większy odsetek dochodu w postaci podatków niż osoby o niższych dochodach. Przykładem jest polski podatek dochodowy od osób fizycznych. W podatku proporcjonalnym, jakim jest np. podatek od dochodów kapitałowych, wszyscy – niezależnie od poziomu dochodów – płacą taką samą część dochodu w postaci podatków. Podatek regresywny występuje wtedy, gdy osoby o wysokich dochodach płacą niższą część dochodu w postaci podatków niż osoby o niskich dochodach. Najważniejszym źródłem dochodów budżetu państwa w Polsce pozostają od wielu lat nałożone na konsumpcję podatki pośrednie, czyli podatek od towarów i usług (VAT) i podatek akcyzowy.

12.2 Deficyt i dług publiczny

Przez większą część XX w. rząd Stanów Zjednoczonych zaciągał długi w czasie wojny, a następnie spłacał je powoli w czasie pokoju. Jednak pod koniec stulecia, w latach 80. i na początku lat 90., mimo pokoju USA też mocno się zapożyczyły. Potem pojawił się okres nadwyżek budżetowych w latach 1998–2001, po którym nastąpił powrót do deficytów, szczególnie wysokich podczas recesji w latach 2008–2009. Deficyt budżetowy i nadwyżka budżetowa są mierzone w skali roku. Natomiast dług publiczny to pozostała do spłaty suma dotychczasowych sald budżetowych.

12.3 Dyskrecjonalna polityka fiskalna wykorzystywana do walki z recesją, bezrobociem i inflacją

Ekspansywna polityka fiskalna zwiększa poziom popytu globalnego poprzez wzrost wydatków państwa lub obniżenie podatków. Najskuteczniejsza jest wtedy, gdy gospodarka znajduje się w recesji, zaś wielkość produkcji jest niższa od poziomu potencjalnego PKB. Restrykcyjna polityka fiskalna prowadzi do spadku popytu globalnego poprzez cięcia wydatków państwa lub podwyżki podatków. Najlepiej sprawdza się wtedy, gdy gospodarka produkuje powyżej poziomu potencjalnego PKB.

12.4 Automatyczne stabilizatory koniunktury

Polityka fiskalna ma częściowo charakter dyskrecjonalny (uznaniowy), co oznacza, że rząd arbitralnie wprowadza zmiany w podatkach lub wydatkach państwa w odpowiedzi na bieżące wydarzenia gospodarcze, a częściowo jest realizowana za pomocą automatycznych stabilizatorów, czyli takich zmian w podatkach i wydatkach państwa, które zachodzą automatycznie w określonej sytuacji i nie wymagają intencjonalnych działań decydentów ani zmian w prawie. Saldo budżetu strukturalnego to taki wynik budżetu państwa, który wystąpiłby, gdyby gospodarka produkowała w danym roku na poziomie potencjalnego PKB. Wielu ekonomistów i polityków krytykuje stosowanie dyskrecjonalnej polityki fiskalnej z różnych powodów, w tym obaw związanych z opóźnieniami czasowymi, wpływem na stopy procentowe oraz polityczną naturą decyzji fiskalnych.

12.5 Realne wyzwania wykorzystywania dyskrecjonalnej polityki fiskalnej

Ponieważ polityka fiskalna wpływa na ilość pieniędzy, jakie rząd pożycza na rynkach finansowych, oddziałuje nie tylko na popyt globalny, ale może także wywierać wpływ na stopy procentowe. Jeśli ekspansywna polityka fiskalna powoduje również wzrost stóp procentowych, to przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe mniej chętnie zaciągają pożyczki (kredyty) i wydają pieniądze na konsumpcję, co zmniejsza popyt globalny. Sytuację taką nazywamy wypieraniem. Biorąc pod uwagę niepewność co do zmian stóp procentowych, opóźnienia czasowe (opóźnienie w rozpoznaniu, zastosowaniu i opóźnienie efektów), różnice między krótko- i długookresowymi konsekwencjami polityki fiskalnej oraz nieprzewidywalne zachowania polityczne, wielu ekonomistów i polityków gospodarczych doszło do wniosku, że dyskrecjonalna polityka fiskalna jest nieskutecznym narzędziem stabilizowania koniunktury i lepiej stosować ją tylko w ekstremalnych sytuacjach.

12.6 Polityka zrównoważonego budżetu: za i przeciw

Polityka zrównoważonego budżetu jest popularną ideą głoszoną przez różnych polityków, ale ekonomiczne zalety takiego rozwiązania są wątpliwe. Większość ekonomistów uważa, że polityka fiskalna musi być wystarczająco elastyczna, aby umożliwiła sfinansowanie nieprzewidzianych wydatków, związanych np. z prowadzeniem wojen czy zwalczeniem recesji. Chociaż utrzymujące się duże deficyty budżetowe rzeczywiście mogą stanowić problem, polityka zrównoważonego budżetu też nie jest dobrym rozwiązaniem, gdyż uniemożliwia pojawienie się nawet niewielkich, przejściowych deficytów, które w pewnych przypadkach mogą być konieczne do prowadzenia antycyklicznej polityki gospodarczej.

Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
Cytowanie

© 19 paź 2023 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.