Podsumowanie

Do głównych celów polityki makroekonomicznej większości państw należą: niski poziom bezrobocia i inflacji, a także stabilny bilans handlowy. Biorąc pod uwagę ich PKB per capita, ekonomiści wyróżniają trzy grupy: kraje o niskich, średnich i wysokich dochodach. W pierwszej grupie PKB per capita kształtuje się na poziomie poniżej 1080 dol. Kraje te wytwarzają mniej niż 1% światowego produktu, ale są zamieszkiwane przez blisko 9% światowej populacji. Kraje o średnich dochodach lokują się w przedziale 1080–13 205 dol. (wypracowują 36,5% dochodu globalnego i mają aż 75,7% globalnej populacji). W krajach o wysokich dochodach na jednego mieszkańca przypada więcej niż 13 205 dol. (odpowiadają one za 63% dochodu globalnego, choć zamieszkiwane są jedynie przez niecałe 16% globalnej populacji). Tego typu porównania pomijają oczywiście wewnętrzne zróżnicowanie pod względem PKB per capita w ramach poszczególnych grup.

Podstawy wzrostu gospodarczego w każdym kraju są takie same: wzrost wartości kapitału ludzkiego, kapitału rzeczowego i ciągły postęp technologiczny współdziałające w gospodarce wolnorynkowej. Kraje o wysokich dochodach zwykle koncentrują się na rozwoju i wykorzystaniu nowych technologii. Państwa o średnich dochodach skupiają wysiłki na akumulacji kapitału ludzkiego, korzystaniu w większym stopniu z importowanych technologii i rosnącym udziale w PKB wymiany handlowej z zagranicą. Niektóre z krajów rozwijających się w Azji Południowo-Wschodniej potrafiły umiejętnie połączyć swobodę rynkową z zaangażowaniem państwa w gospodarkę. Państwa o niskich dochodach, borykające się z wyzwaniami gospodarczymi, doświadczają poważnych problemów związanych z rozwojem społecznym i zdrowiem publicznym. Zmagają się również z brakiem inwestycji i pomocy międzynarodowej na rozbudowę infrastruktury, takiej jak drogi, szkoły i szpitale. Istnieje kilka pozytywnych przykładów, które można wskazać w kontekście rozwoju gospodarczego w krajach o niskich dochodach. Sugerują one, że kraje te mogą same z siebie stać się liderami technologicznymi. Jednak jest za wcześnie, aby twierdzić, czy projekty te zakończą się sukcesem. Kraje te muszą zrobić więcej, aby połączyć się z resztą światowej gospodarki i znaleźć technologie najkorzystniejsze dla wybranego przez nie modelu wzrostu.

Problem bezrobocia cyklicznego możemy rozwiązać poprzez ekspansywną politykę fiskalną lub monetarną. Naturalna stopa bezrobocia może być trudniejszym wyzwaniem, ponieważ wiąże się z wyborami typu „coś za coś” w kwestii maksymalizacji zatrudnienia i ochrony miejsc pracy. O ile bezrobocie pozostaje istotnym problemem w państwach o wysokich i po części średnich dochodach, to już w krajach najbiedniejszych nacisk powinien być położony na instytucje rynku pracy. Ludzie w tych krajach nie są „bezrobotni” w sensie, którego używamy w Stanach Zjednoczonych i UE, ale nie są też zatrudnieni w ramach regularnej, płatnej pracy. Podczas gdy niektórzy z nich mogą mieć zarówno umowy o pracę, jak i pewne elementy zabezpieczenia socjalnego (ochrona finansowa i prawna w przypadku zwolnienia, możliwość korzystania z publicznych systemów emerytalnych), inni są częścią gospodarki barterowej i ta forma zdobywania środków do życia wyłącza ich z regulowanego formalnym prawem rynku pracy.

Większość krajów o wysokim dochodzie zauważyło, że ich banki centralne mogą kontrolować inflację w średnim i długim okresie. Ponadto władze tych krajów zdają sobie sprawę z tego, że inflacja nie przynosi długoterminowych korzyści, a jedynie koszty, jeśli utrudnia przedsiębiorstwom koncentrowanie się na realnym wzroście wydajności. Jednak biedniejsze kraje mogą akceptować nieco wyższą i bardziej zmienną inflację, ponieważ międzynarodowe przepływy kapitału i towarów mogą destabilizować ich mniejsze gospodarki, które zwiększając poziom PKB per capita, muszą również zaakceptować wzrost cen dóbr i usług.

Istnieje wiele uzasadnionych obaw związanych z możliwymi negatywnymi konsekwencjami wolnego handlu. Być może najlepszą odpowiedzią na nie jest to, że istnieją dobre sposoby, które pozwalają im zapobiegać, bez ograniczania skali przepływów towarowych na rynkach międzynarodowych, a tym samym utraty potencjalnych korzyści związanych z handlem zagranicznym. Istnieją dwa główne problemy związane z nierównowagą handlową na świecie. Pierwszym z nich jest niepewność, co stanie się w najbliższych latach z bardzo wysokim deficytem obrotów handlowych w USA – czy będzie on zmniejszany stopniowo, czy raczej gwałtownie. Drugim jest to, czy mniejsze kraje powinny podjąć pewne kroki w celu ograniczenia przepływów międzynarodowego kapitału w nadziei, że staną się mniej podatne na niekorzystne konsekwencje gospodarcze powodowane przez jego spekulacyjne napływy i odpływy.