- ageizm (ang. ageism)
- uprzedzenia w stosunku do jednostek i dyskryminacja ze względu na ich wiek
- agresja (ang. aggression)
- dążenie do wyrządzenia innym krzywdy lub zadania im bólu
- agresja instrumentalna (ang. instrumental aggression)
- agresja, której motywem jest osiągnięcie jakiegoś celu, jej motywem nie musi być zadawanie bólu
- agresja wroga (ang. hostile aggression)
- agresja wywołana gniewem, jej celem jest wywołanie u innych bólu
- altruizm (ang. altruism)
- dążenie do pomagania innym ludziom, nawet jeśli dla jednostki koszty są wyższe niż korzyści z pomagania
- atrybucja (ang. attribution)
- wytłumaczenie dla zachowania innych osób
- badacz uczestniczący (ang. research participant)
- osoba pracująca dla naukowca i świadoma faktu, że uczestniczy w eksperymencie, ale mająca status uczestnika tegoż eksperymentu; wykorzystywana do manipulowania zachowaniami badanych i do zmiany stosunków w grupie; jej działania są częścią eksperymentu
- błąd konfirmacji (ang. confirmation bias)
- poszukiwanie informacji potwierdzających tkwiące w nas stereotypy przy jednoczesnym ignorowaniu tych, które są z nimi niezgodne
- błąd konfirmacji nie jest specyficzny dla stereotypizacji, pojawia się także przy atrybucjach, rozwiązywaniu problemów itp. Generalnie polega na zwracaniu większej uwagi na informacje zgodne ze wstępnym nastawieniem, rozwiązaniem, przy pomijaniu informacji niezgodnych, w tym także na aktywnym poszukiwaniu potwierdzeń, a nie zaprzeczeń.
- błąd postrzegania grupy własnej (ang. in-group favoritism)
- pogląd, że grupa własna jest lepsza od innych
- działania mające na celu przyniesienie korzyści członkom grupy własnej, także kosztem członków grup obcych
- centralna droga perswazji (ang. central route)
- logiczne argumenty, wykorzystywanie faktów i danych do przekonania ludzi o wartości głoszonego poglądu
- czynnik wewnętrzny (ang. internal factor)
- wewnętrzny atrybut jednostki, taki jak cecha osobowości czy temperament
- dyskryminacja (ang. discrimination)
- negatywne działania względem jednostek, będące reakcją na ich przynależność do określonej grupy
- dysonans poznawczy (ang. cognitive dissonance)
- psychologiczny niepokój powstały na bazie sprzeczności między różnymi zachowaniami, poglądami lub wierzeniami osoby, a także sprzeczności zachowania lub deklaracji z pozytywnym obrazem siebie
- efekt Ascha (ang.Asch effect)
- wpływ grupy na zachowanie jednostki, nawet jeśli ta wie, że zdanie grupy jest błędne
- egotyzm atrybucyjny (ang. self-serving bias)
- skłonność do przypisywania własnych sukcesów czynnikom wewnętrznym, a porażek – czynnikom zewnętrznym
- empatia (ang. empathy)
- zdolność rozumienia punktu widzenia innej osoby; umiejętność odczuwania tego, co ona
- facylitacja społeczna (ang. social facilitation)
- fakt, że jednostka bardziej się stara i ma lepsze wyniki, gdy inni obserwują jej działanie, niż gdy działa w samotności (dotyczy głównie czynności prostych, wyuczonych)
- grupa obca (ang. out-group)
- grupa, do której nie należymy
- grupa własna (ang. in-group)
- grupa, z którą się identyfikujemy lub do której – według nas – należymy
- hipoteza sprawiedliwego świata (ang. just-world hypothesis)
- przekonanie głoszące, że ludzie spotyka w życiu to, na co zasługują
- homofilia (ang. homophily)
- tendencja do tworzenia sieci społecznościowych, w tym przyjaźni, małżeństw, związków biznesowych i innych rodzajów interakcji z osobami podobnymi do nas samych
