Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax
Makroekonomia - Podstawy

Wprowadzenie do rozdziału

Makroekonomia - PodstawyWprowadzenie do rozdziału

Spis treści
  1. Przedmowa
  2. 1 Wstęp do makroekonomii
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 1.1 PKB, czyli jak mierzyć kondycję gospodarki?
    3. 1.2 Przeliczanie wartości nominalnych na realne
    4. 1.3 Śledzenie zmian realnego PKB w czasie
    5. 1.4 Porównywanie PKB w różnych krajach
    6. 1.5 Czy za pomocą PKB można zmierzyć dobrobyt?
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  3. 2 Wzrost gospodarczy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 2.1 Współczesny wzrost gospodarczy
    3. 2.2 Wydajność pracy a wzrost gospodarczy
    4. 2.3 Czynniki wzrostu gospodarczego
    5. 2.4 Konwergencja dochodowa
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  4. 3 Bezrobocie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 3.1 W jaki sposób ekonomiści definiują i obliczają stopę bezrobocia 
    3. 3.2 Zmiany poziomu bezrobocia
    4. 3.3 Przyczyny bezrobocia w krótkim okresie
    5. 3.4 Przyczyny bezrobocia w długim okresie
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  5. 4 Inflacja
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 4.1 Pomiar inflacji
    3. 4.2 Jak mierzyć zmianę kosztów utrzymania?
    4. 4.3 Zmiany inflacji na świecie
    5. 4.4 Zamieszanie wokół inflacji
    6. 4.5 Indeksacja i jej ograniczenia
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  6. 5 Handel zagraniczny i przepływy kapitałowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 5.1 Obliczanie bilansu handlowego
    3. 5.2 Bilans handlowy w kontekście historycznym
    4. 5.3 Bilans handlowy i przepływy kapitału
    5. 5.4 Tożsamość krajowych oszczędności i inwestycji
    6. 5.5 Czy deficyt handlowy ma jakieś zalety?
    7. 5.6 Różnica między saldem bilansu handlowego a poziomem wymiany handlowej
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  7. 6 Makroekonomiczne krzywe popytu i podaży
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 6.1 Popyt i podaż z perspektywy makroekonomicznej
    3. 6.2 Model popytu globalnego i podaży globalnej (AD-AS)
    4. 6.3 Przesunięcie krzywej podaży globalnej 
    5. 6.4 Przesunięcie krzywej popytu globalnego
    6. 6.5 Jak model AD-AS wyjaśnia tempo wzrostu gospodarczego, stopę bezrobocia i zmiany inflacji
    7. 6.6 Prawa Keynesa i Saya w modelu AD-AS
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  8. 7 Model keynesowski
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 7.1 Popyt globalny w modelu keynesowskim
    3. 7.2 Najważniejsze elementy modelu keynesowskiego
    4. 7.3 Krzywa Phillipsa
    5. 7.4 Funkcjonowanie rynku z perspektywy keynesowskiej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
  9. 8 Model neoklasyczny
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 8.1 Podstawy podejścia neoklasycznego
    3. 8.2 Wpływ podejścia neoklasycznego na politykę fiskalną i pieniężną
    4. 8.3 Poszukiwanie równowagi między modelem keynesowskim a neoklasycznym
    5. Kluczowe pojęcia
    6. Podsumowanie
    7. Pytania sprawdzające
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Problemy
  10. 9 Pieniądz i system bankowy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 9.1 Definicja pieniądza i jego funkcji
    3. 9.2 Agregaty pieniężne M1, M2 i M3
    4. 9.3 Funkcje banków
    5. 9.4 Jak banki kreują pieniądz
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  11. 10 Bank centralny i polityka monetarna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 10.1 Zadania banku centralnego
