Zadania
16.1 Równania Maxwella i fale elektromagnetyczne
Pokaż, że indukcja pola magnetycznego w odległości r od osi układu dwóch równoległych, okrągłych płytek, wytworzonego przez ładunek q umieszczony na płytkach, wynosi: Bind=μ0∕(2πr)⋅dq∕dt.
Wyraź prąd przesunięcia dla kondensatora w funkcji pojemności tego kondensatora i szybkości zmiany napięcia na tym kondensatorze.
Różnica potencjałów u=U0sin(ωt) jest utrzymywana pomiędzy dwiema okrągłymi okładkami kondensatora płaskiego o pojemności C. Cienki przewód o oporze R łączy środki obu okładek i pozwala ładunkowi „przeciekać” z jednej okładki na drugą w czasie ładowania kondensatora.
- Znajdź wyrażenie na natężenie prądu „przecieku” irezystora płynącego przez przewód. Użyj tego wyrażenia do znalezienia wyrażenia na natężenie prądu irzeczywiste płynącego w przewodach podłączonych do kondensatora;
- Znajdź wartość prądu przesunięcia w przestrzeni pomiędzy okładkami kondensatora i pojawiającego się na skutek zmieniającego się pola elektrycznego;
- Porównaj irzeczywiste z sumą prądu przesunięcia ip i prądu „przecieku” irezystora i wyjaśnij, dlaczego zaobserwowana relacja ma sens fizyczny.
Załóż, że kondensator płaski pokazany na rysunku zbiera ładunek na okładkach w tempie 0,01C∕s. Ile wynosi natężenie wytworzonego pola magnetycznego w odległości 10cm od osi tego kondensatora?
Różnica potencjałów i przyłożona pomiędzy okładkami kondensatora z poprzedniego zadania zwiększa się chwilowo w tempie 107V∕s. Ile wynosi natężenie prądu przesunięcia pomiędzy okładkami, jeśli są one oddalone od siebie o 1cm i mają pole powierzchni równe 0,2m2?
Kondensator płaski ma okładki o polu powierzchni równym A=0,25m2 i oddalone od siebie o 0,01m. Ile musi być równa częstość kołowa ω dla napięcia u=U0sin(ωt) przy U0=100V, by wytworzyć pomiędzy okładkami kondensatora prąd przesunięcia o amplitudzie równej 1A?
Napięcie pomiędzy dwiema okładkami kondensatora płaskiego, o polu powierzchni A=800cm2 i oddalonymi od siebie o d=2mm, zmienia się sinusoidalnie, jak u=15mV⋅cos(150t), gdzie t wyrażone jest w sekundach. Znajdź natężenie prądu przesunięcia pomiędzy tymi okładkami.
Napięcie pomiędzy dwiema okładkami kondensatora płaskiego, o polu powierzchni A i oddalonymi od siebie o d, zmienia się z czasem t, jak następuje: u=at2, gdzie a jest stałe. Znajdź natężenie prądu przesunięcia pomiędzy tymi okładkami.
16.2 Płaskie fale elektromagnetyczne
Jeśli Słońce nagle by zgasło, nie wiedzielibyśmy o tym, dopóki światło słoneczne nie przestałoby do nas docierać. Jak długo pozostalibyśmy w nieświadomości, przy założeniu, że Słońce znajduje się w odległości 1,496⋅1011m od Ziemi?
Ile wynosi maksymalna wartość natężenia pola elektrycznego dla fali, dla której maksymalna wartość indukcji magnetycznej wynosi 5⋅10−4T (czyli około 10 razy więcej niż ziemskie pole magnetyczne)?
Pewna fala elektromagnetyczna ma częstotliwość równą 12MHz. Ile wynosi długość tej fali w próżni?
Jeśli pola magnetyczne i elektryczne oscylują sinusoidalnie z częstotliwością f=1GHz i w chwili t=0s, E=0V∕m i B=0T, to dla chwil różnych od 0 wartości E i B zmieniają się w następujący sposób: E=E0sin(2πft) i B=B0sin(2πft).
- Kiedy wartości E i B ponownie wyniosą 0?
- Kiedy E i B osiągną najmniejsze (najbardziej ujemne) wartości?
- Ile wynosi okres drgań dla tych pól?
