Rozdział 5

Wiersze tabeli nie reprezentują koszyków dostępnych dla Jerzego przy danym ograniczeniu budżetowym, tzn. kombinacji podróży i minut rozmów telefonicznych, na które stać Jerzego z założonym budżetem. Jeśli Jerzy ma tylko 10 zł do wydania, a podróż w obie strony kosztuje 2 zł, zaś rozmowy telefoniczne kosztują 5 gr za minutę, może wydać cały swój dochód na pięć podróży w obie strony przy braku rozmów telefonicznych lub na 200 minut rozmów telefonicznych przy braku podróży, albo na dowolną pośrednią kombinację obu dóbr.

Dla wyborów od zera do pięciu podróży w obie strony (kolumna 1) poniższa tabela pokazuje, na ile minut rozmów telefonicznych stać Jerzego przy jego dochodzie (kolumna 3). Wartości użyteczności całkowitej podano w poniższej tabeli.

Zsumowanie całkowitej użyteczności z podróży w obie strony i rozmów telefonicznych w różnych punktach linii budżetowej daje całkowitą użyteczność w każdym punkcie na linii budżetowej. Najwyższa możliwa użyteczność znajduje się przy kombinacji jednej podróży i 160 minut rozmów telefonicznych i wynosi 1120.

Pierwszym krokiem jest wykorzystanie danych o użyteczności całkowitej do obliczenia użyteczności krańcowej, pamiętając, że użyteczność krańcowa jest równa zmianie użyteczności całkowitej podzielonej przez zmianę liczby podróży lub minut.

Zauważ, że nie możemy bezpośrednio porównywać użyteczności krańcowych, ponieważ jednostkami są podróże i minuty rozmów telefonicznych. Do porównania potrzebujemy wspólnego mianownika, którym jest cena. Po podzieleniu MU przez cenę otrzymujemy kolumny 4 i 8 w poniższej tabeli.

Zacznijmy od dołu tabeli, gdzie mamy kombinację pięciu podróży i żadnej rozmowy telefonicznej. Punkt wyjścia jest oczywiście przyjęty arbitralnie, ale liczby w tym przykładzie układają się najlepiej, jeśli zaczynamy właśnie od tego koszyka. Załóżmy, że rozważamy przejście w górę do następnej kombinacji. W tym punkcie (4 podróże, 40 minut rozmów) użyteczność krańcowa na złotówkę wydaną na podróże w obie strony wynosi 25. Użyteczność krańcowa na złotówkę wydaną na minuty rozmów telefonicznych wynosi 190.

Ponieważ 25 < 190, otrzymujemy znacznie większą użyteczność za złotego wydanego na minuty rozmów telefonicznych, więc wybieramy ich więcej. W punkcie (3 podróże, 80 minut rozmów) MU/P_RT wynosi 30 < 150, ale zauważmy, że różnica się zmniejsza. Kontynuujemy wymianę podróży na minuty rozmów telefonicznych, aż dojdziemy do punktu (1 podróż, 160 minut), co jest najlepszym wyborem z punktu widzenia Jerzego. Wartości MU/P są w tym punkcie tak bliskie, jak się da (40 w porównaniu z 70). Często w prawdziwym świecie nie jest możliwe uzyskanie dokładnie takich samych wartości MU/P dla obu produktów, więc należy wybrać wartości leżące możliwie najbliżej.

Jest to przeciwieństwo przykładu wyjaśnionego w tekście. Spadek ceny wywołuje efekt substytucyjny i efekt dochodowy. Zgodnie z efektem substytucyjnym, gdy dane dobro jest tańsze w stosunku do innych towarów kupowanych przez konsumenta, będzie on skłonny zwiększyć jego konsumpcję (i zmniejszyć konsumpcję innych). Z kolei zgodnie z efektem dochodowym po spadku ceny konsument może kupić te same dobra, co wcześniej i nadal mieć pieniądze na zakup kolejnych dóbr. Z obu powodów spadek ceny powoduje wzrost popytu.

Jest to negatywny efekt dochodowy. Ponieważ kieszonkowe od rodziców nie dotarło, twoje miesięczne dochody są mniejsze niż zwykle, a ograniczenie budżetowe przesuwa się w kierunku początku układu współrzędnych. Jeśli kupujesz tylko dobra normalne, spadek dochodów oznacza, że będziesz kupować mniej każdego dobra.