Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax
Makroekonomia - Podstawy

Wprowadzenie do rozdziału

Makroekonomia - PodstawyWprowadzenie do rozdziału

Spis treści
  1. Przedmowa
  2. 1 Wstęp do makroekonomii
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 1.1 PKB, czyli jak mierzyć kondycję gospodarki?
    3. 1.2 Przeliczanie wartości nominalnych na realne
    4. 1.3 Śledzenie zmian realnego PKB w czasie
    5. 1.4 Porównywanie PKB w różnych krajach
    6. 1.5 Czy za pomocą PKB można zmierzyć dobrobyt?
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  3. 2 Wzrost gospodarczy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 2.1 Współczesny wzrost gospodarczy
    3. 2.2 Wydajność pracy a wzrost gospodarczy
    4. 2.3 Czynniki wzrostu gospodarczego
    5. 2.4 Konwergencja dochodowa
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  4. 3 Bezrobocie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 3.1 W jaki sposób ekonomiści definiują i obliczają stopę bezrobocia 
    3. 3.2 Zmiany poziomu bezrobocia
    4. 3.3 Przyczyny bezrobocia w krótkim okresie
    5. 3.4 Przyczyny bezrobocia w długim okresie
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  5. 4 Inflacja
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 4.1 Pomiar inflacji
    3. 4.2 Jak mierzyć zmianę kosztów utrzymania?
    4. 4.3 Zmiany inflacji na świecie
    5. 4.4 Zamieszanie wokół inflacji
    6. 4.5 Indeksacja i jej ograniczenia
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  6. 5 Handel zagraniczny i przepływy kapitałowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 5.1 Obliczanie bilansu handlowego
    3. 5.2 Bilans handlowy w kontekście historycznym
    4. 5.3 Bilans handlowy i przepływy kapitału
    5. 5.4 Tożsamość krajowych oszczędności i inwestycji
    6. 5.5 Czy deficyt handlowy ma jakieś zalety?
    7. 5.6 Różnica między saldem bilansu handlowego a poziomem wymiany handlowej
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  7. 6 Makroekonomiczne krzywe popytu i podaży
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 6.1 Popyt i podaż z perspektywy makroekonomicznej
    3. 6.2 Model popytu globalnego i podaży globalnej (AD-AS)
    4. 6.3 Przesunięcie krzywej podaży globalnej 
    5. 6.4 Przesunięcie krzywej popytu globalnego
    6. 6.5 Jak model AD-AS wyjaśnia tempo wzrostu gospodarczego, stopę bezrobocia i zmiany inflacji
    7. 6.6 Prawa Keynesa i Saya w modelu AD-AS
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  8. 7 Model keynesowski
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 7.1 Popyt globalny w modelu keynesowskim
    3. 7.2 Najważniejsze elementy modelu keynesowskiego
    4. 7.3 Krzywa Phillipsa
    5. 7.4 Funkcjonowanie rynku z perspektywy keynesowskiej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
  9. 8 Model neoklasyczny
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 8.1 Podstawy podejścia neoklasycznego
    3. 8.2 Wpływ podejścia neoklasycznego na politykę fiskalną i pieniężną
    4. 8.3 Poszukiwanie równowagi między modelem keynesowskim a neoklasycznym
    5. Kluczowe pojęcia
    6. Podsumowanie
    7. Pytania sprawdzające
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Problemy
  10. 9 Pieniądz i system bankowy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 9.1 Definicja pieniądza i jego funkcji
    3. 9.2 Agregaty pieniężne M1, M2 i M3
    4. 9.3 Funkcje banków
    5. 9.4 Jak banki kreują pieniądz
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  11. 10 Bank centralny i polityka monetarna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 10.1 Zadania banku centralnego
