Zadania
2.1 Model cząsteczkowy gazu doskonałego
Nadciśnienie w oponach samochodu wyprodukowanego w Gliwicach wynosi w temperaturze . Samochód ten jest eksportowany koleją na północ Norwegii. Jakie będzie nadciśnienie w tych oponach, jeżeli nocą temperatura na miejscu spadnie do ? Załóż, że ilość powietrza w oponach się nie zmienia.
Załóż, że ciśnienie gazu w rurze lampy jarzeniowej jest równe ciśnieniu atmosferycznemu, gdy temperatura lampy wynosi .
- Wyznacz nadciśnienie panujące w rurze ciepłej lampy, zakładając, że jej średnia temperatura wynosi (w przybliżeniu), i pomijając zmiany jej objętości spowodowane rozszerzalnością cieplną oraz wycieki gazu;
- Rzeczywiste ciśnienie gazu w rurze lampy jarzeniowej powinno być mniejsze od obliczonego w części (a) ze względu na rozprężanie (rozciąganie) szkła lampy. Czy efekt ten jest znaczący?
Ludzie kupujący żywność w szczelnych torebkach często zauważają, że torebki te puchną, gdyż powietrze wewnątrz nich się rozszerza. Torebka precli została zapakowana pod ciśnieniem i w temperaturze . Gdy została otwarta na letnim pikniku na Giewoncie w temperaturze , objętość powietrza w torebce była 1,38 razy większa od objętości oryginalnej. Jakie było ciśnienie powietrza?
Ile moli zawartych jest w
- azotu – N2 ();
- dwutlenku węgla – CO2 ()?
- Ile cząsteczek zawartych jest w każdej próbce gazu?
Sześcienny zbiornik o objętości zawiera gazowego azotu o temperaturze . Jaką wartość ma siła, z jaką azot działa na jedną ze ścian zbiornika? Porównaj tę siłę z ciężarem azotu.
Oblicz liczbę moli powietrza w płucach przeciętnego człowieka o objętości . Przyjmij, że powietrze ma temperaturę (temperatura ciała). Zauważ, że całkowita objętość płuc jest kilkakrotnie większa od objętości typowego wdechu podanej w Przykładzie 2.2.
Pewien pasażer samolotu startującego z lotniska położonego na poziomie morza posiadał w swoim żołądku powietrza. Jaka będzie objętość tego powietrza na wysokości podróżnej, jeżeli ciśnienie wewnątrz kabiny pasażerskiej spadło do ?
Pewna firma dostarcza w butlach o objętości hel o nadciśnieniu . Ile balonów o objętości można napełnić taką ilością helu? Przyjmij, że ciśnienie helu w balonach wynosi oraz że temperatura helu w butli i w balonach wynosi .
Zgodnie z tym źródłem, atmosfera Wenus składa się objętościowo z 96,5% CO2 oraz z 3,5% N2. Jaka jest gęstość atmosfery Wenus na jej powierzchni, gdzie panuje temperatura ok. oraz ciśnienie ok. ?
Za pomocą najlepszych (i kosztownych) systemów próżniowych można uzyskać najniższe ciśnienia rzędu w temperaturze . Ile cząsteczek gazu znajduje się w w takich warunkach?
Koncentracja cząsteczek gazu w pewnym miejscu przestrzeni kosmicznej w pobliżu naszej planety wynosi , a ciśnienie jest równe . Jaka temperatura panuje w tym miejscu?
Opona rowerowa zawiera gazu o temperaturze i pod ciśnieniem bezwzględnym . Jakie będzie ciśnienie w tej oponie, jeżeli usuniemy z niej taką ilość powietrza, która pod ciśnieniem atmosferycznym zajmuje objętość ? Załóż, że temperatura opony i jej objętość się nie zmieniają.
W popularnym doświadczeniu butelkę po ogrzaniu zatyka się ugotowanym na twardo jajkiem, które jest nieco większe niż szyjka butelki. Kiedy butelka się ochładza, różnica ciśnień między jej wnętrzem i zewnętrzem wpycha jajko do środka butelki. Załóżmy, że butelka ma objętość , a temperatura w jej wnętrzu została podniesiona do przy stałym ciśnieniu , gdyż butelka jest otwarta.
- Ile moli powietrza znajduje się w butelce?
