Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax
Psychologia

Kluczowe pojęcia

PsychologiaKluczowe pojęcia

Menu
Spis treści
  1. Przedmowa
  2. 1 Wstęp do psychologii
    1. Wprowadzenie
    2. 1.1 Czym jest psychologia
    3. 1.2 Historia psychologii
    4. 1.3 Psychologia współczesna
    5. 1.4 Kariera zawodowa psychologa
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  3. 2 Prowadzenie badań
    1. Wprowadzenie
    2. 2.1 Dlaczego badania są ważne?
    3. 2.2 Metody badawcze
    4. 2.3 Analiza wyników
    5. 2.4 Etyka
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  4. 3 Biopsychologia
    1. Wprowadzenie
    2. 3.1 Genetyka człowieka
    3. 3.2 Komórki układu nerwowego
    4. 3.3 Składowe układu nerwowego
    5. 3.4 Mózg i rdzeń kręgowy
    6. 3.5 Układ hormonalny
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Rozwijaj się
  5. 4 Stany świadomości
    1. Wprowadzenie
    2. 4.1 Czym jest świadomość?
    3. 4.2 Rola snu
    4. 4.3 Fazy snu
    5. 4.4 Zaburzenia snu
    6. 4.5 Używanie substancji psychoaktywnych
    7. 4.6 Inne stany świadomości
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Rozwijaj się
  6. 5 Wrażenia zmysłowe i spostrzeganie
    1. Wprowadzenie
    2. 5.1 Czym różnią się wrażenia zmysłowe i spostrzeganie
    3. 5.2 Fale i długości fal
    4. 5.3 Wzrok
    5. 5.4 Słuch
    6. 5.5 Inne zmysły
    7. 5.6 Zasady postrzegania w psychologii Gestalt
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Rozwijaj się
  7. 6 Uczenie się
    1. Wprowadzenie
    2. 6.1 Na czym polega proces uczenia się?
    3. 6.2 Warunkowanie klasyczne
    4. 6.3 Warunkowanie sprawcze
    5. 6.4 Uczenie się przez obserwację (modelowanie)
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  8. 7 Myślenie i inteligencja
    1. Wprowadzenie
    2. 7.1 Czym jest poznanie?
    3. 7.2 Język
    4. 7.3 Rozwiązywanie problemów
    5. 7.4 Czym jest inteligencja i twórczość?
    6. 7.5 Pomiar inteligencji
    7. 7.6 Źródła inteligencji
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Rozwijaj się
  9. 8 Pamięć
    1. Wprowadzenie
    2. 8.1 Jak działa pamięć
    3. 8.2 Obszary mózgu zaangażowane w procesy pamięciowe
    4. 8.3 Kłopoty z pamięcią
    5. 8.4 Sposoby na poprawę pamięci
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  10. 9 Psychologia rozwojowa
    1. Wprowadzenie
    2. 9.1 Co to jest psychologia rozwojowa?
    3. 9.2 Teorie psychologii rozwojowej
    4. 9.3 Stadia rozwoju
    5. 9.4 Kres życia
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  11. 10 Emocje i motywacje
    1. Wprowadzenie
    2. 10.1 Emocje
    3. 10.2 Biologia emocji
    4. 10.3 Motywacja
    5. 10.4 Sfera seksualna
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  12. 11 Osobowość
    1. Wprowadzenie
    2. 11.1 Czym jest osobowość?
    3. 11.2 Freud i perspektywa psychodynamiczna
    4. 11.3 Neofreudyści: Adler, Erikson, Jung i Horney
    5. 11.4 Podejście poznawcze
    6. 11.5 Podejścia humanistyczne
    7. 11.6 Teorie cech
    8. 11.7 Socjobiologiczna koncepcja osobowości
    9. 11.8 Kulturowe uwarunkowania osobowości
    10. 11.9 Temperament
    11. 11.10 Ocena osobowości
    12. Kluczowe pojęcia
    13. Podsumowanie
    14. Sprawdź wiedzę
    15. Ćwicz myślenie krytyczne
    16. Rozwijaj się
  13. 12 Psychologia społeczna
    1. Wprowadzenie
    2. 12.1 Czym zajmuje się psychologia społeczna?