    3. 10.2 Jak bank centralny wprowadza politykę pieniężną
    4. 10.3 Wpływ polityki pieniężnej na sytuację w gospodarce
    5. 10.4 Pułapki polityki pieniężnej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  12. 11 Bilans płatniczy i kursy walutowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 11.1 Jak działają rynki walutowe
    3. 11.2 Przesunięcia krzywych popytu i podaży na rynkach walutowych
    4. 11.3 Skutki makroekonomiczne zmian kursów walutowych
    5. 11.4 Polityki kursowe
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  13. 12 Polityka fiskalna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 12.1 Wydatki państwa
    3. 12.2 Deficyt i dług publiczny
    4. 12.3 Dyskrecjonalna polityka fiskalna wykorzystywana do walki z recesją, bezrobociem i inflacją
    5. 12.4 Automatyczne stabilizatory koniunktury
    6. 12.5 Realne wyzwania wykorzystywania dyskrecjonalnej polityki fiskalnej
    7. 12.6 Polityka zrównoważonego budżetu: za i przeciw
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  14. 13 Wpływ polityki fiskalnej na gospodarkę
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 13.1 Wpływ długu publicznego na bilans handlowy i inwestycje
    3. 13.2 Polityka fiskalna a bilans handlowy
    4. 13.3 Jak dług publiczny wpływa na oszczędności prywatne
    5. 13.4 Polityka fiskalna, inwestycje i wzrost gospodarczy
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  15. 14 Ekonomia rozwoju - zróżnicowanie polityki ekonomicznej na świecie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 14.1 Zróżnicowanie gospodarek na świecie
    3. 14.2 Wzrost poziomu życia
    4. 14.3 Przyczyny bezrobocia na świecie
    5. 14.4 Przyczyny inflacji w różnych krajach i regionach
    6. 14.5 Obawy dotyczące pogorszenia konkurencyjności międzynarodowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  16. 15 Teoria handlu międzynarodowego
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 15.1 Przewaga absolutna i komparatywna
    3. 15.2 Co się stanie, gdy kraj ma przewagę absolutną w produkcji wszystkich dóbr?
    4. 15.3 Handel wewnątrzgałęziowy między podobnymi gospodarkami
    5. 15.4 Korzyści z ograniczenia barier w handlu międzynarodowym
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  17. 16 Globalizacja i protekcjonizm
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 16.1 Protekcjonizm: pośrednia subwencja od konsumentów dla producentów
    3. 16.2 Handel międzynarodowy i jego wpływ na miejsca pracy, płace i warunki pracy
    4. 16.3 Argumenty na rzecz ograniczenia importu
    5. 16.4 Jak rządy wdrażają politykę handlową: globalnie, regionalnie i na szczeblu krajowym
    6. 16.5 Kompromisy w polityce handlowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  18. A Matematyka zastosowana w tym podręczniku
  19. B Model dochodowo-wydatkowy
  20. Rozwiązania zadań
    1. Rozdział 1
    2. Rozdział 2
    3. Rozdział 3
    4. Rozdział 4
    5. Rozdział 5
    6. Rozdział 6
    7. Rozdział 7
    8. Rozdział 8
    9. Rozdział 9
    10. Rozdział 10
    11. Rozdział 11
    12. Rozdział 12
    13. Rozdział 13
    14. Rozdział 14
    15. Rozdział 15
    16. Rozdział 16
  21. Bibliografia
  22. Skorowidz nazwisk
  23. Skorowidz rzeczowy
  24. Skorowidz terminów obcojęzycznych
Ilustracja przedstawia dom, którego budowa nie została ukończona.
Ilustracja 8.1 Skutki globalnego kryzysu finansowego Jedną z najbardziej widocznych konsekwencji kryzysu w USA było załamanie się rynku mieszkaniowego; wiele ludzi było zmuszonych do opuszczenia swoich domów lub do wstrzymania prac budowlanych. (Źródło: modyfikacja pracy A. McLin/Flickr Creative Commons).