- Zamykamy butelkę za pomocą jajka. Jakie będzie ciśnienie nadmiarowe wewnątrz butelki tuż przed wepchnięciem jajka do jej środka, jeżeli powietrze wewnątrz ochłodziło się do temperatury pokojowej ?
Wysokociśnieniowa butla zawiera toksycznego gazu pod ciśnieniem i o temperaturze . Butla została ochłodzona do temperatury suchego lodu (), aby zredukować ciśnienie i wielkość wycieku, co umożliwi jej bezpieczną naprawę.
- Jakie jest końcowe ciśnienie w butli po jej ochłodzeniu? Załóż, że wyciek gazu jest pomijalny i gaz nie ulega skropleniu;
- Jakie będzie ciśnienie końcowe, jeżeli jedna dziesiąta masy gazu wycieknie z butli podczas jej schładzania?
- Do jakiej temperatury należałoby schłodzić butlę, aby zredukować ciśnienie gazu do ? Załóż, że gaz w butli się nie skrapla oraz nie ma wycieku gazu podczas schładzania;
- Czy schładzanie butli opisane w podpunkcie (c) można uznać za praktyczne rozwiązanie?
Oblicz liczbę moli gazu o objętości , temperaturze i pod ciśnieniem .
Oblicz grubość warstwy piłeczek pingpongowych pokrywających Ziemię, jeżeli ich liczba jest równa liczbie Avogadra. Każda piłeczka ma średnicę . Załóż, że wolna przestrzeń między piłeczkami daje dodatkowy wkład w wysokości ich objętości, a piłeczki nie są zgniatane pod własnym ciężarem.
- Ile wynosi nadciśnienie w oponie samochodowej o objętości , zawierającej gazu o temperaturze ?
- Jakie będzie nadciśnienie w tej oponie, jeżeli wpompujemy do niej powietrze o temperaturze oryginalnie zajmujące objętość pod ciśnieniem atmosferycznym? Temperatura i objętość opony się nie zmieniają.
2.2 Ciśnienie, temperatura i średnia prędkość kwadratowa cząsteczek
We wszystkich zadaniach w tym podrozdziale zakładamy, że rozpatrywane gazy są gazami doskonałymi.
Tenisista uderza piłki tenisowe o masie w kierunku ściany. Średnia wartość składowej prędkości piłki prostopadłej do ściany wynosiła , piłki uderzały w ścianę średnio co i odbijały się z tą samą wartością składowej prostopadłej prędkości.
- Ile wynosi wartość średniej siły wywieranej na ścianę przez piłki?
- Ile wynosi średnie ciśnienie wywierane przez piłki na ścianę, jeżeli uderzają one w obszar o powierzchni ?
Gracz znajdujący się w pomieszczeniu do racquetballa (gra podobna do squasha) o objętości bez przerwy wybija wokół siebie zupełnie przypadkowo piłkę o masie . Średnia energia kinetyczna piłki wynosi .
- Ile wynosi średnia wartość ? Czy ma znaczenie, w którym kierunku zostanie poprowadzona oś ?
- Stosując metody przedstawione w tym rozdziale, oblicz średnie ciśnienie wywierane przez piłkę na ściany pomieszczenia;
- Dodatkowo, biorąc pod uwagę, że w tym zadaniu mamy tylko jedną „cząsteczkę”, wyjaśnij, które z głównych założeń przyjętych w podrozdziale Ciśnienie, temperatura i średnia prędkość kwadratowa nie jest tutaj spełnione?
Pięciu rowerzystów jedzie z następującymi prędkościami: , , , , .
- Ile wynosi ich średnia prędkość?
- Ile wynosi ich średnia prędkość kwadratowa?
Niektóre lampy jarzeniowe wypełnia się argonem. Ile wynosi średnia prędkość kwadratowa atomów argonu znajdujących się w pobliżu żarnika takiej lampy o temperaturze ?
Typowe wartości prędkości cząsteczek (średnie prędkości kwadratowe) są duże, nawet w niskich temperaturach. Ile wynosi średnia prędkość kwadratowa atomów helu w temperaturze , która o niecały stopień przewyższa jego temperaturę skraplania?
Odpowiedz na poniższe pytania.
- Ile wynosi średnia energia kinetyczna w dżulach atomów wodoru na powierzchni Słońca o temperaturze ?
- Ile wynosi średnia energia kinetyczna atomów helu w obszarze korony słonecznej o temperaturze ?
