Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax

Menu
Spis treści
  1. Przedmowa
  2. Optyka
    1. 1 Natura światła
      1. Wstęp
      2. 1.1 Rozchodzenie się światła
      3. 1.2 Prawo odbicia
      4. 1.3 Załamanie
      5. 1.4 Całkowite wewnętrzne odbicie
      6. 1.5 Rozszczepienie
      7. 1.6 Zasada Huygensa
      8. 1.7 Polaryzacja
      9. Podsumowanie rozdziału
        1. Kluczowe pojęcia
        2. Najważniejsze wzory
        3. Podsumowanie
        4. Pytania
        5. Zadania
        6. Zadania dodatkowe
        7. Zadania trudniejsze
    2. 2 Optyka geometryczna i tworzenie obrazu
      1. Wstęp
      2. 2.1 Obrazy tworzone przez zwierciadła płaskie
      3. 2.2 Zwierciadła sferyczne
      4. 2.3 Obrazy tworzone przez załamanie promieni światła
      5. 2.4 Cienkie soczewki
      6. 2.5 Oko
      7. 2.6 Aparat fotograficzny
      8. 2.7 Proste przyrządy powiększające
      9. 2.8 Mikroskopy i teleskopy
      10. Podsumowanie rozdziału
        1. Kluczowe pojęcia
        2. Najważniejsze wzory
        3. Podsumowanie
        4. Pytania
        5. Zadania
        6. Zadania dodatkowe
    3. 3 Interferencja
      1. Wstęp
      2. 3.1 Doświadczenie Younga z dwiema szczelinami
      3. 3.2 Matematyczny opis interferencji
      4. 3.3 Interferencja na wielu szczelinach
      5. 3.4 Interferencja w cienkich warstwach
      6. 3.5 Interferometr Michelsona
      7. Podsumowanie rozdziału
        1. Kluczowe pojęcia
        2. Najważniejsze wzory
        3. Podsumowanie
        4. Pytania
        5. Zadania
        6. Zadania dodatkowe
        7. Zadania trudniejsze
    4. 4 Dyfrakcja
      1. Wstęp
      2. 4.1 Dyfrakcja na pojedynczej szczelinie
      3. 4.2 Natężenie światła w dyfrakcji na pojedynczej szczelinie
      4. 4.3 Dyfrakcja na podwójnej szczelinie
      5. 4.4 Siatki dyfrakcyjne
      6. 4.5 Otwory kołowe i rozdzielczość
      7. 4.6 Dyfrakcja rentgenowska
      8. 4.7 Holografia
      9. Podsumowanie rozdziału
        1. Kluczowe pojęcia
        2. Najważniejsze wzory
        3. Podsumowanie
        4. Pytania
        5. Zadania
        6. Zadania dodatkowe
        7. Zadania trudniejsze
  3. Fizyka współczesna
    1. 5 Teoria względności
      1. Wstęp
      2. 5.1 Niezmienność praw fizyki
      3. 5.2 Względność jednoczesności zdarzeń
      4. 5.3 Dylatacja czasu
      5. 5.4 Skrócenie długości w szczególnej teorii względności
      6. 5.5 Transformacja Lorentza
      7. 5.6 Względność prędkości w szczególnej teorii względności
      8. 5.7 Relatywistyczny efekt Dopplera
      9. 5.8 Pęd relatywistyczny
      10. 5.9 Energia relatywistyczna
      11. Podsumowanie rozdziału
        1. Kluczowe pojęcia
        2. Najważniejsze wzory
        3. Podsumowanie
        4. Pytania
        5. Zadania
        6. Zadania dodatkowe
    2. 6 Fotony i fale materii
      1. Wstęp
      2. 6.1 Promieniowanie ciała doskonale czarnego
      3. 6.2 Efekt fotoelektryczny
      4. 6.3 Efekt Comptona
      5. 6.4 Model atomu wodoru Bohra
      6. 6.5 Fale de Broglie’a
      7. 6.6 Dualizm korpuskularno-falowy
      8. Podsumowanie rozdziału
        1. Kluczowe pojęcia
        2. Najważniejsze wzory
        3. Podsumowanie
        4. Pytania
        5. Zadania
