Wiersze tabeli nie reprezentują koszyków dostępnych dla Jerzego przy danym ograniczeniu budżetowym, tzn. kombinacji podróży i minut rozmów telefonicznych, na które stać Jerzego z założonym budżetem. Jeśli Jerzy ma tylko 10 zł do wydania, a podróż w obie strony kosztuje 2 zł, zaś rozmowy telefoniczne kosztują 5 gr za minutę, może wydać cały swój dochód na pięć podróży w obie strony przy braku rozmów telefonicznych lub na 200 minut rozmów telefonicznych przy braku podróży, albo na dowolną pośrednią kombinację obu dóbr.
Dla wyborów od zera do pięciu podróży w obie strony (kolumna 1) poniższa tabela pokazuje, na ile minut rozmów telefonicznych stać Jerzego przy jego dochodzie (kolumna 3). Wartości użyteczności całkowitej podano w poniższej tabeli.
| Podróże w obie strony | Użyteczność całkowita z podróży | Minuty rozmów telefonicznych | Użyteczność całkowita z rozmów | Użyteczność całkowita |
|---|---|---|---|---|
| 0 | 0 | 200 | 1100 | 1100 |
| 1 | 80 | 160 | 1040 | 1120 |
| 2 | 150 | 120 | 900 | 1050 |
| 3 | 210 | 80 | 680 | 890 |
| 4 | 260 | 40 | 380 | 640 |
| 5 | 300 | 0 | 0 | 300 |
Zsumowanie całkowitej użyteczności z podróży w obie strony i rozmów telefonicznych w różnych punktach linii budżetowej daje całkowitą użyteczność w każdym punkcie na linii budżetowej. Najwyższa możliwa użyteczność znajduje się przy kombinacji jednej podróży i 160 minut rozmów telefonicznych i wynosi 1120.
Pierwszym krokiem jest wykorzystanie danych o użyteczności całkowitej do obliczenia użyteczności krańcowej, pamiętając, że użyteczność krańcowa jest równa zmianie użyteczności całkowitej podzielonej przez zmianę liczby podróży lub minut.
| Podróże w obie strony | Użyteczność całkowita | Użyteczność krańcowa podróży | Minuty rozmów telefonicznych | Użyteczność całkowita | Użyteczność krańcowa minuty rozmowy |
|---|---|---|---|---|---|
| 0 | 0 | – | 200 | 1100 | – |
| 1 | 80 | 80 | 160 | 1040 | 60/40 = 1,5 |
| 2 | 150 | 70 | 120 | 900 | 140/40 = 3,5 |
| 3 | 210 | 60 | 80 | 680 | 220/40 = 5,5 |
| 4 | 260 | 50 | 40 | 380 | 300/40 = 7,5 |
| 5 | 300 | 40 | 0 | 0 | 380/40 = 9,5 |
Zauważ, że nie możemy bezpośrednio porównywać użyteczności krańcowych, ponieważ jednostkami są podróże i minuty rozmów telefonicznych. Do porównania potrzebujemy wspólnego mianownika, którym jest cena. Po podzieleniu MU przez cenę otrzymujemy kolumny 4 i 8 w poniższej tabeli.
| Podróże w obie strony | Użyteczność całkowita | Użyteczność krańcowa podróży | MU/P | Minuty rozmów telefonicznych | Użyteczność całkowita | Użyteczność krańcowa minuty rozmowy | MU/P |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 0 | 0 | – | – | 200 | 1100 | 60/40 = 1,5 | 1.5/0,05 = 30 |
| 1 | 80 | 80 | 80/2 = 40 | 160 | 1040 | 140/40 = 3,5 | 3.5/0,05 = 70 |
| 2 | 150 | 70 | 70/2 = 35 | 120 | 900 | 220/40 = 5,5 | 5.5/0,05 = 110 |
| 3 | 210 | 60 | 60/2 = 30 | 80 | 680 | 300/40 =7,5 | 7.5/0,05 = 150 |
| 4 | 260 | 50 | 50/2 = 25 | 40 | 380 | 380/40 = 9,5 | 9.5/0,05 = 190 |
| 5 | 300 | 40 | 40/2 = 20 | 0 | 0 | – | – |
Zacznijmy od dołu tabeli, gdzie mamy kombinację pięciu podróży i żadnej rozmowy telefonicznej. Punkt wyjścia jest oczywiście przyjęty arbitralnie, ale liczby w tym przykładzie układają się najlepiej, jeśli zaczynamy właśnie od tego koszyka. Załóżmy, że rozważamy przejście w górę do następnej kombinacji. W tym punkcie (4 podróże, 40 minut rozmów) użyteczność krańcowa na złotówkę wydaną na podróże w obie strony wynosi 25. Użyteczność krańcowa na złotówkę wydaną na minuty rozmów telefonicznych wynosi 190.
Ponieważ 25 < 190, otrzymujemy znacznie większą użyteczność za złotego wydanego na minuty rozmów telefonicznych, więc wybieramy ich więcej. W punkcie (3 podróże, 80 minut rozmów) MU/PRT wynosi 30 < 150, ale zauważmy, że różnica się zmniejsza. Kontynuujemy wymianę podróży na minuty rozmów telefonicznych, aż dojdziemy do punktu (1 podróż, 160 minut), co jest najlepszym wyborem z punktu widzenia Jerzego. Wartości MU/P są w tym punkcie tak bliskie, jak się da (40 w porównaniu z 70). Często w prawdziwym świecie nie jest możliwe uzyskanie dokładnie takich samych wartości MU/P dla obu produktów, więc należy wybrać wartości leżące możliwie najbliżej.
Jest to przeciwieństwo przykładu wyjaśnionego w tekście. Spadek ceny wywołuje efekt substytucyjny i efekt dochodowy. Zgodnie z efektem substytucyjnym, gdy dane dobro jest tańsze w stosunku do innych towarów kupowanych przez konsumenta, będzie on skłonny zwiększyć jego konsumpcję (i zmniejszyć konsumpcję innych). Z kolei zgodnie z efektem dochodowym po spadku ceny konsument może kupić te same dobra, co wcześniej i nadal mieć pieniądze na zakup kolejnych dóbr. Z obu powodów spadek ceny powoduje wzrost popytu.
Jest to negatywny efekt dochodowy. Ponieważ kieszonkowe od rodziców nie dotarło, twoje miesięczne dochody są mniejsze niż zwykle, a ograniczenie budżetowe przesuwa się w kierunku początku układu współrzędnych. Jeśli kupujesz tylko dobra normalne, spadek dochodów oznacza, że będziesz kupować mniej każdego dobra.