    3. 10.2 Jak bank centralny wprowadza politykę pieniężną
    4. 10.3 Wpływ polityki pieniężnej na sytuację w gospodarce
    5. 10.4 Pułapki polityki pieniężnej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  12. 11 Bilans płatniczy i kursy walutowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 11.1 Jak działają rynki walutowe
    3. 11.2 Przesunięcia krzywych popytu i podaży na rynkach walutowych
    4. 11.3 Skutki makroekonomiczne zmian kursów walutowych
    5. 11.4 Polityki kursowe
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  13. 12 Polityka fiskalna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 12.1 Wydatki państwa
    3. 12.2 Deficyt i dług publiczny
    4. 12.3 Dyskrecjonalna polityka fiskalna wykorzystywana do walki z recesją, bezrobociem i inflacją
    5. 12.4 Automatyczne stabilizatory koniunktury
    6. 12.5 Realne wyzwania wykorzystywania dyskrecjonalnej polityki fiskalnej
    7. 12.6 Polityka zrównoważonego budżetu: za i przeciw
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  14. 13 Wpływ polityki fiskalnej na gospodarkę
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 13.1 Wpływ długu publicznego na bilans handlowy i inwestycje
    3. 13.2 Polityka fiskalna a bilans handlowy
    4. 13.3 Jak dług publiczny wpływa na oszczędności prywatne
    5. 13.4 Polityka fiskalna, inwestycje i wzrost gospodarczy
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  15. 14 Ekonomia rozwoju - zróżnicowanie polityki ekonomicznej na świecie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 14.1 Zróżnicowanie gospodarek na świecie
    3. 14.2 Wzrost poziomu życia
    4. 14.3 Przyczyny bezrobocia na świecie
    5. 14.4 Przyczyny inflacji w różnych krajach i regionach
    6. 14.5 Obawy dotyczące pogorszenia konkurencyjności międzynarodowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  16. 15 Teoria handlu międzynarodowego
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 15.1 Przewaga absolutna i komparatywna
    3. 15.2 Co się stanie, gdy kraj ma przewagę absolutną w produkcji wszystkich dóbr?
    4. 15.3 Handel wewnątrzgałęziowy między podobnymi gospodarkami
    5. 15.4 Korzyści z ograniczenia barier w handlu międzynarodowym
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  17. 16 Globalizacja i protekcjonizm
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 16.1 Protekcjonizm: pośrednia subwencja od konsumentów dla producentów
    3. 16.2 Handel międzynarodowy i jego wpływ na miejsca pracy, płace i warunki pracy
    4. 16.3 Argumenty na rzecz ograniczenia importu
    5. 16.4 Jak rządy wdrażają politykę handlową: globalnie, regionalnie i na szczeblu krajowym
    6. 16.5 Kompromisy w polityce handlowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  18. A Matematyka zastosowana w tym podręczniku
  19. B Model dochodowo-wydatkowy
  20. Rozwiązania zadań
    1. Rozdział 1
    2. Rozdział 2
    3. Rozdział 3
    4. Rozdział 4
    5. Rozdział 5
    6. Rozdział 6
    7. Rozdział 7
    8. Rozdział 8
    9. Rozdział 9
    10. Rozdział 10
    11. Rozdział 11
    12. Rozdział 12
    13. Rozdział 13
    14. Rozdział 14
    15. Rozdział 15
    16. Rozdział 16
  21. Bibliografia
  22. Skorowidz nazwisk
  23. Skorowidz rzeczowy
  24. Skorowidz terminów obcojęzycznych
Zdjęcie przedstawia budowę dużego domu.
Ilustracja 6.1 Budowa domu W szczycie bańki na rynku nieruchomości w Stanach Zjednoczonych bardzo łatwo było uzyskać kredyt hipoteczny pozwalający na sfinansowanie zakupu nowego domu. (Źródło: modyfikacja pracy Tima Pierce’a/Flickr Creative Commons).