        6. Zadania dodatkowe
    3. 7 Mechanika kwantowa
      1. Wstęp
      2. 7.1 Funkcje falowe
      3. 7.2 Zasada nieoznaczoności Heisenberga
      4. 7.3 Równanie Schrӧdingera
      5. 7.4 Cząstka kwantowa w pudełku
      6. 7.5 Kwantowy oscylator harmoniczny
      7. 7.6 Tunelowanie cząstek przez bariery potencjału
      8. Podsumowanie rozdziału
        1. Kluczowe pojęcia
        2. Najważniejsze wzory
        3. Podsumowanie
        4. Pytania
        5. Zadania
        6. Zadania dodatkowe
        7. Zadania trudniejsze
    4. 8 Budowa atomu
      1. Wstęp
      2. 8.1 Atom wodoru
      3. 8.2 Orbitalny magnetyczny moment dipolowy elektronu
      4. 8.3 Spin elektronu
      5. 8.4 Zakaz Pauliego i układ okresowy pierwiastków
      6. 8.5 Widma atomowe i promieniowanie rentgenowskie
      7. 8.6 Lasery
      8. Podsumowanie rozdziału
        1. Kluczowe pojęcia
        2. Najważniejsze wzory
        3. Podsumowanie
        4. Pytania
        5. Zadania
        6. Zadania dodatkowe
    5. 9 Fizyka materii skondensowanej
      1. Wstęp
      2. 9.1 Rodzaje wiązań cząsteczkowych
      3. 9.2 Widma cząsteczkowe
      4. 9.3 Wiązania w ciałach stałych
      5. 9.4 Model elektronów swobodnych w metalach
      6. 9.5 Teoria pasmowa ciał stałych
      7. 9.6 Półprzewodniki i domieszkowanie
      8. 9.7 Przyrządy półprzewodnikowe
      9. 9.8 Nadprzewodnictwo
      10. Podsumowanie rozdziału
        1. Kluczowe pojęcia
        2. Najważniejsze wzory
        3. Podsumowanie
        4. Pytania
        5. Zadania
        6. Zadania dodatkowe
        7. Zadania trudniejsze
    6. 10 Fizyka jądrowa
      1. Wstęp
      2. 10.1 Własności jądra atomowego
      3. 10.2 Energia wiązania jądra
      4. 10.3 Rozpad promieniotwórczy
      5. 10.4 Procesy rozpadu
      6. 10.5 Rozszczepienie jądra atomowego
      7. 10.6 Fuzja jądrowa
      8. 10.7 Skutki biologiczne i zastosowania medyczne promieniowania jądrowego
      9. Podsumowanie rozdziału
        1. Kluczowe pojęcia
        2. Najważniejsze wzory
        3. Podsumowanie
        4. Pytania
        5. Zadania
        6. Zadania dodatkowe
        7. Zadania trudniejsze
    7. 11 Fizyka cząstek elementarnych i kosmologia
      1. Wstęp
      2. 11.1 Wstęp do fizyki cząstek elementarnych
      3. 11.2 Zasady zachowania w fizyce cząstek elementarnych
      4. 11.3 Kwarki
      5. 11.4 Akceleratory i detektory cząstek
      6. 11.5 Model standardowy
      7. 11.6 Wielki Wybuch
      8. 11.7 Ewolucja wczesnego Wszechświata
      9. Podsumowanie rozdziału
        1. Kluczowe pojęcia
        2. Najważniejsze wzory
        3. Podsumowanie
        4. Pytania
        5. Zadania
        6. Zadania dodatkowe
        7. Zadania trudniejsze
  4. A Jednostki
  5. B Przeliczanie jednostek
  6. C Najważniejsze stałe fizyczne
  7. D Dane astronomiczne
  8. E Wzory matematyczne
  9. F Układ okresowy pierwiastków
  10. G Alfabet grecki
  11. Rozwiązania zadań
    1. Rozdział 1
    2. Rozdział 2
    3. Rozdział 3
    4. Rozdział 4
    5. Rozdział 5
    6. Rozdział 6
    7. Rozdział 7
    8. Rozdział 8
    9. Rozdział 9
    10. Rozdział 10
    11. Rozdział 11
  12. Skorowidz nazwisk
  13. Skorowidz rzeczowy
  14. Skorowidz terminów obcojęzycznych