Ile wynosi stosunek średniej energii kinetycznej ruchu postępowego cząsteczek azotu w temperaturze do ich energii potencjalnej w polu grawitacyjnym Ziemi, gdy znajdują się pod sufitem pokoju o wysokości , określonej względem podłogi tego pokoju?
Ile wynosi całkowita translacyjna energia kinetyczna cząsteczek powietrza znajdującego się w pokoju o objętości i temperaturze , jeżeli ciśnienie wynosi (pokój znajduje się na odpowiedniej wysokości)? Czy jeszcze jakieś dane są niezbędne, aby otrzymać rozwiązanie?
Iloczyn ciśnienia i objętości próbki wodoru o temperaturze wynosi .
- Ile moli wodoru zawiera ta próbka?
- Ile wynosi średnia energia kinetyczna ruchu postępowego cząsteczek wodoru w tej próbce?
- Ile będzie wynosić iloczyn ciśnienia i objętości tej próbki w temperaturze ?
Ile wynosi nadciśnienie w zbiorniku zawierającym azotu ściśniętego do objętości , jeżeli średnia prędkość kwadratowa jego cząsteczek wynosi ?
Ile wynosi ciśnienie parcjalne tlenu w lodówce o objętości , jeżeli średnia prędkość kwadratowa jego cząsteczek jest równa ? Masa cząsteczkowa tlenu wynosi , a w lodówce znajduje się tego gazu.
Prędkość ucieczki dowolnego obiektu z Ziemi wynosi . W jakiej temperaturze średnia prędkość kwadratowa cząsteczek tlenu o masie molowej osiągnie wartość równą tej prędkości ucieczki?
Prędkość ucieczki z Księżyca jest znacznie mniejsza od prędkości ucieczki z Ziemi i wynosi tylko . W jakiej temperaturze cząsteczki wodoru (masa molowa ) mają średnią prędkość kwadratową równą prędkości ucieczki z Księżyca?
Fuzje jąder atomowych, źródło energii Słońca, bomb wodorowych i reaktorów termojądrowych, zachodzą znacznie częściej, gdy atomy posiadają bardzo duże wartości średniej energii kinetycznej – czyli w wysokich temperaturach. Przyjmijmy, że w eksperymencie termojądrowym potrzebne są atomy o średniej energii kinetycznej . W jakiej temperaturze ją osiągają?
Przypuśćmy, że typowa wartość średniej prędkości kwadratowej cząsteczek dwutlenku węgla (masa molowa ) w płomieniu wynosi . O jakiej temperaturze płomienia to świadczy?
Odpowiedz na poniższe pytania.
- Cząsteczki wodoru (masa molowa ) w pewnej próbce mają średnią prędkość kwadratową o wartości . Ile wynosi temperatura tej próbki?
- Większość gazu w pobliżu Słońca to wodór atomowy (czyli H, a nie H2). Gdy atomy wodoru osiągają temperaturę , to ich średnia prędkość kwadratowa staje się równa prędkości ucieczki ze Słońca. Ile wynosi ta prędkość ucieczki?
Mamy dwa najważniejsze izotopy uranu: 235U oraz 238U; izotopy te mają niemal identyczne własności chemiczne, ale różnią się masami atomowymi. Tylko 235U jest użyteczny w reaktorach atomowych. Rozdzielanie tych izotopów uranu nosi nazwę wzbogacania uranu (nazwa ta jest często spotykana w serwisach informacyjnych, gdyż, do tej pory proces ten wzbudza obawy, że niektóre kraje wykorzystują go do produkcji broni jądrowej). Jedną z technik wzbogacania jest dyfuzja gazów bazująca na różnicach prędkości cząsteczek gazowego sześciofluorku uranu UF6.
- Masy molowe 235UF6 i 238UF6 wynoszą odpowiednio i . Ile wynosi stosunek ich średnich prędkości kwadratowych?
- W jakiej temperaturze ich średnie prędkości kwadratowe różnią się o ?
- Znając odpowiedzi na powyższe pytania, określ, czy ta technika jest trudna?
Ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla w płucach wynosi ok. , podczas gdy całkowite ciśnienie powietrza to . Ile wynosi procentowa zawartość cząsteczek dwutlenku węgla w powietrzu płuc? Porównaj ten wynik z procentową zawartością dwutlenku węgla w atmosferze, która wynosi .
