Podsumowanie

Przedsiębiorstwa prywatne są nastawione na osiąganie zysków. Zysk to różnica między utargiem (przychodami) a kosztami. Zysk księgowy wynika tylko z kosztów księgowych, zaś zysk ekonomiczny uwzględnia również koszty alternatywne wykorzystywanych zasobów (w tym pracy własnej właścicieli), czyli koszty ekonomiczne.

Produkcja to seria toczących się w przedsiębiorstwie procesów, które prowadzą do przekształcania nakładów i czynników produkcji (np. pracy, kapitału, surowców itp.) w dobra i usługi, jakie będzie można zaoferować nabywcom na rynku. Zmiana nakładu stałych czynników produkcji (przede wszystkim kapitału) w krótkim okresie jest niemożliwa. Przyrost produkcji w krótkim okresie jest zatem konsekwencją rosnącego nakładu zmiennych czynników produkcji, przede wszystkim wzrostu liczby zatrudnionych pracowników. Produkt krańcowy to dodatkowa produkcja, którą przedsiębiorstwo uzyskuje, zatrudniając kolejne jednostki siły roboczej (dodatkowych ludzi). Dla każdej funkcji produkcji w krótkim okresie wzrost zatrudnienia powyżej pewnego poziomu doprowadzi do spadku produktu krańcowego – kolejni zatrudniani pracownicy będą przyczyniać się do coraz mniejszych przyrostów produkcji całkowitej. Z matematycznego punktu widzenia produkcja krańcowa to nachylenie krzywej produkcji całkowitej.

Wykorzystanie każdego nakładu i czynnika produkcji (np. kapitału lub pracy) wiąże się z koniecznością poniesienia odpowiedniej płatności (np. odsetek lub dywidend za kapitał, jak również płacy za pracę). Koszt wyprodukowania określonego wolumenu produkcji jest pochodną ilości każdego z wykorzystanych czynników produkcji pomnożonej przez związaną z nim płatność.

W perspektywie krótkookresowej możemy podzielić całkowite koszty przedsiębiorstwa na koszty stałe, które trzeba ponieść, zanim cokolwiek zostanie wyprodukowane, i które nie zmieniają się wraz ze wzrostem lub spadkiem wolumenu produkcji, oraz koszty zmienne, które ponoszone są w związku ze zmianami wielkości produkcji. Koszty stałe to koszty utopione: przedsiębiorstwo poniosło je w przeszłości i obecnie nie może ich uniknąć czy zmienić, a więc nie powinny odgrywać żadnej roli w decyzjach ekonomicznych dotyczących przyszłej produkcji lub cen. Koszty zmienne zwykle odzwierciedlają malejące przychody krańcowe, tak więc krańcowy koszt wytwarzania dodatkowych jednostek produkcji rośnie.

Koszt krańcowy obliczamy, dzieląc zmianę kosztu całkowitego (lub zmianę kosztu zmiennego, co przecież oznacza to samo) przez zmianę wielkości produkcji dla określonego wolumenu. Koszt krańcowy zazwyczaj rośnie. Przedsiębiorstwo może porównać koszt krańcowy z dodatkowym przychodem, jaki uzyskuje ze sprzedaży kolejnej jednostki, aby dowiedzieć się, czy ta krańcowa jednostka produkcji zwiększa zysk.

Przeciętny koszt całkowity obliczamy, dzieląc koszty całkowite przez wielkość produkcji dla każdego jej wolumenu. Krzywa przeciętnego kosztu całkowitego ma zazwyczaj kształt litery U. Jeśli przeciętny koszt całkowity jest niższy niż cena rynkowa, przedsiębiorstwo osiąga zyski.

Przeciętny koszt zmienny obliczamy analogicznie, dzieląc koszty zmienne przez wielkość produkcji dla każdego jej wolumenu. Krzywa przeciętnego kosztu zmiennego ma zazwyczaj kształt litery U. Jeśli przeciętny koszt zmienny jest niższy niż cena rynkowa, to przedsiębiorstwo powinno kontynuować produkcję w krótkim okresie (ponieważ traktujemy koszty stałe jako utopione i niemożliwe do zmiany).

W długim okresie nakłady wszystkich czynników produkcji są zmienne. Ponieważ malejąca produktywność krańcowa jest spowodowana stałym nakładem kapitału trwałego, w długim okresie zjawisko to nie występuje. Przedsiębiorstwa mogą wybrać optymalny zasób kapitału, aby wytworzyć pożądany wolumen produkcji.

Technologia (albo metoda) produkcji, to termin, jakim określa się konkretną kombinację nakładów czynników produkcji (przede wszystkim pracy i kapitału), pozwalającą na wytworzenie danego wolumenu produkcji.

W długim okresie przedsiębiorstwa mogą w dowolny sposób zmieniać technologię produkcji, więc wszystkie koszty mają charakter zmienny. Przedsiębiorstwa, wybierając technologię (metodę produkcji), dążą do zminimalizowania kosztów całkowitych, będą więc zastępować nakłady drogich czynników produkcji tańszymi.

Pojęcie korzyści skali (rosnących przychodów ze skali produkcji) odnosi się do sytuacji, w której wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji spada długookresowy koszt przeciętny. Stałe przychody ze skali to z kolei sytuacja, w której koszt przeciętny jest niezależny od wolumenu produkcji. Niekorzyści skali oznaczają wzrost kosztu przeciętnego wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji.

Długookresowa krzywa kosztu przeciętnego (LAC) wskazuje przedsiębiorstwom najniższy możliwy koszt wytworzenia jednostki produkcji dla jej każdych rozmiarów i umożliwia tym samym wybór optymalnej technologii. Ujemne nachylenie LAC wskazuje na korzyści skali; jej płaski odcinek – na stałe przychody ze skali produkcji, zaś część nachylona w górę – na niekorzyści skali. Jeśli długookresowa krzywa kosztu przeciętnego ma wyraźnie zaznaczone minimum, to wszystkie przedsiębiorstwa konkurujące w branży powinny mieć te same rozmiary, czyli wytwarzać ten sam, wskazany przez minimum LAC, wolumen produkcji. Jeśli jednak LAC ma odcinek wskazujący na stałe przychody ze skali produkcji (płaskie dno), oznacza to, że koszt przeciętny nie zmienia się dla szerokiego zakresu rozmiarów produkcji; przedsiębiorstwa w gałęzi będą miały różne rozmiary, czyli będą dostarczać na rynek zróżnicowane ilości dóbr i usług. Rozmiary popytu rynkowego w połączeniu z typowym dla danej gałęzi kształtem długookresowej krzywej kosztu przeciętnego określą, ile przedsiębiorstw będzie działało w tej branży.

Jeśli zapotrzebowanie na dany produkt na rynku jest znacznie większe niż wielkość produkcji wyznaczająca minimum LAC, to w gałęzi będzie konkurować wiele przedsiębiorstw. Jeżeli zapotrzebowanie jest mniejsze niż wielkość produkcji wskazana przez minimum LAC, wówczas branża najprawdopodobniej zostanie zmonopolizowana.