Podsumowanie

6.1 Promieniowanie ciała doskonale czarnego

  • Wszystkie ciała wypromieniowują energię. Ilość emitowanej przez ciało energii zależy od jego temperatury. Oparte na doświadczeniu prawo przesunięć Wiena mówi, że im gorętsze ciało, tym mniejsza długość fali odpowiadająca maksimum krzywej promieniowania. Prawo Stefana-Boltzmanna mówi o tym, że całkowita moc wyemitowanego promieniowania jest proporcjonalna do czwartej potęgi temperatury tego ciała (wyrażonej w kelwinach).
  • W ramach fizyki klasycznej absorpcja i emisja promieniowania przez ciało doskonale czarne opisywane są poprzez wymianę energii między ściankami a falami elektromagnetycznymi wewnątrz wnęki, będącej modelem takiego ciała. Wymieniana energia nie podlega żadnym ograniczeniom. Podejście klasyczne daje wynik niezgodny z obserwacjami doświadczalnymi.
  • Aby wyjaśnić rozkład spektralny promieniowania (krzywą promieniowania) ciała doskonale czarnego, Planck założył, że wymiana energii między ściankami a falami elektromagnetycznymi zachodzić może tylko w dyskretnych kwantach energii. Hipoteza taka doprowadziła do stworzenia prawa Plancka, dobrze opisującego obserwowane krzywe promieniowania oraz wyjaśniającego prawa Wiena i Stefana-Boltzmanna.

6.2 Efekt fotoelektryczny

  • Efekt fotoelektryczny zachodzi, gdy fotoelektrony wybijane są z metalowej powierzchni na skutek oświetlenia jej monochromatycznym promieniowaniem. Ma on kilka istotnych cech: (1) jest natychmiastowy, (2) zachodzi tylko, gdy promieniowanie ma częstotliwość wyższą od progowej oraz (3) maksymalna energia kinetyczna fotoelektronów nie zależy od natężenia padającego promieniowania. Efekt fotoelektryczny nie może być wyjaśniony przez teorię klasyczną.
  • Efekt fotoelektryczny możemy wyjaśnić, zakładając, że promieniowanie składa się z fotonów (cząstek światła). Każdy foton niesie kwant energii. Energia fotonu zależy od częstotliwości odpowiadającej mu fali elektromagnetycznej. W trakcie oddziaływania cała energia fotonu przekazywana jest jednemu elektronowi.
  • Maksymalna energia kinetyczna fotoelektronu równa jest różnicy między energią padającego fotonu a pracą wyjścia z metalu. Praca wyjścia równa jest energii, jaką trzeba przekazać elektronowi, aby opuścił on metal i stał się elektronem swobodnym, i jest ona charakterystyczną cechą danego metalu.

6.3 Efekt Comptona

  • Efekt Comptona polega na zmianie długości fali elektromagnetycznej rozproszonej na tarczy w stosunku do długości fali padającej. Efektu tego nie da się wyjaśnić na gruncie fizyki klasycznej.
  • Efekt Comptona wyjaśniono, zakładając, że promieniowanie składa się z fotonów zderzających się ze słabo związanymi elektronami w materiale tarczy. Do opisu tego zjawiska korzysta się z zasady zachowania energii i pędu, w ramach szczególnej teorii względności. Zgodność z uzyskanymi w ten sposób wynikami dowodziła realności fotonów.
  • Rozpraszanie Comptona jest nieelastycze, a rozproszona fala ma większą długość niż fala padająca.