Suche powietrze zawiera w przybliżeniu 78% azotu, 21% tlenu, 1% argonu (wszystko procenty molowe) oraz śladowe ilości innych gazów. Zbiornik o objętości zawiera sprężone suche powietrze o nadciśnieniu i o temperaturze . Ile moli tlenu znajduje się w tym zbiorniku?
Wykonaj poniższe obliczenia.
- Używając danych z poprzedniego zadania, wyznacz masy azotu, tlenu i argonu w 1 molu suchego powietrza. Masy molowe wynoszą odpowiednio , i ;
- Suche powietrze zostało zmieszane z pentanem (C5H12, masa molowa ), który jest ważnym składnikiem benzyny, w stosunku masowym powietrze-paliwo wynoszącym 15:1 (typowym dla silników samochodowych). Wyznacz wartość ciśnienia cząstkowego pentanu w tej mieszaninie, jeżeli ciśnienie całkowite wynosi .
- Wziąwszy pod uwagę, że powietrze zawiera 21% tlenu, wyznacz minimalne ciśnienie atmosferyczne, które zapewni relatywnie bezpieczne ciśnienie parcjalne tlenu wynoszące ;
- Ile wynosi minimalne ciśnienie powietrza, przy którym ciśnienie parcjalne tlenu osiągnie śmiertelnie niski poziom ?
- Ciśnienie powietrza na szczycie Mount Everestu () wynosi . Dlaczego niektórzy ludzie wspinają się na szczyt bez masek tlenowych, podczas gdy inni, nawet po treningu na dużych wysokościach, muszą zawrócić?
- Wyznacz punkt rosy, jeżeli ciśnienie parcjalne pary wodnej wynosi (tor , );
- W pewien ciepły dzień w temperaturze temperatura punktu rosy wynosiła . Ile wynoszą w tych warunkach ciśnienie parcjalne pary wodnej w powietrzu oraz wilgotność względna?
2.3 Ciepło właściwe i zasada ekwipartycji energii
Wzbudzenie w atomie helu pierwszego stanu kwantowego momentu pędu wymaga energii (tzn. jest to różnica energii między stanem o najniższej energii, czyli stanem podstawowym, a stanem o najniższej energii, ale z niezerowym momentem pędu). Elektronowolt () jest energią, jaką uzyskuje elektron przyspieszony napięciem , i jest równoważny . Wyznacz temperaturę, w której powyższa energia wzbudzenia jest równa . Czy otrzymany wynik wyjaśnia, dlaczego możemy pominąć energię rotacyjną atomów helu w większości sytuacji (wyniki dla innych gazów monoatomowych oraz dwuatomowych wirujących dookoła osi przechodzącej przez jądra obu atomów są porównywalne).
- Ile ciepła musi pobrać powietrza przy stałej objętości, aby jego temperatura wzrosła od do ? Przyjmij, że powietrze to gaz dwuatomowy;
- Rozwiąż ponownie to zadanie dla takiej samej liczby moli ksenonu, Xe.
Szczelny i sztywny zbiornik zawierający nieznanego gazu został ochłodzony od temperatury do . Podczas ochładzania gaz oddał ciepła. Czy gaz w zbiorniku jest gazem jednoatomowym, dwuatomowym lub może wieloatomowym?
Próbka gazowego neonu (Ne, masa molowa ) o temperaturze została wpuszczona do pustego zbiornika stalowego o masie i temperaturze . Końcowa temperatura wynosi (nie ma wymiany ciepła z otoczeniem i można pominąć zmianę objętości zbiornika). Jaka była masa próbki neonu?
Stalowy zbiornik o masie zawiera amoniaku, NH3, o masie molowej . Zbiornik i gaz znajdują się w równowagowej temperaturze . Ile ciepła musi oddać ten układ, aby jego temperatura spadła do ? Pomiń zmianę objętości zbiornika.
Szczelne pomieszczenie ma objętość . Pomieszczenie to jest wypełnione powietrzem, które można uważać za gaz dwuatomowy, o temperaturze i pod ciśnieniem . Umieszczono w nim blok lodu o masie i temperaturze równej jego temperaturze topnienia. Załóż, że ściany pomieszczenia nie przewodzą ciepła. Jaka będzie temperatura równowagowa w pomieszczeniu?
