Zadania
11.2 Pola magnetyczne i ich linie
Jakie są kierunek i zwrot siły magnetycznej działającej na ładunek dodatni poruszający się tak, jak pokazano w każdym z sześciu przypadków?
Rozwiąż przykłady z poprzedniego zadania dla ładunku ujemnego.
Jaki kierunek i zwrot ma prędkość ładunku ujemnego, który doświadcza działania przedstawionej siły magnetycznej w każdym z trzech przypadków, przy założeniu, że kierunek ruchu jest prostopadły do ?
Rozwiąż przykłady z poprzedniego zadania dla ładunku dodatniego.
Jaki kierunek i zwrot ma pole magnetyczne, które wytwarza siłę magnetyczną działającą na ładunek dodatni, jak to zostało pokazane w każdym z trzech przypadków, przy założeniu, że jest prostopadłe do ?
Rozwiąż przykłady z poprzedniego zadania dla ładunku ujemnego.
Czasami samolot zbiera małe ładunki statyczne. Załóż, że odrzutowiec naddźwiękowy unosi ładunek , lecąc na zachód z prędkością nad ziemskim południowym biegunem pola magnetycznego, gdzie pole magnetyczne o indukcji jest zwrócone w górę.
- Jakie są kierunek, zwrot i wartość siły magnetycznej działającej na samolot?
- Określ, czy otrzymana wielkość wskazuje na znaczący, czy też na pomijalny efekt.
- Proton pochodzący z promieniowania kosmicznego poruszający się w kierunku Ziemi z prędkością doświadcza działania siły magnetycznej . Jaka jest wartość indukcji pola magnetycznego, jeżeli kąt pomiędzy wektorem indukcji a wektorem prędkości protonu wynosi ?
- Czy wartość otrzymana w części (a) pokrywa się z wielkością indukcji ziemskiego pola magnetycznego na powierzchni Ziemi? Omów wynik.
Elektron poruszający się z prędkością w polu magnetycznym o indukcji doświadcza działania siły magnetycznej . Jaki kąt tworzy wektor prędkości elektronu z kierunkiem pola magnetycznego? Poprawne są dwie odpowiedzi.
- Fizyk przeprowadzający czuły eksperyment chciałby ograniczyć siłę magnetyczną działającą na poruszający się w jego aparaturze ładunek do wielkości nie większej niż . Jaki największy ładunek może zostać użyty, jeżeli ma on poruszać się z maksymalną prędkością w polu Ziemi?
- Zastanów się, czy byłoby trudne ograniczenie ładunku do mniejszej wartości niż wyznaczona w (a), porównując ją do typowych w elektrostatyce. Weź pod uwagę, że statyka często nie występuje.
11.3 Ruch cząstki naładowanej w polu magnetycznym
Elektron promieniowania kosmicznego porusza się z prędkością prostopadle do ziemskiego pola magnetycznego na wysokości, na której indukcja pola wynosi . Jaki promień ma kołowa trajektoria zakreślana przez elektron?
Widzowie serialu Star Trek słyszeli o napędzie promu kosmicznego Enterprise opartym na antymaterii. Jedną z możliwości tak futurystycznego źródła energii jest gromadzenie naładowanych cząstek antymaterii w komorze próżniowej, w której krążą one w polu magnetycznym, a następnie ich uwalnianie następuje zgodnie z zapotrzebowaniem. Antymateria anihiluje zwykłą materię, wytwarzając czystą energię.
- Jaką indukcję powinno mieć pole magnetyczne, aby utrzymywać antyprotony poruszające się z prędkością po trajektorii kołowej o promieniu ? Antyprotony mają tę samą masę co protony, ale ładunek przeciwnego znaku (ujemny);
- Czy taka wartość indukcji pola jest osiągalna przy użyciu dzisiejszych technologii, czy jest tylko futurystyczną wizją?
Jon tlenu-16 o masie porusza się z prędkością prostopadle do indukcji magnetycznej , przez co przemieszcza się po łuku okręgu o promieniu .
- Jaki dodatni ładunek ma jon?
- Ile wynosi stosunek tego ładunku do ładunku elektronu?
- Dlaczego stosunek wyznaczony w (b) powinien być liczbą całkowitą?
Elektron w kineskopie telewizora (lampie promieniowania katodowego) porusza się z prędkością w kierunku prostopadłym do pola magnetycznego Ziemi, którego indukcja wynosi .
- Jakie powinno być natężenie pola elektrycznego prostopadłego do ziemskiego pola magnetycznego, aby elektron poruszał się wzdłuż prostej?
- Jeżeli ma to miejsce pomiędzy płytami odległymi od siebie o , to jakie napięcie pomiędzy nimi zostało przyłożone? (Zauważ, że telewizory są zwykle obudowane materiałem ferromagnetycznym, który ekranuje zewnętrzne pola magnetyczne i zabezpiecza przed koniecznością takiego korygowania trajektorii elektronu).