6.4 Model atomu wodoru Bohra

  • Wyniki doświadczalnych pomiarów widma absorpcyjnego i emisyjnego atomu wodoru opisywane są empirycznym prawem Rydberga, nie da się ich jednak wyjaśnić na gruncie fizyki klasycznej.
  • Przeprowadzone przez Rutherforda, Geigera i Marsdena doświadczenia z rozpraszaniem promieniowania alfa na złotej folii ujawniły, że atom zbudowany jest z niewielkiego jądra zawierającego ładunek dodatni i prawie całą masę atomu oraz z elektronów znajdujących się w dużej odległości od jądra.
  • Zaproponowany przez Bohra model atomu wodoru jako pierwszy poprawnie opisywał widmo promieniowania. Model oparty jest na trzech postulatach: (1) elektron porusza się po orbitach kołowych; (2) dozwolone są tylko orbity o skwantowanym momencie pędu, a elektron znajdujący się na takiej orbicie nie traci energii przez promieniowanie; (3) elektron może zmienić orbitę, emitując lub pochłaniając foton o energii równej różnicy energii elektronu między orbitami.
  • Model Bohra wykorzystał wczesne idee teorii kwantowej i połączył je z klasycznym opisem ruchu elektronów po okręgu, dodając do tego niczym niepoparte założenie o stabilności wybranych orbit. Sukces w opisie linii widmowych spowodował dalszy rozwój teorii kwantowej, prowadząc do jej pełnego sformułowania, w tym do spójnego modelu atomu wodoru oraz do stworzenia pojęcia „fal materii”.

6.5 Fale de Broglie’a

  • Hipoteza de Broglie’a postuluje, że każdej cząstce materii towarzyszy pewna fala. Długość tej fali jest odwrotnie proporcjonalna do wartości pędu cząstki. Prędkość przemieszczania się fali jest prędkością cząstki.
  • Koncepcja fali elektronu pozwoliła znaleźć uzasadnienie dla postulatu Bohra dotyczącego kwantowania momentu pędu elektronu w atomie wodoru.
  • W doświadczeniu Davissona-Germera elektrony rozpraszane są na powierzchni kryształu niklu, wskutek czego obserwuje się wzór dyfrakcyjny, co jest dowodem na istnienie fal materii. Fale materii obserwuje się także w eksperymentach dyfrakcyjnych, przeprowadzanych z wieloma innymi cząstkami.

6.6 Dualizm korpuskularno-falowy

  • W naturze występuje dualizm korpuskularno-falowy – w pewnych warunkach zarówno promieniowanie, jak i materia zachowują się jak zbiór cząstek, w innych – jak fala.
  • We współczesnych doświadczeniach z dwiema szczelinami zademonstrowano ponad wszelką wątpliwość naturę falową elektronów poprzez obserwację tworzonych przez nie wzorów dyfrakcyjnych.
  • Dualizm korpuskularno-falowy jest wyrazem niemożności opisania natury w ramach fizyki klasycznej.
  • Mechanika kwantowa postuluje istnienie związanej z każdym obiektem fizycznym funkcji falowej, niosącej informację na temat rozkładu prawdopodobieństwa jego położenia oraz wartości innych jego cech. Funkcja falowa pojedynczej cząstki reprezentowana jest przez paczkę falową. Immanentną cechą mechaniki kwantowej są ograniczone możliwości dokonywania jednoczesnych pomiarów różnych wielkości, co wyraża zasada Heisenberga.
  • Dualizm korpuskularno-falowy leży u podstaw działania wielu urządzeń, między innymi kamer cyfrowych (poprzez matryce CCD) i mikroskopu elektronowego.
Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/fizyka-dla-szk%C3%B3%C5%82-wy%C5%BCszych-tom-3/pages/1-wstep
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/fizyka-dla-szk%C3%B3%C5%82-wy%C5%BCszych-tom-3/pages/1-wstep
Cytowanie

© 21 wrz 2022 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.