Heliox, mieszanina helu i tlenu, jest niekiedy stosowana w szpitalach u pacjentów, którzy mają problemy z oddychaniem, ponieważ mniejsza masa helu czyni oddychanie lżejszym w porównaniu z oddychaniem powietrzem. Załóżmy, że hel o temperaturze jest mieszany z tlenem o temperaturze , aby otrzymać mieszaninę zawierającą 70% molowych helu. Jaka jest końcowa temperatura mieszaniny? Pomiń wymianę ciepła z otoczeniem oraz przyjmij, że końcowa objętość mieszaniny jest sumą początkowych objętości składników.
Profesjonalni nurkowie używają czasami helioxu składającego się w 79% z helu i w 21% z tlenu (procenty molowe). Przypuśćmy, że doskonale sztywna butla akwalungu zawiera heliox o temperaturze i pod ciśnieniem .
- Ile moli helu i ile moli tlenu zawiera?
- Nurek zszedł pod wodę do miejsca, gdzie morze ma temperaturę , zużywając niewielką ilość mieszaniny. Ile ciepła musiał oddać gaz w butli, aby obniżyć swoją temperaturę?
Jedną z zalet stosowania mieszaniny ciekłego podtlenku azotu (N2O, tzw. nitro) z powietrzem w wyścigach samochodowych jest to, że wrzące nitro pobiera z powietrza utajone ciepło parowania, powodując obniżenie jego temperatury i w efekcie obniżenie temperatury mieszanki paliwowej, dzięki czemu do każdego cylindra dostaje się większa jej ilość. Aby rozpatrzyć ten proces w dużym przybliżeniu, przypuśćmy, że podtlenku azotu w temperaturze wrzenia, , jest mieszany z powietrza (dwuatomowego) o temperaturze . Jaka jest końcowa temperatura mieszaniny? Do obliczeń użyj tablicowej wartości ciepła właściwego N2O w temperaturze , która wynosi . (Podstawową zaletą stosowania nitro jest to, że składa się w z tlenu, czyli zawiera go więcej niż powietrze, a tym samym dostarcza więcej tlenu do spalania paliwa. Kolejną zaletą jest to, że rozpad podtlenku azotu na azot i tlen uwalnia dodatkową energię wewnątrz cylindrów).
2.4 Rozkład prędkości cząsteczek gazu doskonałego
Próbka siarkowodoru (H2S o masie molowej ) ma temperaturę . Wyznacz dla tej próbki stosunek liczby cząsteczek posiadających prędkość bliską ich średniej prędkości kwadratowej do liczby cząsteczek posiadających prędkość bliską dwukrotnie większej prędkości.
Stosując przybliżenie słuszne dla małych , oblicz, jaka część cząsteczek azotu o temperaturze ma prędkości pomiędzy a .
Stosując metodę z poprzedniego zadania, oblicz, jaka część cząsteczek tlenku azotu (NO) o temperaturze posiada energię pomiędzy a .
Zliczając prostokąty na poniższym wykresie, oblicz liczbę atomów argonu o temperaturze , których prędkości mieszczą się pomiędzy a . Krzywa na wykresie jest poprawnie znormalizowana. Udział cząsteczek odpowiadający jednemu prostokątowi jest równy iloczynowi długości boków tego prostokąta wzdłuż osi i z uwzględnieniem jednostek podanych na tych osiach.
Stosując metodę Simpsona całkowania numerycznego, wyznacz, jaka część cząsteczek w próbce gazowego tlenu o temperaturze ma prędkości zawarte pomiędzy a . Masa molowa tlenu (O2) wynosi . Obliczenia wykonaj z dokładnością do dwóch cyfr znaczących.
Wyznacz
- prędkość najbardziej prawdopodobną;
- prędkość średnią;
- średnią prędkość kwadratową
cząsteczek azotu w temperaturze .
Powtórz obliczenia z poprzedniego zadania dla cząsteczek azotu w temperaturze .
Najbardziej prawdopodobna prędkość cząsteczek pewnego gazu wynosi w temperaturze . Ile wynosi masa molowa tego gazu (musisz wymyślić sposób na określenie, jaki to przypuszczalnie jest gaz)?
Odpowiedz na poniższe pytania.
- W jakiej temperaturze cząsteczki tlenu mają taką samą wartość prędkości średniej jak cząsteczki helu () w temperaturze ?
- Jaka jest odpowiedź na to samo pytanie dotycząca prędkości najbardziej prawdopodobnych?
- Jaka jest odpowiedź na to samo pytanie dotycząca średnich prędkości kwadratowych?