Cel dydaktyczny rozdziału

Dzięki lekturze tego rozdziału dowiesz się:

  • W jaki sposób makroekonomiści postrzegają popyt i podaż
  • Jak skonstruowany jest model wykorzystujący popyt i podaż globalną (model AD-AS)
  • Jakie czynniki powodują przesunięcie funkcji podaży globalnej
  • Jakie zmienne determinują położenie krzywej popytu globalnego
  • W jaki sposób włączyć do modelu AD-AS zjawiska wzrostu gospodarczego, bezrobocia i inflacji
  • Czym są prawo rynków Keynesa i prawo rynków Saya

Do przemyślenia

Od bańki do krachu na amerykańskim rynku nieruchomości

Liczba mieszkańców Stanów Zjednoczonych posiadających domy na własność, począwszy od lat 90. XX w. systematycznie rosła, co rzecz jasna oznaczało rozwój rynku nieruchomości w tym kraju. Tylko w latach 2004–2005 odsetek właścicieli domów w amerykańskim społeczeństwie wzrósł o ponad 5 punktów procentowych, z mniej więcej 64% do ponad 69%. Wiele osób mogło sobie wtedy kupić swój pierwszy dom lub stać się właścicielami nieruchomości większych i droższych niż dotychczas. W tym samym okresie wartość kredytów hipotecznych się potroiła. Mieszkania, uznane za bezpieczną inwestycję finansową, stały się bardziej dostępne dla Amerykanów. Ilustracja 6.2 wskazuje, że w ciągu ostatnich 60 lat sprzedaż nowych domów jednorodzinnych osiągnęła szczytową wartość w roku 2005 (1279 tys.).

Wykres pokazuje, że w ciągu ostatnich 60 lat (tj. od 1963 r.) wielkość sprzedaży nowych domów jednorodzinnych najwyższa była w roku 2005, osiągając poziom 1279 tys. Jednak już w kolejnym roku wielkość ta zaczęła drastycznie spadać, do minimalnego poziomu 306 tys. w roku 2011. Począwszy od 2012 r., sprzedaż nowych domów jednorodzinnych ponownie zaczęła rosnąć.
Ilustracja 6.2 Wolumen sprzedaży nowych domów jednorodzinnych w USA Od początku lat 90. XX w. do 2005 r. liczba nowych domów jednorodzinnych sprzedawanych w USA systematycznie rosła. W 2006 r. sprzedaż się załamała i ten trend utrzymywał się aż do roku 2011. Począwszy od roku 2012, sprzedaż nowych domów jednorodzinnych ponownie zaczęła rosnąć i tendencji tej nie zahamowała nawet pandemia Covid-19. (Źródło: US Census Bureau).

Boom (nazywany potocznie bańką) na amerykańskim rynku nieruchomości zakończył się w roku 2005 (popularnie mówiąc, w tym właśnie roku bańka zaczęła pękać). Narastały zaległości i opóźnienia w spłatach kredytów hipotecznych, a na rynku pojawiła się nadwyżka podaży nowych domów nad popytem na to specyficzne dobro. Spadek wartości domów, będący konsekwencją nadwyżki ich podaży, przyczynił się do zmniejszenia majątku sektora gospodarstw domowych i doprowadził do obniżenia wydatków konsumpcyjnych ich właścicieli. Kilka instytucji udzielających kredytów hipotecznych zbankrutowało, bo właściciele domów przestali spłacać zaciągnięte wcześniej kredyty. Do 2008 r. negatywne skutki gwałtownego odwrócenia trendu na rynku nieruchomości rozlały się na cały rynek finansowy. Banki ograniczyły skalę działalności kredytowej i bańka nieruchomościowa ostatecznie pękła. Rynki finansowe znalazły się w kryzysie, a banki nie mogły lub nie chciały udzielać kredytów nawet klientom posiadającym zdolność kredytową.

Bańka na rynku nieruchomości i kryzys na rynkach finansowych były głównymi przyczynami globalnego kryzysu z lat 2008–2012, który doprowadził w USA do wzrostu stopy bezrobocia powyżej 10% i spadku nie tylko dynamiki wzrostu, ale wręcz poziomu PKB (przypomnijmy, że w tym samym okresie Polska pozostała jedynym krajem UE, któremu udało się zachować dodatnie tempo wzrostu gospodarczego – na przełomie pierwszej i drugiej dekady XXI w. byliśmy „zieloną wyspą”). Przezwyciężenie skutków tego kryzysu zajęło Stanom Zjednoczonym wiele lat, a przywrócenie stabilności rynków finansowych zostało osiągnięte m.in. dzięki aktywnej polityce fiskalnej i pieniężnej.