- homofobia (ang. homophobia)
- uprzedzenia i dyskryminacja innych oparte wyłącznie na ich orientacji seksualnej
- konformizm (ang. conformity)
- sytuacja, gdy jednostka zmienia swoje zachowanie, by utrzymać pozycję w grupie, nawet jeśli nie zgadza się z działaniami grupyr
- kultura indywidualistyczna (ang. individualistic culture)
- kultura nakierowana na indywidualne osiągnięcia i autonomię
- kultura kolektywistyczna (ang. collectivist culture)
- kultura skupiająca się na relacjach społecznych z innymi: rodziną, przyjaciółmi, członkami społeczności
- metoda stopy w drzwiach (ang. foot-in-the-door technique)
- technika perswazji polegająca na zachęcaniu drugiej osoby do wyświadczenia nam drobnej przysługi lub zakupu jakiejś drobnostki tylko po to, by później poprosić o większą przysługę lub kosztowniejszy zakup
- miłość doskonała (ang. consummate love)
- rodzaj miłości, w którym harmonijnie splatają się ze sobą intymność, pożądanie i zaangażowanie
- miłość przyjacielska (ang. companionate love)
- rodzaj miłości, w którym jest miejsce na intymność i zaangażowanie, ale nie ma w niej pożądania; występuje w relacjach z bliskimi przyjaciółmi i rodziną
- miłość romantyczna (ang. romantic love)
- rodzaj miłości, w którym jest intymność i pożądanie, ale nie ma zaangażowania
- norma społeczna (ang. social norm)
- oczekiwania grupy względem jej członków określające, jakie poglądy i zachowania uznaje ona za właściwe i akceptowalne
- normatywny wpływ społeczny (ang. normative social influence)
- dostosowanie się do norm obowiązujących w grupie, by pasować do niej, czuć się w niej dobrze i być akceptowanym
- odsłonięcie się (ang. self-disclosure)
- ujawnienie osobistych informacji w relacjach z innymi
- perswazja (ang. persuasion)
- proces zmiany czyjegoś nastawienia w oparciu o komunikaty namawiające do czegoś lub odradzające coś
- peryferyjna droga perswazji (ang. peripheral route)
- sytuacja, gdy jedna osoba przekonuje drugą do czegoś, wykorzystując skojarzenia lub sygnały pośrednie (np. fakt, że celebryta coś poleca, wywołuje pozytywne emocje)
- podejście dyspozycyjne (ang. dispositionism)
- powszechny wśród psychologów osobowości pogląd, zgodnie z którym nasze zachowanie jest efektem czynników wewnętrznych, takich jak cechy osobowości i temperament
- podejście sytuacyjne (sytuacjonizm) (ang. situationism)
- promowany przez psychologów społecznych pogląd, że zachowania i działania są określane przez środowisko i bezpośrednie otoczenie
- podstawowy błąd atrybucji (ang. fundamental attribution error)
- tendencja do przeceniania wpływu czynników wewnętrznych na zachowanie i umniejszania znaczenia sytuacji
- polaryzacja w grupie (ang. group polarization)
- wzmacnianie pierwotnych poglądów grupy po przedyskutowaniu ich między jej członkami
- posłuszeństwo (ang. obedience)
- zmiana zachowania po to, by zadowolić autorytet lub uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji
- postawa (ang. attitude)
- ocena lub uczucie względem osoby, idei lub obiektu; na ogół pozytywne lub negatywne
- próżniactwo społeczne (ang. social loafing)
- gdy jednostka, pracując w grupie, wkłada w pracę mniej wysiłku, bo efektów jej działania nie można ocenić w oderwaniu od efektu działania grupy; w takich sytuacjach łatwe zadania są wykonywane gorzej
- psychologia społeczna (ang. social psychology)
- dziedzina psychologii badająca zachowanie człowieka wobec innych ludzi oraz wpływ innych ludzi i grup społecznych na zachowanie osoby, a także funkcjonowanie grup
