Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax

Podsumowanie

10.1 Zmienne opisujące ruch obrotowy

  • Położenie kątowe punktu to kąt między wektorem położenia tego punktu a wybranym kierunkiem, na przykład kierunkiem jednej z osi układu współrzędnych, służącej za układ odniesienia, względem którego ruch jest opisywany.
  • Prędkość kątowa, oznaczana zwykle symbolem ωω, jest wyrażana w radianach na sekundę. Wartość chwilowej prędkości kątowej ω=limΔt0(Δθ/Δt)=dθ/dtω=limΔt0(Δθ/Δt)=dθ/dt to granica przy Δt0Δt0 średniej prędkości kątowej, czyli pochodna po czasie położenia kątowego. Związek pomiędzy prędkością liniową vv, a prędkością kątową jest następujący: v=rωv=rω, gdzie rr jest odległością od osi obrotu.
  • Kierunek wektora prędkości kątowej ωω można określić na podstawie reguły prawej dłoni. Jeżeli palce zagniemy w kierunku obrotu ciała wokół stałej osi, to odchylony kciuk wskaże nam kierunek wektora ωω (patrz Ilustracja 10.6).
  • Jeżeli prędkość kątowa układu nie jest stała, wówczas układ ma określone przyspieszenie kątowe εε. Średnie przyspieszenie kątowe w określonym przedziale czasu to zmiana prędkości kątowej podzielona przez czas, w jakim ta zmiana została osiągnięta: ε=Δω/Δtε=Δω/Δt. Chwilowe przyspieszenie kątowe to pochodna prędkości kątowej po czasie. Wektory przyspieszenia kątowego i prędkości mają ten sam kierunek. W przypadku, gdy prędkość kątowa maleje, zwrot wektora przyspieszenia kątowego jest przeciwny do zwrotu wektora prędkości, a gdy prędkość kątowa rośnie, oba wektory mają ten sam zwrot.
  • Wartość przyspieszenia stycznego punktu poruszającego się po okręgu o promieniu rr, jest równa iloczynowi promienia tego okręgu i przyspieszenia kątowego punktu: as=rεas=rε.

10.2 Obroty ze stałym przyspieszeniem kątowym

  • Kinematyka ruchu obrotowego opisuje zależności między drogą kątową, prędkością kątową, przyspieszeniem kątowym i czasem.
  • W przypadku stałego przyspieszenia kątowego, zależność prędkości kątowej od czasu jest liniowa. Zatem średnia prędkość kątowa jest średnią arytmetyczną prędkości początkowej i prędkości końcowej w danym okresie czasu:
    ω=ω0+ωk2.ω=ω0+ωk2.
    10.32
  • Zastosowaliśmy analizę graficzną do wyznaczenia wielkości obrotowych dla ruchu obrotowego wokół stałej osi ze stałym przyspieszeniem kątowym. Z zależności ω=dθ/dtω=dθ/dt otrzymujemy, że powierzchnia pod wykresem zależności prędkości kątowej od czasu jest równa drodze kątowej: θkθ0=Δθ=t0tω( t )d t θkθ0=Δθ=t0tω( t )d t . Otrzymany rezultat analizy graficznej można analogicznie zweryfikować przy pomocy równań kinematycznych dla ruchu ze stałym przyspieszeniem kątowym. Ponieważ ε=dω/dtε=dω/dt, pole powierzchni pod wykresem przyspieszenia kątowego w funkcji czasu daje nam zmianę wartości prędkości kątowej ωkω0=Δω=t0tε( t )d t ωkω0=Δω=t0tε( t )d t .

10.3 Związek między wielkościami w ruchach obrotowym i postępowym

  • Równania ruchu postępowego mają swoje odpowiedniki w równaniach ruchu obrotowego. Istnieje odwzorowanie: xθ,vω,aεxθ,vω,aε.
  • Ruch jednostajny po okręgu to ruch, w którym cząstka porusza się po okręgu ze stałą co do wartości prędkością liniową i kątową. Jednakże ze względu na ciągłą zmianę kierunku wektora prędkości, cząstka ma przyspieszenie dośrodkowe, zależne od odległości od osi obrotu.
  • Układ obracający się ruchem niejednostajnym obraca się z pewnym przyspieszeniem kątowym, a tym samym każdy punkt układu położony w odległości rr od osi obrotu ma przyspieszenie dośrodkowe i związane z nim przyspieszenie styczne.
  • Całkowite przyspieszenie liniowe jest sumą wektorową wektora przyspieszenia dośrodkowego i wektora przyspieszenia stycznego. Ponieważ w ruchu po okręgu wektory przyspieszenia odśrodkowego i stycznego są prostopadłe do siebie, wartość całkowitego przyspieszenia liniowego jest równa: |a|=ad2+as2|a|=ad2+as2.

