Rozdział 15

Fałsz. Wszystko, co prowadzi do różnicy w poziomach produktywności między dwiema gospodarkami, może być źródłem przewagi komparatywnej. Na przykład wykształcenie pracowników, baza wiedzy inżynierów i naukowców w danym kraju, część podzielonego łańcucha wartości, w którym kraj posiada swoją specjalistyczną wiedzę, korzyści skali i inne czynniki.

Brazylia ma absolutną przewagę w produkcji wołowiny, a Stany Zjednoczone mają absolutną przewagę w produkcji samochodów. Koszt alternatywny wyprodukowania jednego funta wołowiny w Brazylii wynosi 1/10 samochodu, zaś w Stanach Zjednoczonych jest to 3/4 auta.

Odpowiadając na takie pytania, często warto zacząć od uporządkowania informacji w tabeli takiej jak ta poniżej. Przedstawia ona jednostkowe nakłady pracy w produkcji obu dóbr.

W tym przykładzie Francja ma absolutną przewagę w produkcji zarówno swetrów, jak i wina. Możesz to łatwo stwierdzić, ponieważ we Francji nakłady pracy niezbędne do tego, aby wyprodukować zarówno jeden sweter, jak i jedną butelkę wina, są mniejsze niż w Tunezji.

1. W Niemczech do wyprodukowania zarówno telewizora, jak i dekodera potrzeba mniej pracowników niż w Polsce. Niemcy mają przewagę absolutną w produkcji obu dóbr.
2. Produkcja dodatkowego telewizora w Niemczech wymaga trzech pracowników. Przeniesienie tych trzech niemieckich pracowników do produkcji telewizorów zmniejszy wolumen dekoderów o 3/4 urządzenia. Wyprodukowanie dodatkowego telewizora w Polsce wymaga sześciu pracowników, co oznacza, że kosztem alternatywnym telewizora jest zmniejszenie produkcji dekoderów o 6/12, czyli 1/2 urządzenia. Tym samym koszt alternatywny produkcji telewizorów jest w Polsce niższy, więc Polska ma przewagę komparatywną w produkcji telewizorów. Uwaga: nie pozwól, aby ułamki takie jak 3/4 lub 1/2 dekodera utrudniały ci analizę. Jeśli któryś kraj miałby zwiększyć produkcję telewizorów o znaczną liczbę – to znaczy dużo więcej niż o jednostkę – wtedy będziemy mówić o całych dekoderach, a nie o ułamkach. Można również dojść do takich samych wniosków, zauważając, że absolutna słabość Polski jest relatywnie mniejsza w przypadku telewizorów, ponieważ Polska potrzebuje dwa razy więcej pracowników do wyprodukowania telewizora, a trzy razy więcej pracowników do wyprodukowania dekodera telewizji kablowej, więc w obszarze produktu, dla którego występuje relatywnie mniejsza absolutna słabość, pojawia się przewaga komparatywna Polski.
3. Wytworzenie dekodera w Niemczech wymaga czterech pracowników, a przeniesienie tych czterech pracowników z produkcji telewizorów wiąże się z kosztem alternatywnym 4/3 telewizora. Wytworzenie dekodera w Polsce wymaga 12 pracowników, a przeniesienie tych 12 ludzi z produkcji telewizorów wiąże się z kosztem alternatywnym dwóch telewizorów. Tym samym koszt alternatywny produkcji dekoderów jest w Niemczech niższy i właśnie w produkcji tego urządzenia pojawią się korzyści komparatywne Niemiec.
4. W tym przykładzie przewaga absolutna różni się od przewagi komparatywnej. Niemcy mają absolutną przewagę w produkcji obu towarów, ale Polska ma przewagę komparatywną w produkcji telewizorów.
5. Niemcy powinny, przynajmniej w pewnym stopniu, specjalizować się w produkcji dekoderów i je eksportować, natomiast importować telewizory. Polska odwrotnie, powinna, przynajmniej w pewnym stopniu, specjalizować się w produkcji telewizorów i je eksportować, natomiast sprowadzać dekodery telewizji kablowej.