Cel dydaktyczny rozdziału

Dzięki lekturze tego rozdziału dowiesz się:

  • Jakie są założenia modelu neoklasycznego
  • Jakie implikacje dla polityki gospodarczej mają założenia modelu neoklasycznego
  • W jaki sposób należy porównywać konkluzje formułowane przez model keynesowski i model neoklasyczny

Do przemyślenia

Żeglując po nieznanych wodach

Według amerykańskiego Narodowego Biura Badań Ekonomicznych (ang. National Bureau of Economic Research (NBER), kryzys finansowy trwał w Stanach Zjednoczonych 18 miesięcy i zakończył się w czerwcu 2009 r. Ogólny stan gospodarki Stanów Zjednoczonych NBER ocenia na podstawie analiz miar aktywności gospodarczej, m.in. dochodów realnych, sprzedaży hurtowej i detalicznej, zatrudnienia i produkcji przemysłowej. Po zakończeniu kryzysu stało się jasne, że główną jego przyczyną było załamanie rynku mieszkaniowego i upadek instytucji kredytowych systemu finansowego. Chociaż źródła kryzysu były charakterystyczne dla gospodarki amerykańskiej, rozszerzył się on na niemal całą światową gospodarkę, doprowadzając np. Grecję do praktycznego bankructwa. W Polsce nie doszło do recesji, natomiast tempo wzrostu gospodarczego obniżyło się do jednego procenta rocznie, co doprowadziło do szybkiego wzrostu stopy bezrobocia. Podczas gdy z nowojorskiej giełdy znikały kolejne biliony dolarów, konsumpcja gwałtownie spadała, a przedsiębiorstwa zaczęły zwalniać pracowników, politycy amerykańscy toczyli boje o to, w jaki sposób zapobiec rozszerzaniu kryzysu na kolejne obszary gospodarki, zaś ich decyzje wpływały na kondycję ekonomiczną niemal wszystkich krajów na świecie. Ostatecznie zastosowano szereg kontrowersyjnych działań z zakresu polityki pieniężnej i fiskalnej, aby wesprzeć rynek mieszkaniowy i przemysł krajowy, a także ustabilizować sektor finansowy. Do najważniejszych należały:

  • Zakup przez bank centralny USA, czyli Bank Rezerwy Federalnej (Federal Reserve System (FED), różnych aktywów finansowych. W ten sposób FED zasilił system bankowy w środki finansowe i zwiększył liczbę funduszy przeznaczanych na kredyty dla konsumentów i przedsiębiorstw. FED obniżył również krótkookresowe stopy procentowe do zera, co doprowadziło do spadku wartości dolara amerykańskiego na rynkach światowych i zwiększyło amerykański eksport.
  • Kongres i prezydent uchwalili akty prawne stabilizujące rynek finansowy. Program pomocowy TARP (Troubled Asset Relief Program), wprowadzony pod koniec 2008 r., umożliwił rządowi dofinansowanie banków i innych instytucji finansowych borykających się z problemami oraz pozwolił na wsparcie firm takich jak General Motors i Chrysler. Przedsiębiorstwa te znalazły się na granicy bankructwa, co groziło utratą tysięcy miejsc pracy zarówno w tych podmiotach, jak i u ich kooperantów. Celem innej ustawy, (American Recovery and Reinvestment Act) z początku 2009 r., było zwiększenie konsumpcji przez wprowadzenie ulgi podatkowej dla gospodarstw domowych o niskich i średnich dochodach.

Cztery lata po zakończeniu globalnego kryzysu finansowego gospodarka USA wciąż nie zdołała powrócić do poziomu produkcji i tempa wzrostu gospodarczego sprzed recesji. W latach 2009–2012 produktywność rosła zaledwie o 1,9% rocznie w porównaniu z dynamiką na poziomie 2,7% w latach 2000–2007. Bezrobocie utrzymywało się powyżej naturalnej stopy, a realny PKB nadal był daleko od poziomu potencjalnego. Jednocześnie krytyce poddano publiczne sposoby ograniczania negatywnych konsekwencji kryzysu, zarówno w USA, jak i innych gospodarkach świata, kwestionując zarówno ich efektywność, jak i skuteczność. W niniejszym rozdziale omówimy model neoklasyczny (ekonomię podażową), a jego założenia, wypływające z niego wnioski i postulaty dla polityki gospodarczej porównamy z modelem keynesowskim. Jako przykłady empiryczne posłużą nam globalny kryzys finansowy i zakończona niedawno recesja wywołana globalną pandemią Covid-19.