Odpowiedz na poniższe pytania.
- Z jaką prędkością będzie poruszał się proton po trajektorii kołowej o takim samym promieniu jak promień trajektorii elektronu z poprzedniego zadania?
- Ile wynosiłby promień toru, gdyby prędkość protonu była taka sama jak prędkość elektronu?
- Ile wynosiłby promień, gdyby energia kinetyczna protonu była taka sama jak energia elektronu?
- Co by się stało, gdyby pęd był taki sam?
- Za pomocą jakiego napięcia elektrony mogą zostać przyspieszone do prędkości ?
- Oblicz promień krzywizny trajektorii protonu przyspieszanego w tym potencjale w polu o indukcji i porównaj go z promieniem krzywizny toru elektronu przyspieszanego w takim samym potencjale.
Cząstka α (, ) porusza się wzdłuż okręgu o promieniu w jednorodnym polu magnetycznym o indukcji .
- Jaką prędkość ma cząstka?
- Jaka jest jej energia kinetyczna wyrażona w elektronowoltach?
- Przez jaką różnicę potencjałów musi zostać przyspieszona, aby została jej nadana energia kinetyczna o takiej wartości?
Cząstka o ładunku i masie przyspieszana jest od stanu spoczynku przez różnicę potencjałów , po czym napotyka na jednorodne pole magnetyczne o indukcji . Jeżeli cząstka porusza się w płaszczyźnie prostopadłej do , to jaki jest promień jej kołowej orbity?
11.4 Siła magnetyczna działająca na przewodnik z prądem
Jaki jest kierunek przepływu prądu, który doznaje działania zaznaczonej siły magnetycznej w każdym z trzech przypadków, przy założeniu, że prąd płynie prostopadle do ?
Jaki kierunek i zwrot ma pole magnetyczne, które wytwarza zaznaczoną siłę magnetyczną oddziałującą na prądy w każdym z trzech przypadków, przy założeniu, że jest prostopadłe do prądu ?
- Jaka siła na metr jest wywierana na równiku na błyskawicę, która przewodzi prostopadle do ziemskiego pola o indukcji ?
- Jaki kierunek i zwrot ma siła, jeżeli prąd jest skierowany pionowo i zwrócony do góry, a pole Ziemi jest równoległe do jej powierzchni i zwrócone na północ?
- Przewód prądu stałego zasilający linię superszybkiej kolei przewodzi pod kątem do ziemskiego pola o indukcji . Ile wynosi siła magnetyczna działająca na przewodu?
- Omów praktyczne znaczenie wyniku lub jego brak.
Przewodnik z prądem przebiega pomiędzy biegunami silnego magnesu w taki sposób, że jest prostopadły do pola magnesu i doświadcza w nim działania siły na długości . Ile wynosi średnia wartość indukcji pola magnetycznego?
11.5 Wypadkowa sił i moment sił działających na pętlę z prądem
Odpowiedz na poniższe pytania.
- O ile procent maleje moment sił działających na silnik, gdy jego magnes trwały traci swojej siły (namagnesowania)?
- O ile procent należy zwiększyć natężenie prądu, aby przywrócić pierwotne wartości momentu sił?
Odpowiedz na poniższe pytania.
- Jaką wartość ma maksymalny moment sił działających na kwadratową pętlę drutu o 150 zwojach i długości boku , przez którą płynie prąd o natężeniu , w polu magnetycznym o indukcji ?
- Jaką wartość ma moment sił, jeżeli równa się ?
Wyznacz natężenie prądu, który musi płynąć przez pętlę, aby wytworzyć maksymalny moment sił . Pętla zawiera 50 kwadratowych zwojów o długości boku i znajduje się w jednorodnym polu magnetycznym o indukcji .
Oblicz indukcję pola magnetycznego, działającego na kwadratową pętlę o 200 zwojach i długości boku , koniecznego do wywołania maksymalnego momentu sił w czasie, gdy przez pętlę płynie prąd o natężeniu .
Skoro wyrażenie na moment sił działających na przewodzącą prąd pętlę ma postać , to jednostka musi być równa jednostce . Zweryfikuj to.
Przy jakiej wartości kąta moment sił działających na pętlę z prądem wyniesie
- wartości maksymalnej;
- wartości maksymalnej;
- wartości maksymalnej?
Proton ma własny moment magnetyczny, związany z jego spinem. Indukcja pola jest podobna do wytworzonej przez kołową pętlę o promieniu z prądem o natężeniu . Wyznacz maksymalny moment siły działającej na proton w polu o indukcji . (Dla małej cząstki jest to znaczny moment siły).
