- analiza snów (ang. dream analysis)
- technika w terapii psychoanalitycznej, w której na podstawie analizy treści snu i skojarzeń pacjenta terapeuta i pacjent wspólnie wnioskują o bieżących potrzebach i konfliktach wewnętrznych tego ostatniego
- bezwarunkowy pozytywny szacunek (ang. unconditional positive respect)
- podejście wykorzystywane zwłaszcza w terapii humanistycznej; akceptacja i wsparcie wobec klienta, niezależnie od tego, co mówi lub robi
- deinstytucjonalizacja (ang. deinstitutionalization)
- proces zamykania dużych szpitali psychiatrycznych i włączania osób z trudnościami psychicznymi w życie lokalnych społeczności, z jednoczesnym zapewnieniem im leczenia
- ekspozycja w wirtualnej rzeczywistości (ang. exposure in virtual reality)
- metoda wykorzystująca symulację wirtualną zamiast rzeczywistego obiektu lub sytuacji wywołującej lęk; pomaga leczonym zapanować nad lękiem
- kompetencje kulturowe (ang. cultural competence)
- ujmowanie przez terapeutę w procesie terapii specyfiki osoby wynikającej z jej przynależności etnicznej i kultury kraju pochodzenia
- konsultacja (ang. consultation)
- początkowe spotkania terapeuty i klienta, mające na celu wzajemne poznanie się, omówienie trudności klienta, jego oczekiwania oraz możliwości pomocy w jego problemie. Zazwyczaj obejmuje 2-5 spotkań
- leczenie dobrowolne (ang. voluntary treatment)
- terapia, w której pacjent z własnej woli decyduje się uczestniczyć, by poradzić sobie ze swoimi problemami/objawami trudności psychicznych
- leczenie przymusowe (ang. involuntary treatment)
- leczenie wdrożone na podstawie wyroku sądu lub innych upoważnionych instytucji
- metoda żetonowa (ang. token economy)
- technika terapii behawioralnej w kontrolowanym otoczeniu, polegająca na wzmacnianiu pożądanych zachowań poprzez przyznawanie żetonów, które potem można wymienić na określone nagrody lub przywileje
- nawrót (ang. relapse)
- nawrót objawów zaburzenia lub trudności psychicznych; nawroty w procesie leczenia (oraz po jego zakończeniu) są naturalne, a profesjonalnie prowadzona psychoterapia uczy radzenia sobie z nimi
- poufność (ang. confidentiality)
- zasada poufności w terapii zakłada, że terapeuta ma obowiązek dbać o tajemnicę procesu psychoterapeutycznego, co oznacza zachowanie niejawności wszystkich informacji przekazywanych przez klienta oraz faktu jego udziału w procesie psychoterapii; zasada ta może zostać uchylona na wniosek samego pacjenta lub na wniosek sądu (w przypadku niebezpieczeństwa związanego z zagrożeniem jego życia lub życia czy zdrowia innych osób)
- przeciwwarunkowanie (ang. counterconditioning)
- technika stosowana w terapii, mająca na celu zastąpienie za pomocą procedur warunkowania, reakcji niewłaściwej nową reakcją, np. dziecko bojące się kotów może być nagradzane przysmakiem w obecności kota, dzięki czemu wytwarza się pozytywne skojarzenie w połączeniu z nieprzyjemnym bodźcem
- przeniesienie (ang. transference)
- proces wykorzystywany w psychoanalizie, polegający na tym, że pacjent przenosi na terapeutę pozytywne lub negatywne emocje powiązane z innymi, znaczącymi dla niego relacjami z życia
- psychoanaliza (ang. psychoanalysis)
- rodzaj terapii zapoczątkowany przez Zygmunta Freuda, wykorzystujący do ujawnienia nieuświadomionych uczuć wolne skojarzenia, analizę snów i przeniesienie
- psychoterapia (ang. psychotherapy)
- stosowanie metod psychologicznych opartych na regularnym kontakcie międzyludzkim w celu pomocy osobom zmagającym się z różnorodnymi problemami natury psychicznej; psychoterapia może pomóc w poprawie relacji, rozwoju umiejętności społecznych, wzmocnieniu dobrostanu i zdrowia psychicznego, radzenia sobie z trudnymi zachowaniami, przekonaniami lub emocjami
- psychoterapia rogeriańska, zorientowana na klienta (ang. Rogerian psychotherapy, client-centered therapy)
- niedyrektywna forma psychoterapii humanistycznej stworzona przez Carla Rogersa; jej główną cechą jest bezwarunkowe wsparcie dla osoby leczonej i pomoc w samoakceptacji
- strategiczna terapia rodzinna (ang. strategic family therapy)
- jedna z odmian terapii systemowej, skoncentrowana na rozwiązaniu problemu; przyjmuje wszystkie podstawowe założenia ogólnej teorii systemowej oraz podstawowe tezy teorii komunikacji; rodzina ujmowana jest jako system interpersonalny; problemy indywidualne traktowane są jako manifestacja zaburzenia systemu rodzinnego
- strukturalna terapia rodzinna (ang. structural family therapy)
- jedna z odmian terapii systemowej, koncentrująca się na strukturze rodziny, tj. wzajemnych interakcjach między członkami rodziny, oczekiwaniach i panujących zasadach
- systematyczna desensytyzacja, systematyczne odwrażliwianie (ang. systematic desensitization)
