Podsumowanie

Bezrobocie wiąże się z wysokimi kosztami. Osoby bezrobotne cierpią z powodu stresu i utraty dochodów. Gospodarka z wysokim bezrobociem ponosi koszt alternatywny w postaci niewykorzystanych zasobów. Populację ludzi dorosłych (w Polsce w wieku 15–89 lat) można podzielić na siłę roboczą (aktywni zawodowo) i osoby pozostające poza zasobem siły roboczej (bierni zawodowo). Z kolei siłę roboczą dzielimy na pracujących i bezrobotnych. Aby osoba niepracująca mogła zostać uznana za bezrobotną, musi być nie tylko chętna do podjęcia zatrudnienia i zdolna do pracy, ale również aktywnie jej poszukiwać. Jeśli nie spełnia tych warunków, jest zaliczana do grona osób pozostających poza zasobem siły roboczej. Ekonomiści definiują stopę bezrobocia jako liczbę bezrobotnych podzieloną przez liczbę osób należących do zasobu siły roboczej (a nie ogółu dorosłych). W Polsce stopę bezrobocia oblicza się na dwa sposoby – wykorzystując liczbę osób zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy (tzw. bezrobocie rejestrowane) i ankietowe badanie aktywności ekonomicznej ludności (tzw. bezrobocie baelowskie).

Stopa bezrobocia w USA rośnie w okresach stagnacji gospodarczej i recesji, ale spada do przedziału 4–6%, gdy gospodarka zaczyna ponownie rosnąć. Stopa bezrobocia nigdy nie spada do zera. Pomimo ogromnego wzrostu liczby ludności i zasobu siły roboczej w USA w XX w., a także innych głębokich zmian gospodarczych, takich jak globalizacja i wprowadzanie nowych technologii substytuujących pracę, stopa bezrobocia w Stanach Zjednoczonych i Polsce nie wykazuje długoterminowej tendencji wzrostowej.

Stopy bezrobocia uzależnione są od czynników determinujących sytuację ludzi na rynku pracy: są wyższe dla Afroamerykanów i Latynosów niż dla białych; wyższe dla gorzej wykształconych i posiadających niższe kwalifikacje; wyższe dla osób młodych w porównaniu z pracownikami w średnim wieku. Stopa bezrobocia wśród kobiet była kiedyś wyższa niż stopa bezrobocia wśród mężczyzn, ale w ostatnich latach wartości tych wskaźniki w obu grupach uległy unifikacji.

Bezrobocie cykliczne zmienia się wraz ze zmianami faz cyklu koniunkturalnego. W modelu rynku pracy z doskonale giętkimi płacami zapotrzebowanie na pracę zawsze równa się liczbie osób chętnych do podjęcia zatrudnienia (lub godzin pracy), ponieważ wynagrodzenia zmieniają się tak, aby zapewnić równowagę rynkową. Ekonomiści zaproponowali wiele teorii wyjaśniających, dlaczego w realnym świecie płace są lepkie, czyli nie zmieniają się w stopniu zapewniającym równowagę, szczególnie w sytuacji, w której niezbędny byłby ich spadek. Są to m.in.: niepisane kontrakty, teoria płac efektywnościowych, negatywna selekcja w przypadku obniżki wynagrodzeń, model „swój-obcy” i brak możliwości koordynacji płac w skali całej gospodarki.

Naturalna stopa bezrobocia to odsetek bezrobotnych, który występuje nawet wtedy, gdy gospodarka jest w świetnej kondycji. Na naturalne bezrobocie składają się bezrobocie frykcyjne związane z naturalnymi dla każdej gospodarki decyzjami pracowników o zmianie miejsca pracy, jak również bezrobocie strukturalne, występujące wtedy, gdy popyt na określone umiejętności zawodowe w sposób trwały się zmniejsza. Wysokość naturalnej stopy bezrobocia znajduje się pod wpływem przepisów prawa określających warunki zatrudniania i zwalniania pracowników, których niepożądanym skutkiem ubocznym może być zniechęcanie przedsiębiorstw do tworzenia nowych miejsc pracy.