- rasizm (ang. racism)
- uprzedzenia i dyskryminowanie ze względu na przynależność rasową
- rola społeczna (ang. social role)
- społecznie zdefiniowany wzorzec zachowań oczekiwanych od jednostki w określonych sytuacjach społecznych lub w ramach grupy
- rozproszenie odpowiedzialności (ang. diffusion of responsibility)
- sytuacja, gdy nikt w grupie nie decyduje się pomóc ofierze zdarzenia, gdyż odpowiedzialność za udzielenie pomocy rozmywa się
- samospełniająca się przepowiednia (ang. self-fulfilling prophecy)
- traktowanie innych osób w sposób zgodny ze stereotypem sprawia, że zaczynają się oni zachowywać w sposób zgodny z tymi stereotypowymi oczekiwaniami, co z kolei utwierdza nas w naszych poglądach na ich temat
- seksizm (ang. sexism)
- uprzedzenia i dyskryminacja ze względu na płeć
- skrypt (ang. script)
- wiedza jednostki na temat kolejności zdarzeń w określonych okolicznościach
- społeczny dowód słuszności (ang. social proof)
- dostosowanie się do norm obowiązujących w grupie wywołane przekonaniem, że grupa jest kompetentna i posiada właściwe informacje
- stanfordzki eksperyment więzienny (ang. Stanford Prison Experiment)
- projekt badawczy przeprowadzony w 1971 roku; miał za zadanie zbadać psychologiczne efekty symulacji życia więziennego; eksperyment potwierdził siłę ról i norm społecznych oraz skryptów
- stereotyp (ang. stereotype)
- przekonania lub założenia na temat jednostki oparte na jej przynależności do określonej grupy, niezależne od indywidualnych cech
- nadmierne uogólnienie, generalizacja dotycząca członków konkretnej grupy społecznej; odporne na zmiany i kontrargumenty przekonanie o powszechności w stereotypizowanej grupie stałego zestawu cech, zachowań, preferencji czy podglądów
- syndrom myślenia grupowego (ang. groupthink)
- stan, w którym członkowie grupy zmieniają poglądy, by dopasować się do tego, co – jak im się wydaje – stanowi pogląd grupy
- tendencyjność typu „aktor–obserwator” (ang. actor-observer bias)
- sytuacja, w której nasze zachowania tłumaczymy naciskami zewnętrznymi, zaś zachowania innych ludzi – ich wewnętrznymi motywami
- teoria miłosnego trójkąta (ang. triangular love theory)
- model miłości oparty na trzech składowych: intymności, pożądaniu i zaangażowaniu; w zależności od obecności lub braku którejś z tych składowych można wyróżnić siedem rodzajów miłości
- teoria wymiany społecznej (ang. social exchange theory)
- ludzie postępują jak ekonomiści, rejestrując stosunek zysków i strat dla każdej nawiązanej relacji i jej utrzymywania; ich celem jest maksymalizacja korzyści i minimalizacja kosztów
- uprzedzenie (ang. prejudice)
- negatywne podejście do jednostki oparte na jej przynależności do określonej grupy
- zachowania prospołeczne (ang. prosocial behaviours)
- niewymuszone działania, których intencją jest pomoc innym ludziom
- zasada wzajemności (ang. reciprocity)
- w relacjach z innymi oznacza dawanie i przyjmowanie
- zastraszanie (ang. bullying)
- sytuacja, w której osoba, zwykle nastoletnia, jest prześladowana przez rówieśników
- zastraszanie w sieci (ang. cyberbullying)
- powtarzające się zachowanie w sieci, którego celem jest wyrządzenie innej osobie psychicznej lub emocjonalnej szkody
- znajdowanie kozła ofiarnego (ang. finding a scapegoat)
- akt obarczania winą kogoś z grupy obcej w sytuacji, gdy grupa własna doświadcza frustracji lub nie może osiągnąć swoich celów