10.4 Moment bezwładności i energia kinetyczna w ruchu obrotowym

  • Energia kinetyczna ruchu obrotowego to suma energii kinetycznych cząstek ciała sztywnego lub punktów materialnych, wynikająca z ich ruchu po okręgu wokół wspólnej osi. Można ją wyrazić w postaci E k =Iω2/2 E k =Iω2/2, gdzie II jest momentem bezwładności ciała sztywnego lub układu punktów materialnych.
  • Moment bezwładności punktów materialnych poruszających się wokół stałej osi jest definiowany jako I=jmjrj2I=jmjrj2, gdzie mjmj jest masą jj-tego punktu, natomiast rjrj jest jego odległością od osi obrotu. Wartość momentu pędu rośnie z kwadratem odległości punktów od osi obrotu. Moment bezwładności jest odpowiednikiem masy w ruchu postępowym.
  • W układach, które obracają się i przemieszczają, można zastosować zasadę zachowania energii mechanicznej tylko wtedy, gdy na układ działają siły zachowawcze. W tym przypadku całkowita energia mechaniczna jest zachowana i jest sumą energii kinetycznej ruchu obrotowego i ruchu postępowego oraz energii potencjalnej wynikającej z grawitacji.

10.5 Obliczanie momentu bezwładności

  • Momenty bezwładności można wyznaczyć przez zsumowanie lub scałkowanie wartości masy „każdego fragmentu” tworzącego obiekt, pomnożonej przez kwadrat odległości fragmentu od osi. W postaci całkowej moment bezwładności wynosi I=r2dmI=r2dm.
  • Moment bezwładności jest większy, gdy masa obiektu znajduje się dalej od osi obrotu.
  • Można wyznaczyć moment bezwładności obiektu względem nowej osi obrotu, gdy znany jest moment bezwładności dla osi do niej równoległej i przechodzącej przez środek masy układu. Mówi o tym twierdzenie Steinera: Ioś równoległa=Iśrodek masy+md2Ioś równoległa=Iśrodek masy+md2, gdzie dd jest odległością pomiędzy osiami.
  • Moment bezwładności dla złożonego obiektu jest sumą momentów bezwładności każdego pojedynczego obiektu składającego się na obiekt złożony.

10.6 Moment siły

  • Wartość momentu siły względem nieruchomej osi oblicza się poprzez wyznaczenie ramienia siły względem osi obrotu i zastosowanie równania |M|=rF|M|=rF, gdzie rr jest ramieniem siły, tj. odległością osi obrotu od prostej, na której leży siła.
  • Znak momentu obrotowego określa się przy pomocy reguły prawej dłoni. Jeśli wektory rr i FF leżą w płaszczyźnie rysunku, to wektor r×Fr×F jest prostopadły do płaszczyzny rysunku i skierowany w jego stronę, gdy ma wartość ujemną, a gdy ma wartość dodatnią, wychodzi z płaszczyzny rysunku.
  • Wypadkowy moment siły można obliczyć dodając indywidualne momenty sił wokół danej osi.

10.7 Druga zasada dynamiki dla ruchu obrotowego

  • Druga zasada dynamiki dla ruchu obrotowego iMi=IεiMi=Iε mówi, że suma momentów siły działających na układ obracający się wokół stałej osi jest równa iloczynowi momentu bezwładności i przyspieszenia kątowego. Jest to odpowiednik drugiej zasady dynamiki dla ruchu postępowego.
  • W postaci wektorowej, drugie prawo dynamiki ruchu obrotowego bryły wokół stałej osi stwierdza, że wektor momentu siły MM ma ten sam kierunek, co przyspieszenie kątowe εε. Jeśli przyspieszenie kątowe obracającej się bryły sztywnej jest dodatnie, to moment siły działającej na bryłę też jest dodatni, a jeśli przyspieszenie kątowe jest ujemne, moment siły jest ujemny.

10.8 Praca i energia kinetyczna w ruchu obrotowym

  • Elementarna praca dWdW wykonana nad obracającą się wokół stałej osi bryłą sztywną jest sumą iloczynu momentu siły, liczonego względem osi obrotu, i elementarnego przemieszczenia kątowego dθdθ.
  • Całkowita praca wykonana przy obróceniu bryły sztywnej o kąt θθ wokół ustalonej (nieruchomej) osi jest całką, liczoną względem przesunięcia kątowego, z sumy momentów siły. Jeżeli moment siły nie zależy od θθ, wówczas WAB=M(θBθA)WAB=M(θBθA).
  • Twierdzenie o pracy i energii wiąże pracę wykonaną w ruchu obrotowym z energią kinetyczną ruchu obrotowego: WAB=EkBEkAWAB=EkBEkA W_{A\sep B} = E_{\text{k}\sep B} - E_{\text{k}\sep A}, gdzie Ek=Iω22Ek=Iω22 E_{\text{k}} = I \omega^2 / 2.
  • Moc w przypadku bryły sztywnej obracającej się wokół ustalonej osi jest równa iloczynowi momentu siły i prędkości kątowej: P=MωP=Mω.
Cytowanie i udostępnianie

Ten podręcznik nie może być wykorzystywany do trenowania sztucznej inteligencji ani do przetwarzania przez systemy sztucznej inteligencji bez zgody OpenStax lub OpenStax Poland.

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/fizyka-dla-szk%C3%B3%C5%82-wy%C5%BCszych-tom-1/pages/1-wstep
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/fizyka-dla-szk%C3%B3%C5%82-wy%C5%BCszych-tom-1/pages/1-wstep
Cytowanie

© 21 wrz 2022 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.