    3. 12.2 Atrybucje
    4. 12.3 Role i normy społeczne
    5. 12.4 Postawy i ich zmiana
    6. 12.5 Konformizm, zgodność, posłuszeństwo
    7. 12.6 Uprzedzenia i dyskryminacja
    8. 12.7 Agresja
    9. 12.8 Zachowania pomocne
    10. 12.9 Tworzenie relacji
    11. Kluczowe pojęcia
    12. Podsumowanie
    13. Sprawdź wiedzę
    14. Ćwicz myślenie krytyczne
    15. Rozwijaj się
  14. 13 Psychologia pracy i organizacji
    1. Wprowadzenie
    2. 13.1 Dopasowanie człowiek–organizacja
    3. 13.2 Postawy wobec organizacji i relacje w pracy
    4. 13.3 Stres w pracy
    5. 13.4 Motywacja do pracy
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  15. 14 Stres
    1. Wprowadzenie
    2. 14.1 Czym jest stres?
    3. 14.2 Stresory
    4. 14.3 Stres a choroby
    5. 14.4 Kontrolowanie stresu
    6. 14.5 Dążenie do szczęścia
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Rozwijaj się
  16. 15 Zaburzenia psychiczne
    1. Wprowadzenie
    2. 15.1 Czym są zaburzenia psychiczne?
    3. 15.2 Diagnostyka i klasyfikacja zaburzeń psychicznych
    4. 15.3 Poglądy na przyczyny zaburzeń psychicznych
    5. 15.4 Zaburzenia lękowe
    6. 15.5 Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne i pokrewne
    7. 15.6 Zespół stresu pourazowego
    8. 15.7 Zaburzenia nastroju
    9. 15.8 Schizofrenia
    10. 15.9 Zaburzenia dysocjacyjne
    11. 15.10 Zaburzenia występujące u dzieci
    12. 15.11 Zaburzenia osobowości
    13. Kluczowe pojęcia
    14. Podsumowanie
    15. Sprawdź wiedzę
    16. Ćwicz myślenie krytyczne
    17. Rozwijaj się
  17. 16 Terapia i leczenie
    1. Wprowadzenie
    2. 16.1 Terapia zaburzeń psychicznych teraz i kiedyś
    3. 16.2 Techniki terapeutyczne
    4. 16.3 Sposoby leczenia
    5. 16.4 Uzależnienia i zaburzenia związane z zażywaniem środków odurzających
    6. 16.5 Wykorzystanie paradygmatu społeczno-kulturowego w terapii
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Rozwijaj się
  18. Bibliografia
  19. Skorowidz nazwisk
  20. Skorowidz rzeczowy
  21. Skorowidz terminów obcojęzycznych
ageizm (ang. ageism)
uprzedzenia w stosunku do jednostek i dyskryminacja ze względu na ich wiek
agresja (ang. aggression)
dążenie do wyrządzenia innym krzywdy lub zadania im bólu
agresja instrumentalna (ang. instrumental aggression)
agresja, której motywem jest osiągnięcie jakiegoś celu, jej motywem nie musi być zadawanie bólu
agresja wroga (ang. hostile aggression)
agresja wywołana gniewem, jej celem jest wywołanie u innych bólu
altruizm (ang. altruism)
dążenie do pomagania innym ludziom, nawet jeśli dla jednostki koszty są wyższe niż korzyści z pomagania
atrybucja (ang. attribution)
wytłumaczenie dla zachowania innych osób
badacz uczestniczący (ang. research participant)
osoba pracująca dla naukowca i świadoma faktu, że uczestniczy w eksperymencie, ale mająca status uczestnika tegoż eksperymentu; wykorzystywana do manipulowania zachowaniami badanych i do zmiany stosunków w grupie; jej działania są częścią eksperymentu
błąd konfirmacji (ang. confirmation bias)
poszukiwanie informacji potwierdzających tkwiące w nas stereotypy przy jednoczesnym ignorowaniu tych, które są z nimi niezgodne
błąd konfirmacji nie jest specyficzny dla stereotypizacji, pojawia się także przy atrybucjach, rozwiązywaniu problemów itp. Generalnie polega na zwracaniu większej uwagi na informacje zgodne ze wstępnym nastawieniem, rozwiązaniem, przy pomijaniu informacji niezgodnych, w tym także na aktywnym poszukiwaniu potwierdzeń, a nie zaprzeczeń.