Historia Stanów Zjednoczonych pokazuje, że wzrost gospodarczy tego kraju, podobnie zresztą jak większości gospodarek kapitalistycznych, odbywał się w sposób cykliczny, zaś okresy ekspansji i recesji przeplatały się ze sobą. Niektóre z tych recesji były niezwykle głębokie, tak jak kilkuletnie załamanie gospodarcze w latach 30. XX w. Dlaczego gospodarka wykazuje różne tempo wzrostu w różnych latach? Jakie są przyczyny cyklicznych wahań koniunktury? W tym rozdziale przedstawimy kluczowy dla zrozumienia zmienności kierunków i dynamiki zmian poziomu PKB model, tj. model popytu globalnego i podaży globalnej (model AD-AS).

Podobnie jak to ma miejsce w mikroekonomii, również makroekonomiści do analizy interesujących ich problemów wykorzystują modele. Jaka jest zależność pomiędzy tempem wzrostu gospodarczego i stopą bezrobocia? Czy istnieje powód, dla którego między bezrobociem a inflacją może występować relacja wymienna (relacja typu „coś za coś”), co oznacza, że parametry te zmieniają się w przeciwnych kierunkach (np. w Stanach Zjednoczonych w latach 1997–2000 – spadek bezrobocia i wzrost inflacji; na początku XXI w. – wzrost bezrobocia i spadek inflacji; po roku 2009 – ponownie wzrost bezrobocia i spadek inflacji)? Dlaczego amerykański deficyt na rachunku obrotów bieżących na początku XXI w. osiągnął tak gigantyczne rozmiary, a następnie, w roku 2009, gwałtownie spadł?

Aby znaleźć odpowiedź na tego typu pytania, musimy odejść od analizy konkretnych zdarzeń w gospodarce i skonstruować modele, które pomogą nam uchwycić charakter zależności i powiązań pomiędzy różnymi parametrami makroekonomicznymi. Konstrukcja i sposób funkcjonowania modeli makroekonomicznych będą przedmiotem rozważań kolejnych trzech rozdziałów podręcznika. Zaczniemy od przedstawienia makroekonomicznego modelu popytu globalnego i podaży globalnej, nazywanego również modelem AD-AS (ang. aggregate demand - aggregate supply). W niniejszym rozdziale zostanie również omówione wzajemne oddziaływanie popytu globalnego i podaży globalnej, sposób ustalania równowagi makroekonomicznej oraz wpływ zmian popytu i podaży globalnej na równowagę w gospodarce. Przedstawiony model stanie się poręcznym narzędziem oceny prowadzonej przez państwa polityki gospodarczej w zakresie trzech obszarów (celów) – wzrostu gospodarczego, bezrobocia i inflacji. Spróbujemy również określić, na ile cele te pozostają ze sobą w relacji substytucyjnej (innymi słowy wymiennej: albo jeden, albo drugi), a na ile komplementarnej (inaczej mówiąc uzupełniającej się: jeśli jeden to i drugi). W kolejnym Rozdziale 7 Model keynesowski wprowadzony zostanie model opisujący sposób dostosowań gospodarki w krótkim okresie, czyli model keynesowski, w ramach którego kluczowe znacznie ma popyt globalny (stąd wykorzystywana niekiedy inna nazwa – model popytowy). W następnym zaś, Rozdziale 8 Model neoklasyczny, przeanalizujemy model klasyczny, przedstawiający sposób funkcjonowania gospodarki w długim okresie, kiedy kluczową rolę odgrywa podaż globalna (stąd alternatywna nazwa tego modelu – ekonomia podażowa).

Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
Cytowanie

© 19 paź 2023 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.