- technika terapii behawioralnej polegająca na eksponowaniu na bodziec lękotwórczy, ze stopniowym zwiększaniem jego intensywności; stopniowo dochodzi do habituacji (przyzwyczajenia się) i wygaszenia reakcji lękowej
- szpital psychiatryczny (ang. psychiatric hospital)
- instytucja powołana w celu hospitalizacji pacjentów z zaburzeniami psychicznymi
- terapia behawioralna (ang. behavior therapy)
- rodzaj terapii bazującej na zasadach behawioryzmu (uczenie się dzięki warunkowaniu) - skupia się na zmianie niepożądanych zachowań (np. wybuchów agresji u dzieci) i zastąpieniu ich/wzmocnieniu pożądanych zachowań (np. odrabianie lekcji)
- terapia ekspozycyjna (ang. exposure therapy)
- technika terapii behawioralnej stosowana głównie w leczeniu zaburzeń lękowych; zakłada eksponowanie się pacjenta na sytuacje lub przedmioty, które, choć bezpieczne, wzbudzają lęk; dzięki tym planowanym ekspozycjom dochodzi do habituacji (przyzwyczajenia)
- terapia elektrowstrząsowa (ang. electroconvulsive therapy (ECT))
- procedura lecznicza stosowana w przypadkach niektórych zaburzeń psychicznych, m.in. w ciężkiej depresji, zwłaszcza lekoopornej, epizodach maniakalnych, epizodach psychotycznych, zwłaszcza z objawami katatonicznymi
- terapia grupowa (ang. group therapy)
- forma psychoterapii w grupie (zazwyczaj 5-10 osób); prowadzona jest według różnych metod psychoterapii, w zależności od praktyki psychoterapeuty; polecana jest zwłaszcza w przypadku problemów w relacjach; dzięki dynamice i interakcjom zachodzącym między uczestnikami grupy osoba może na żywo zaobserwować swoje funkcjonowanie wśród innych osób
- terapia humanistyczna (ang. humanistic therapy)
- jedna z pięciu podstawowych szkół psychoterapii, skupiająca się na zwiększeniu u korzystających z niej osób poziomu samoświadomości i samoakceptacji oraz pełnej realizacji swojego wewnętrznego potencjału
- terapia indywidualna (ang. individual therapy)
- forma psychoterapii w parze terapeuta-klient
- terapia medyczna (ang. biomedical therapy)
- terapia, która skupia się na wykorzystaniu leków i/lub procedur medycznych w leczeniu zaburzeń psychicznych (np. psychiatria)
- terapia niedyrektywna (ang. nondirective therapy)
- forma terapii bez określonej struktury, bazująca bardziej na procesie terapeutycznym (tym, co aktualnie dzieje się w relacji pacjent-terapeuta) niż na konkretnych technikach zmiany
- terapia par (ang. couples therapy)
- terapia par (małżeńska) jest formą psychoterapii, w której uczestniczy małżeństwo lub osoby pozostające w związku partnerskim; terapie par prowadzone są według różnych metod psychoterapii, w zależności od praktyki psychoterapeuty; terapia pozwala parze poradzić sobie z aktualnym kryzysem, nieporozumieniami, poprawić wzajemną komunikację, zrozumienie, wyrażanie potrzeb i uczuć, a tym samym przekłada się na polepszenie wzajemnych relacji
- terapia poznawcza (ang. cognitive therapy)
- rodzaj terapii skupiający się na łagodzeniu objawów trudności psychicznych poprzez zmianę wzorców myślenia
- terapia poznawczo-behawioralna (ang. cognitive-behavioral therapy (CBT))
- jedna z pięciu podstawowych szkół psychoterapii, skupiająca się na zmianie negatywnych, nierealistycznych wzorców myślenia (przekonań) oraz niesłużącego zachowania
- terapia racjonalno-emotywna (ang. rational-emotive therapy (RET))
- rodzaj terapii stworzony przez Alberta Ellisa, zaliczany do terapii poznawczo-behawioralnych; skupia się na odkrywaniu i modyfikacji niesłużących przekonań, prowadzących do przeżywania określonych emocji
- terapia rodzin (ang. family therapy)
- terapia rodzin jest formą psychoterapii, w której uczestniczą członkowie rodziny; opiera się na podejściu systemowym, tj. założeniu, że za trudności odpowiada geneza i aktualna dynamika całego systemu rodzinnego, wzajemnie na siebie wpływającego
- terapia zabawą (ang. play therapy)
- proces terapeutyczny często wykorzystywany w przypadku dzieci, w którym pomocą w diagnozie i rozwiązywaniu problemów psychicznych są zabawki
- warunkowanie awersyjne (ang. aversive conditioning)
- typ warunkowania, w którym stan nieprzyjemny ma kojarzyć się z niepożądanym zachowaniem; w warunkowaniu awersyjnym próbuje się zastąpić pozytywną reakcję na bodziec szkodliwy reakcją negatywną
- wolne skojarzenia (ang. free associations)
- technika psychoanalityczna, w której pacjent mówi to, co w danej chwili przychodzi mu na myśl w związku z zadanym tematem rozmowy
- zaburzenie współistniejące (ang. comorbid disorder)
- jednoczesne występowanie u danej osoby dwóch lub więcej zaburzeń, np. zaburzeń depresyjnych i lękowych, zespołu stresu pourazowego i uzależnienia etc.