błąd postrzegania grupy własnej (ang. in-group favoritism)
pogląd, że grupa własna jest lepsza od innych
działania mające na celu przyniesienie korzyści członkom grupy własnej, także kosztem członków grup obcych
centralna droga perswazji (ang. central route)
logiczne argumenty, wykorzystywanie faktów i danych do przekonania ludzi o wartości głoszonego poglądu
czynnik wewnętrzny (ang. internal factor)
wewnętrzny atrybut jednostki, taki jak cecha osobowości czy temperament
dyskryminacja (ang. discrimination)
negatywne działania względem jednostek, będące reakcją na ich przynależność do określonej grupy
dysonans poznawczy (ang. cognitive dissonance)
psychologiczny niepokój powstały na bazie sprzeczności między różnymi zachowaniami, poglądami lub wierzeniami osoby, a także sprzeczności zachowania lub deklaracji z pozytywnym obrazem siebie
efekt Ascha (ang.Asch effect)
wpływ grupy na zachowanie jednostki, nawet jeśli ta wie, że zdanie grupy jest błędne
egotyzm atrybucyjny (ang. self-serving bias)
skłonność do przypisywania własnych sukcesów czynnikom wewnętrznym, a porażek – czynnikom zewnętrznym
empatia (ang. empathy)
zdolność rozumienia punktu widzenia innej osoby; umiejętność odczuwania tego, co ona
facylitacja społeczna (ang. social facilitation)
fakt, że jednostka bardziej się stara i ma lepsze wyniki, gdy inni obserwują jej działanie, niż gdy działa w samotności (dotyczy głównie czynności prostych, wyuczonych)
grupa obca (ang. out-group)
grupa, do której nie należymy
grupa własna (ang. in-group)
grupa, z którą się identyfikujemy lub do której – według nas – należymy
hipoteza sprawiedliwego świata (ang. just-world hypothesis)
przekonanie głoszące, że ludzie spotyka w życiu to, na co zasługują
homofilia (ang. homophily)
tendencja do tworzenia sieci społecznościowych, w tym przyjaźni, małżeństw, związków biznesowych i innych rodzajów interakcji z osobami podobnymi do nas samych
homofobia (ang. homophobia)
uprzedzenia i dyskryminacja innych oparte wyłącznie na ich orientacji seksualnej
konformizm (ang. conformity)
sytuacja, gdy jednostka zmienia swoje zachowanie, by utrzymać pozycję w grupie, nawet jeśli nie zgadza się z działaniami grupyr
kultura indywidualistyczna (ang. individualistic culture)
kultura nakierowana na indywidualne osiągnięcia i autonomię
kultura kolektywistyczna (ang. collectivist culture)
kultura skupiająca się na relacjach społecznych z innymi: rodziną, przyjaciółmi, członkami społeczności
metoda stopy w drzwiach (ang. foot-in-the-door technique)
technika perswazji polegająca na zachęcaniu drugiej osoby do wyświadczenia nam drobnej przysługi lub zakupu jakiejś drobnostki tylko po to, by później poprosić o większą przysługę lub kosztowniejszy zakup
miłość doskonała (ang. consummate love)
rodzaj miłości, w którym harmonijnie splatają się ze sobą intymność, pożądanie i zaangażowanie
miłość przyjacielska (ang. companionate love)
rodzaj miłości, w którym jest miejsce na intymność i zaangażowanie, ale nie ma w niej pożądania; występuje w relacjach z bliskimi przyjaciółmi i rodziną
miłość romantyczna (ang. romantic love)
rodzaj miłości, w którym jest intymność i pożądanie, ale nie ma zaangażowania
norma społeczna (ang. social norm)
oczekiwania grupy względem jej członków określające, jakie poglądy i zachowania uznaje ona za właściwe i akceptowalne
normatywny wpływ społeczny (ang. normative social influence)
dostosowanie się do norm obowiązujących w grupie, by pasować do niej, czuć się w niej dobrze i być akceptowanym
odsłonięcie się (ang. self-disclosure)
ujawnienie osobistych informacji w relacjach z innymi
perswazja (ang. persuasion)
proces zmiany czyjegoś nastawienia w oparciu o komunikaty namawiające do czegoś lub odradzające coś
peryferyjna droga perswazji (ang. peripheral route)
sytuacja, gdy jedna osoba przekonuje drugą do czegoś, wykorzystując skojarzenia lub sygnały pośrednie (np. fakt, że celebryta coś poleca, wywołuje pozytywne emocje)
podejście dyspozycyjne (ang. dispositionism)
powszechny wśród psychologów osobowości pogląd, zgodnie z którym nasze zachowanie jest efektem czynników wewnętrznych, takich jak cechy osobowości i temperament
podejście sytuacyjne (sytuacjonizm) (ang. situationism)
promowany przez psychologów społecznych pogląd, że zachowania i działania są określane przez środowisko i bezpośrednie otoczenie
podstawowy błąd atrybucji (ang. fundamental attribution error)
tendencja do przeceniania wpływu czynników wewnętrznych na zachowanie i umniejszania znaczenia sytuacji