Istnieje wiele możliwych zalet handlu wewnątrzgałęziowego pomiędzy dwoma państwami. Obie gospodarki mogą skorzystać z silnej specjalizacji i efektów uczenia się przy produkcji niektórych rodzajów samochodów o określonych cechach, takich jak samochody o niskim zużyciu paliwa, samochody luksusowe, samochody sportowe, samochody dostawcze itd. Co więcej, kraje mogą skorzystać z rosnących przychodów ze skali produkcji, dzięki czemu duże firmy będą konkurować ze sobą, zapewniając klientom korzyści wynikające z rywalizacji i różnorodności. Ten sam argument dotyczy handlu między stanami USA, gdzie obywatele często kupują wyroby wykonane przez pracowników z innych stanów, mimo że podobny produkt jest wytwarzany w granicach ich stanu. Wszystkie państwa mogą czerpać korzyści z tego rodzaju konkurencji i handlu.

1. Zacznij od wykreślenia punktów na diagramie, a następnie połącz je linią. Poniższy wykres ilustruje średnie koszty produkcji półprzewodników.

2. Krzywa ilustruje korzyści skali, pokazując, że wraz ze wzrostem wolumenu produkcji – to znaczy wzrostem produkcji w tej konkretnej fabryce – średni koszt spada. Korzyści skali istnieją do poziomu produkcji równego 40 tys. półprzewodników; przy wyższej produkcji średni koszt produkcji już się nie zmniejsza.
3. Przy każdej wielkości popytu powyżej 40 tys. gospodarka ta może w pełni wykorzystać korzyści skali. Oznacza to, że jest w stanie produkować po najniższym koszcie jednostkowym. Rzeczywiście, jeśli wielkość popytu byłaby dość wysoka, np. 500 tys., wówczas mogłoby istnieć wiele różnych fabryk, a wszystkie w pełni korzystałyby z korzyści skali i konkurowały ze sobą. Jeśli wielkość popytu spadnie poniżej 40 tys., to sama gospodarka, bez handlu zagranicznego, nie jest w stanie w pełni wykorzystać korzyści skali.
4. Najprostszą odpowiedzią na to pytanie jest spostrzeżenie, że mały kraj mógłby mieć wystarczająco dużą fabrykę, aby w pełni wykorzystać korzyści skali, a następnie eksportować większość produkcji. W przypadku półprzewodników do tego opisu pasują kraje takie jak Tajwan i Korea Południowa. Co więcej, kraj ten mógłby również importować półprzewodniki z innych państw, które również mają duże fabryki, czerpiąc w ten sposób korzyści z konkurencji i różnorodności. Nieco bardziej złożoną kwestią jest spostrzeżenie, że państwo może wykorzystywać korzyści skali, nie produkując półprzewodników, ale po prostu kupując je, wykonane po niskich kosztach, na całym świecie. Gospodarka, zwłaszcza małego kraju, może się wyspecjalizować i produkować kilka dóbr na naprawdę gigantyczną skalę, a następnie wymieniać je na inne wyroby wytwarzane masowo w innych państwach.

Kraj może ograniczyć handel importowanymi produktami, aby chronić własny przemysł, który jest ważny dla bezpieczeństwa narodowego. Na przykład państwa X i kraj Y mogą być rywalami geopolitycznymi, z których każdy ma ambicje zwiększenia siły politycznej i ekonomicznej. Nawet jeśli kraj Y dysponuje przewagą komparatywną w produkcji systemów obrony przeciwrakietowej, jest mało prawdopodobne, aby chciał eksportować te towary do kraju X. Czasami zdarza się i tak, że w przypadku niektórych państw produkcja określonego towaru jest kluczowym składnikiem tożsamości narodowej. W Japonii produkcja ryżu ma bardzo duże znaczenie kulturowe. Japonia może mieć trudności z importem ryżu z kraju takiego jak Wietnam, nawet jeśli Wietnam ma przewagę komparatywną (a zapewne i absolutną) w produkcji ryżu.