Rozdział 5

Wartość kupowanych i sprzedawanych w obrocie międzynarodowym akcji i obligacji nie jest odzwierciedlana na rachunku obrotów bieżących. Jednak dywidendy z akcji i odsetki od obligacji, jako dochody z takich inwestycji, pojawiają się w tym zestawieniu jako wypływ środków finansowych.

Saldo ulegnie pogorszeniu, tj. zmniejszy się jego nadwyżka lub powiększy deficyt, ponieważ deficyt handlowy (ujemne saldo handlowe) wchodzi do rachunku obrotów bieżących ze znakiem minus.

1. Pieniądze odpływają z gospodarki słowackiej.
2. Pieniądze napływają do gospodarki słowackiej.
3. Pieniądze odpływają ze słowackiej gospodarki.

PKB to wyrażona w jednostkach pieniężnych wartość całkowitej produkcji towarów i usług na terenie danego kraju. Eksport to dobra produkowane w kraju, ale wysyłane za granicę. Relacja eksportu do PKB daje nam wyobrażenie o tym, jak ważny jest eksport dla gospodarki narodowej, w relacji do wszystkich wyprodukowanych towarów i usług. W 2020 r. eksport stanowił tylko ok. 10% PKB USA, ale ponad 50% PKB Polski. Oznacza to, że dla Polski wymiana dóbr i usług z krajami trzecimi jest znacznie ważniejsza niż dla Stanów Zjednoczonych.

Podziel 542 mld dol. przez 1800 mld dol.

Podziel 57 451 mln zł przez 2 338 996 mln zł.

Bilans handlowy to różnica między eksportem a importem dóbr i usług. Saldo na rachunku obrotów bieżących w największym stopniu jest zdeterminowane właśnie przez tę wartość (niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z deficytem handlowym, czy też nadwyżką), choć obejmuje również międzynarodowe przepływy pieniężne związane z dochodami czynników produkcji i transfery jednostronne.

1. Eksport do Niemiec wiąże się z przepływem finansowym z Niemiec do Polski.
2. Chodzi nie o inwestycje Polski na Słowacji, ale dochody uzyskane dzięki tym inwestycjom, które wiążą się z przepływem finansowym z gospodarki słowackiej do Polski.
3. Pomoc zagraniczna z Polski do Turcji to przepływ finansowy w tym samym kierunku.
4. Import ropy naftowej z Federacji Rosyjskiej oznacza przepływ płatności finansowych z polskiej gospodarki do Federacji Rosyjskiej.
5. Francuscy inwestorzy kupujący nieruchomości w Polsce to przepływ finansowy z Francji do Polski.

Górna część przedstawia eksport i import oraz odpowiadające im płatności. Dolna część dotyczy międzynarodowych inwestycji finansowych oraz odpływu i dopływu środków zarówno z tytułu tych inwestycji, jak i dochodów dzięki nim osiąganych. Inwestycje te mogą obejmować zakup akcji i obligacji lub nieruchomości za granicą, a także międzynarodowe pożyczki udzielane i otrzymywane.

Jeśli więcej pieniędzy wypływa z kraju (np. jako zapłata za import), saldo na rachunku bieżącym się pogorszy (np. zmniejszy się nadwyżka lub nadwyżka zamieni się w deficyt), a jeśli więcej pieniędzy wpłynie do kraju, saldo na rachunku bieżącym się poprawi (np. deficyt zamieni się w nadwyżkę lub kwota nadwyżki wzrośnie).

Zapisz równanie tożsamości krajowych oszczędności i inwestycji w taki sposób, aby po lewej stronie znajdowała się podaż kapitału, a z prawej popyt na kapitał reprezentowany przez inwestycje:

Jeśli wartość wolumenu krajowych oszczędności spadnie i nic więcej się nie zmieni, to deficyt handlowy wzrośnie. W efekcie gospodarka w większym stopniu będzie wykorzystywać kapitał zagraniczny, a w mniejszym kapitał pochodzący ze źródeł krajowych. Jeśli rząd zacznie pożyczać, zamiast oszczędzać, i w ten sposób wygeneruje deficyt sektora finansów publicznych, to deficyt handlowy musi wzrosnąć. W rezultacie rząd nie będzie już miał oszczędności, więc – jeśli dodatkowo nic się nie zmieni – więcej środków na inwestycje musi napłynąć z zagranicy. Jeśli wartość inwestycji krajowych gwałtownie wzrośnie, wówczas, ceteris paribus, deficyt handlowy również musi wzrosnąć, aby zapewnić dodatkowy kapitał na sfinansowanie nakładów inwestycyjnych. Założenie ceteris paribus – czyli „przy wszystkich innych warunkach niezmienionych” – jest tutaj ważne. We wszystkich wskazanych w zadaniu sytuacjach nie ma powodu oczekiwać, że pierwotna zmiana wpłynie tylko lub przede wszystkim na deficyt handlowy. Niemniej niezależnie od tego, które zmienne ostatecznie dostosują swoją wartość do nowej sytuacji, tożsamość (równość) krajowych oszczędności i inwestycji będzie zachowana.