polaryzacja w grupie (ang. group polarization)
wzmacnianie pierwotnych poglądów grupy po przedyskutowaniu ich między jej członkami
posłuszeństwo (ang. obedience)
zmiana zachowania po to, by zadowolić autorytet lub uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji
postawa (ang. attitude)
ocena lub uczucie względem osoby, idei lub obiektu; na ogół pozytywne lub negatywne
próżniactwo społeczne (ang. social loafing)
gdy jednostka, pracując w grupie, wkłada w pracę mniej wysiłku, bo efektów jej działania nie można ocenić w oderwaniu od efektu działania grupy; w takich sytuacjach łatwe zadania są wykonywane gorzej
psychologia społeczna (ang. social psychology)
dziedzina psychologii badająca zachowanie człowieka wobec innych ludzi oraz wpływ innych ludzi i grup społecznych na zachowanie osoby, a także funkcjonowanie grup
rasizm (ang. racism)
uprzedzenia i dyskryminowanie ze względu na przynależność rasową
rola społeczna (ang. social role)
społecznie zdefiniowany wzorzec zachowań oczekiwanych od jednostki w określonych sytuacjach społecznych lub w ramach grupy
rozproszenie odpowiedzialności (ang. diffusion of responsibility)
sytuacja, gdy nikt w grupie nie decyduje się pomóc ofierze zdarzenia, gdyż odpowiedzialność za udzielenie pomocy rozmywa się
samospełniająca się przepowiednia (ang. self-fulfilling prophecy)
traktowanie innych osób w sposób zgodny ze stereotypem sprawia, że zaczynają się oni zachowywać w sposób zgodny z tymi stereotypowymi oczekiwaniami, co z kolei utwierdza nas w naszych poglądach na ich temat
seksizm (ang. sexism)
uprzedzenia i dyskryminacja ze względu na płeć
skrypt (ang. script)
wiedza jednostki na temat kolejności zdarzeń w określonych okolicznościach
społeczny dowód słuszności (ang. social proof)
dostosowanie się do norm obowiązujących w grupie wywołane przekonaniem, że grupa jest kompetentna i posiada właściwe informacje
stanfordzki eksperyment więzienny (ang. Stanford Prison Experiment)
projekt badawczy przeprowadzony w 1971 roku; miał za zadanie zbadać psychologiczne efekty symulacji życia więziennego; eksperyment potwierdził siłę ról i norm społecznych oraz skryptów
stereotyp (ang. stereotype)
przekonania lub założenia na temat jednostki oparte na jej przynależności do określonej grupy, niezależne od indywidualnych cech
nadmierne uogólnienie, generalizacja dotycząca członków konkretnej grupy społecznej; odporne na zmiany i kontrargumenty przekonanie o powszechności w stereotypizowanej grupie stałego zestawu cech, zachowań, preferencji czy podglądów
syndrom myślenia grupowego (ang. groupthink)
stan, w którym członkowie grupy zmieniają poglądy, by dopasować się do tego, co – jak im się wydaje – stanowi pogląd grupy
tendencyjność typu „aktor–obserwator” (ang. actor-observer bias)
sytuacja, w której nasze zachowania tłumaczymy naciskami zewnętrznymi, zaś zachowania innych ludzi – ich wewnętrznymi motywami
teoria miłosnego trójkąta (ang. triangular love theory)
model miłości oparty na trzech składowych: intymności, pożądaniu i zaangażowaniu; w zależności od obecności lub braku którejś z tych składowych można wyróżnić siedem rodzajów miłości
teoria wymiany społecznej (ang. social exchange theory)
ludzie postępują jak ekonomiści, rejestrując stosunek zysków i strat dla każdej nawiązanej relacji i jej utrzymywania; ich celem jest maksymalizacja korzyści i minimalizacja kosztów
uprzedzenie (ang. prejudice)
negatywne podejście do jednostki oparte na jej przynależności do określonej grupy
zachowania prospołeczne (ang. prosocial behaviours)
niewymuszone działania, których intencją jest pomoc innym ludziom
zasada wzajemności (ang. reciprocity)
w relacjach z innymi oznacza dawanie i przyjmowanie
zastraszanie (ang. bullying)
sytuacja, w której osoba, zwykle nastoletnia, jest prześladowana przez rówieśników
zastraszanie w sieci (ang. cyberbullying)
powtarzające się zachowanie w sieci, którego celem jest wyrządzenie innej osobie psychicznej lub emocjonalnej szkody
znajdowanie kozła ofiarnego (ang. finding a scapegoat)
akt obarczania winą kogoś z grupy obcej w sytuacji, gdy grupa własna doświadcza frustracji lub nie może osiągnąć swoich celów
Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/psychologia-polska/pages/1-wprowadzenie
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/psychologia-polska/pages/1-wprowadzenie
Cytowanie

© 12 paź 2022 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.