8.1 Jak powstaje monopol: bariery wejścia
Bariery wejścia zniechęcają konkurentów do wejścia na rynek lub uniemożliwiają im to. Bariery te obejmują: korzyści skali, które – jeśli dotyczą rozmiarów produkcji równych popytowi rynkowemu – prowadzą do powstania naturalnego monopolu zaopatrującego cały rynek i niepozostawiającego miejsca dla innych wytwórców; kontrolę zasobów naturalnych; prawne ograniczenia konkurencji; ochronę patentów, znaków towarowych i praw autorskich; i wreszcie praktyki mające na celu odstraszenie konkurencji, takie jak drapieżnictwo cenowe (ceny dumpingowe lub inaczej antykonkurencyjne). Własność intelektualna odnosi się do chronionych przepisami prawa wartości niematerialnych (pomysłów i idei), a nie do fizycznych składników kapitału. Prawa chroniące własność intelektualną obejmują patenty, prawa autorskie, znaki towarowe i tajemnice handlowe.
8.2 Jak maksymalizujący zyski monopol ustala produkcję i ceny
Monopolista nie jest cenobiorcą, ponieważ decydując, jaką ilość wyprodukuje, określa również cenę rynkową. Dla monopolisty utarg całkowity jest stosunkowo niski zarówno przy relatywnie małych, jak i przy znacznych rozmiarach produkcji i sprzedaży –początkowo ze względu na niewielki popyt, a później z powodu niskiej ceny rynkowej. Tak więc łączny utarg monopolisty wraz ze wzrostem produkcji najpierw rośnie, żeby później zacząć spadać. Krańcowy utarg monopolisty, czyli dodatkowy utarg ze sprzedaży kolejnych jednostek, maleje dla całych rozmiarów popytu, gdyż wraz ze wzrostem sprzedaży monopolista jest zmuszony obniżać cenę na coraz większy wolumen produkcji.
Monopolista wybierze poziom produkcji maksymalizujący zysk przy rozmiarach, dla których , a następnie wyznaczy cenę odczytaną z krzywej popytu rynkowego, który jest jednocześnie popytem na wyroby monopolisty. Zazwyczaj cena ta jest wyższa niż poziom kosztów przeciętnych, dzięki czemu monopolista realizuje zyski ekonomiczne.
Firmy monopolistyczne wyznaczają produkcję na poziomie, który nie jest efektywny, bo nie produkują przy minimum krzywej kosztów przeciętnych. Monopoliści nie zapewniają również efektywności alokacyjnej, ponieważ sprzedają wyroby po cenie, która jest wyższa od kosztu krańcowego (dysponują siłą monopolową). W rezultacie podaż na rynkach zmonopolizowanych jest mniejsza, a cena wyższa niż w przypadku gałęzi doskonale konkurencyjnych. Monopoliści napotykają również na niewielkie bodźce skłaniające ich do inwestycji w innowacje, jako że nie muszą obawiać się wejścia na ich rynek nowych przedsiębiorstw.