W sytuacji istnienia nadwyżki sektora finansów publicznych państwo raczej oszczędza, niż pożycza. Podaż oszczędności prywatnych i publicznych znajduje się po lewej stronie tego równania.

Oba rodzaje deficytu są określane przez relację poziomu prywatnych i publicznych oszczędności danego kraju oraz wolumenu inwestycji krajowych.

Deficyt handlowy w takiej sytuacji musi wzrosnąć. Innymi słowy, wzrost inwestycji musi być finansowany napływem kapitału finansowego z zagranicy.

W czasie recesji dochody się zmniejszają, wskutek czego konsumenci kupują mniej towarów, w tym importowanych.

Boom gospodarczy zwiększa popyt na dobra i usługi, więc sprzedaż dóbr w UE wzrośnie. Kraje europejskie są głównymi partnerami handlowymi Polski, można zatem oczekiwać wzrostu zarówno polskiego importu, jak i eksportu.

1. Wzrost strumienia środków zasilających NFZ nie przekłada się automatycznie na wzrost produktywności, więc deficyt budżetowy nie jest uzasadniony.
2. Zwiększone wydatki na edukację zwiększą produktywność i przyspieszą wzrost gospodarczy, więc deficyt budżetowy jest uzasadniony.
3. Zwiększone wydatki na program przezbrajania armii mogą nie zwiększyć produktywności, więc deficyt budżetowy nie jest uzasadniony.
4. Zwiększone wydatki na lotniska i kontrolę ruchu lotniczego zwiększą produktywność i przyspieszą wzrost gospodarczy, więc deficyt budżetowy jest uzasadniony.

Zagraniczni inwestorzy zaczęli obawiać się o perspektywy odzyskania ulokowanych w tych krajach środków i zaczęli wycofywać kapitał z giełdy, rynków obligacji i nieruchomości oraz sektora bankowego.

Szybko rosnąca nadwyżka handlowa może wynikać z wielu czynników, nie warto więc pochopnie zakładać jej konkretnej przyczyny. Jeśli jednak istnieją tylko dwie możliwości: albo gospodarka pogrążona jest w recesji, albo szybko się rozwija, to odpowiedzią będzie recesja. W czasie recesji popyt globalny na dobra i usługi, w tym oczywiście towary importowane, spada. Eksport zależy przede wszystkim od sytuacji w krajach, do których jest on kierowany, stąd wzrost nadwyżki handlowej.

Polska ma wyższe rozmiary wymiany handlowej niż Stany Zjednoczone, które dysponują znacznie większym rynkiem wewnętrznym, co jest główną przyczyną tej różnicy.

1. Duże gospodarki mają zwykle niższy poziom handlu międzynarodowego, ponieważ korzystają z szerokiego rynku wewnętrznego, ale rozmiary gospodarki nie przekładają się raczej na wynik salda bilansu handlowego.
2. Brak równowagi pomiędzy krajowymi inwestycjami i oszczędnościami (w tym oszczędnościami sektora publicznego) zawsze prowadzi do nierównowagi handlowej, ale ma niewiele wspólnego z rozmiarami tej wymiany.
3. Wielu dużych partnerów handlowych w geograficznej bliskości zwiększa poziom wymiany handlowej, ale ma niewielki wpływ na rozmiary nierównowagi.
4. W tym przypadku odpowiedź nie jest oczywista. Wyjątkowo wysoki deficyt sektora finansów publicznych oznacza duże zapotrzebowanie na kapitał finansowy, co zgodnie z tożsamością krajowych oszczędności i inwestycji nieco zwiększa prawdopodobieństwo napływu kapitału zagranicznego, czyli deficytu handlowego.
5. Żywa tradycja zniechęcania do handlu zagranicznego („kupuj polskie”) z pewnością obniża jego rozmiary. Jednak niekoniecznie wpływa na bilans handlowy, ponieważ jest on określany zarówno przez import, jak i eksport oraz wolumeny krajowych inwestycji i oszczędności.