Kołowa pętla o 200 zwojach i promieniu jest ustawiona pionowo, a jej oś symetrii leży na linii wschód–zachód. Prąd krąży w pętli w kierunku zgodnym z kierunkiem ruchu wskazówek zegara – patrząc od wschodu. Ziemskie pole magnetyczne jest w tym miejscu równoległe do podłoża, a jego indukcja ma wartość .
- Jakie są kierunek, zwrot i wartość momentu sił działających na pętlę?
- Czy można zastosować takie urządzenie w charakterze silnika?
Powtórz zadanie poprzednie dla przypadku pętli leżącej poziomo na podłożu, z prądem krążącym w kierunku przeciwnym do kierunku ruchu wskazówek zegara, patrząc z góry, w miejscu, gdzie ziemskie pole magnetyczne jest zwrócone na północ, ale pod kątem w dół do płaszczyzny horyzontu, a jego indukcja ma wartość .
11.6 Efekt Halla
Miedziana taśma znajduje się w jednorodnym polu magnetycznym o indukcji . Zmierzone natężenie pola elektrycznego Halla wynosi .
- Jaka jest prędkość unoszenia elektronów przewodnictwa?
- Założywszy, że i że pole powierzchni przekroju poprzecznego taśmy wynosi , oblicz natężenie prądu w taśmie;
- Ile wynosi współczynnik Halla ?
Wymiary przekroju poprzecznego miedzianej taśmy to na . Przewodzi ona prąd i umieszczona jest w polu magnetycznym o indukcji . Jaką wartość i polaryzację przyjmuje napięcie Halla w miedzianej taśmie?
Wartości natężenia pola elektrycznego i indukcji magnetycznej w rozdzielaczu prędkości wynoszą odpowiednio i .
- Jaką prędkość musi mieć proton, aby przejść przez rozdzielacz?
- Oblicz także prędkości konieczne do przejścia przez cząstki α oraz przez pojedynczo zjonizowany atom sO16.
Naładowana cząstka porusza się w rozdzielaczu prędkości ze stałą prędkością, oraz . Gdy pole elektryczne zostaje wyłączone, cząstka porusza się wzdłuż okręgu o promieniu . Wyznacz stosunek ładunku do masy cząstki.
Odczyt z sondy Halla wynosi dla prądu , gdy jest ona umieszczona w polu magnetycznym o indukcji . Ile wynosi indukcja pola magnetycznego w obszarze odczytu, gdy wynosi on dla prądu ?
11.7 Zastosowania sił i pól magnetycznych
Fizyk projektuje cyklotron do przyspieszania protonów do prędkości równej jednej dziesiątej wartości prędkości światła. Indukcja pola magnetycznego ma wartość . Wyznacz
- okres ruchu obrotowego protonu po okręgu;
- maksymalny promień orbity protonu.
Indukcja pola magnetycznego i natężenie pola elektrycznego w rozdzielaczu prędkości spektrometru masowego Bainbridge’a mają wartości odpowiednio oraz , a indukcja pola magnetycznego rozdzielającego jony wynosi . Strumień jonów Li naładowanych pojedynczym ładunkiem elementarnym porusza się wzdłuż łuku okręgu o promieniu . Jaką masę mają jony Li?
Indukcja pola magnetycznego w cyklotronie ma wartość , a maksymalny promień orbity protonu jest równy .
- Jaką energię kinetyczną mają protony opuszczające cyklotron?
- Ile wynosi wartość tej energii wyrażona w megaelektronowoltach?
- Jaką różnicę potencjałów musiałby pokonać proton, aby osiągnąć energię kinetyczną o tej wartości?
- Ile wynosi okres źródła zmiennego napięcia użytego do przyspieszania protonów?
- Powtórz obliczenia dla cząstek α.
Spektrometr masowy zastosowano do odseparowania zwykłego tlenu-16 od cząsteczek tlenu-18 (występującego znacznie rzadziej) uwolnionych z próbki starego lodu arktycznego (względna obfitość tych izotopów tlenu jest związana z warunkami temperaturowymi tworzenia się lodu). Stosunek mas jonów obu tych izotopów wynosi 16 do 18, masa tlenu-16 to , a jony obu typów są naładowane pojedynczym ładunkiem elementarnym i przelatują z prędkością w polu magnetycznym o indukcji . Jak odległe od siebie są punkty końcowe ich trajektorii po przebyciu półokręgu?
Potrójnie naładowane jony uranu-235 i uranu-238 są oddzielane od siebie w spektrometrze masowym. (Rzadziej występujący w przyrodzie uran-235 stosuje się jako paliwo w reaktorach jądrowych). Masy jonów są równe odpowiednio i , poruszają się one z prędkością w polu o indukcji .
- Jak oddalone są od siebie punkty końcowe ich trajektorii po przebyciu półokręgu?
- Czy uważasz tę odległość pomiędzy trajektoriami za wystarczająco dużą do praktycznego oddzielania uranu-235 od uranu-238?