Jaka jest pogoda w Warszawie? Statystyki pokazują, że najwyższa zarejestrowana tam temperatura – w lipcu 1904 r. – wyniosła nieco ponad 37ºC w , a najniższą temperaturę równą prawie -31ºC zanotowano w styczniu 1987 r. kazać, że jednorazowe anomalie pogodowe niewiele mówią o typowej pogodzie w stolicy Polski. Żeby ją poznać, należy spojrzeć na długookresowe trendy.

Podobnie jest z makroekonomią. Interesujące jest badanie sytuacji ekstremalnych, takich jak Wielki Kryzys (ang. Great Depression) z lat 30. XX wieku, globalny kryzys finansowy (ang. Great Recession) z lat 2008–2009 lub wywołana pandemią recesja z lat 2020–2021. Jeśli jednak chcesz zrozumieć, jak działa gospodarka, zastosuj analizę w długiej perspektywie czasowej. Weźmy choćby pod uwagę stopę bezrobocia. Jej wysokość wahała się w USA od zaledwie 3,5% w 1969 r. do 9,7% w 1982 r. i 8,1% w roku 2020. Nawet jeśli stopa bezrobocia w USA rosła podczas recesji i spadała podczas ekspansji, wciąż powracała do średniego poziomu 5%. Biuro Budżetowe Kongresu Stanów Zjednoczonych (Congressional Budget Office), niezwiązane z żadną partią polityczną, tworząc w 2010 r. długookresowe prognozy gospodarcze, zakładało, że w latach 2015–2020, po zakończeniu recesji, stopa bezrobocia wyniesie w gospodarce amerykańskiej 5%. W lutym 2020 r., tuż przed pandemią Covid-19, bezrobocie osiągnęło historycznie niski poziom 3,5% i na początku 2022 r. powróciło do poziomu nieco poniżej 5%. Z perspektywy długookresowej widzimy, że w gospodarce Stanów Zjednoczonych utrzymuje się względnie stała stopa bezrobocia.

Jak sugeruje sama nazwa, model neoklasyczny, omówiony w niniejszym rozdziale, jest „nowym” spojrzeniem na „stary”, klasyczny model gospodarki. Klasyczny pogląd, będący dominującą doktryną ekonomiczną aż do Wielkiego Kryzysu (tj. do lat 30. XX w.), głosił, że krótkookresowe wahania produkcji – przy elastycznych cenach – dość szybko pozwalają gospodarce na powrót do stanu pełnego zatrudnienia. W efekcie krzywa podaży globalnej jest pionowa i odpowiada poziomowi PKB przy pełnym zatrudnieniu. Zgodnie z modelem klasycznym państwo nie powinno ingerować w gospodarkę. Na przykład gdyby gospodarka wpadła w recesję (na skutek przesunięcia krzywej popytu globalnego w lewo), wykazałaby przejściową nadwyżkę podaży. Spadek cen zlikwidowałby tę nadwyżkę, a gospodarka powróciłaby samoistnie (bez zewnętrznej ingerencji) do pełnego zatrudnienia. Nie jest potrzebna do tego żadna aktywna polityka fiskalna ani pieniężna. Klasyczny pogląd głosił, że ekspansywna polityka fiskalna lub pieniężna powodują jedynie inflację i nie prowadzą do wzrostu PKB. Wielki Kryzys zmienił to myślenie, a ekonomia keynesowska, która zalecała aktywną politykę fiskalną w celu wyeliminowania niekorzystnych skutków niskiego popytu globalnego, stała się dominującą doktryną makroekonomiczną.

Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
Cytowanie

© 19 paź 2023 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.