Pole elektryczne pewnej fali elektromagnetycznej poruszającej się w próżni opisane jest równaniem →E=5V∕m⋅cos(kx−6⋅109s−1⋅t+0,4)⋅ˆj, gdzie k jest liczbą falową wyrażoną w radianach na metr, x jest wyrażone w metrach, a t w sekundach. Znajdź
- amplitudę;
- częstotliwość;
- długość fali;
- kierunek rozchodzenia się fali;
- indukowane pole magnetyczne.
Płaska fala elektromagnetyczna o częstotliwości 20GHz porusza się w kierunku dodatnich wartości osi y w taki sposób, że pole E oscyluje w kierunku osi z. Amplituda oscylacji pola elektrycznego wynosi 10V∕m, a wartość natężenia tego pola w chwili t=0s osiąga maksimum.
- Zapisz równanie tej fali opisujące natężenie jej pola elektrycznego;
- Znajdź równanie opisujące wyindukowane pole magnetyczne.
Poniższe wyrażenia opisują falę elektromagnetyczną poruszającą się w kierunku dodatnich wartości osi y: →E=E0cos(kx−ωt)⋅ˆj, →B=B0cos(kx−ωt)⋅ˆk. Fala ta biegnie wewnątrz szerokiej rury o kołowym przekroju poprzecznym o promieniu R; oś symetrii rury pokrywa się z osią y. Znajdź wyrażenie na prąd przesunięcia wewnątrz tej rury.
16.3 Energia niesiona przez fale elektromagnetyczne
W słoneczny dzień pewien student wychodzi na dwór, trzymając soczewkę dwuwypukłą o promieniu 4cm nad kartką papieru. Na papierze pojawia się jasna plamka o promieniu 1cm (zamiast zwyczajowego punktowego ogniska). Jaki jest stosunek natężeń pola elektrycznego w jasnej plamce do pola nieskupionego światła słonecznego?
Płaska fala elektromagnetyczna przemieszcza się w kierunku północnym. W pewnym momencie natężenie pola elektrycznego wynosi 6V∕m, a jego wektor skierowany jest na wschód. Ile wynosi wartość indukcji magnetycznej i jaki jest zwrot jej wektora?
Pole elektryczne fali elektromagnetycznej dane jest wyrażeniem →E=6mV∕m⋅sin[2π(x18m−t60ns)]⋅ˆj. Zapisz wyrażenie opisujące pole magnetyczne tej fali i jej wektor Poyntinga.
Pewna radiostacja nadaje na częstotliwości nośnej 760kHz. Maksymalna wartość indukcji magnetycznej tej fali w odbiorniku w pewnej odległości od nadajnika wynosi 2,15⋅10−11T.
- Ile wynosi w tym odbiorniku maksymalne natężenie pola elektrycznego tej fali?
- Jaka jest długość tej fali?
Żarnik wewnątrz przezroczystej żarówki emituje światło widzialne o mocy 5W. Załóż, że żarówka ma postać kuli o promieniu r0=3cm i oblicz, jaka ilość energii pochodzącej od światła widzialnego znajduje się wewnątrz żarówki.
W jakiej odległości natężenie światła emitowanego przez 100-watową żarówkę jest takie samo jak natężenie światła emitowanego przez 75-watową żarówkę w odległości 10m? Załóż, że obie żarówki mają tą samą sprawność konwersji energii elektrycznej w energię świetlną.
Zwykła żarówka emituje jedynie 2,6W mocy jako promieniowanie elektromagnetyczne. Ile będzie wynosić wartość skuteczna natężenia pola elektrycznego promieniowania emitowanego przez żarówkę w odległości 3m od żarówki?
150-watowa żarówka emituje 5% pobieranej energii w postaci promieniowania elektromagnetycznego. Ile będzie wynosiła średnia wartość wektora Poyntinga w odległości 10m od tej żarówki?
Mały laser helowo-neonowy emituje 2,5mW mocy świetlnej. Jaka energia zawarta jest w promieniu światła o długości 1m?
W najwyższych partiach ziemskiej atmosfery uśredniona po czasie wartość wektora Poyntinga związanego ze światłem słonecznym wynosi 1,4kW∕m2.
- Ile wynoszą amplitudy natężenia pola elektrycznego i indukcji magnetycznej dla promieniowania o takim samym natężeniu?
- Ile wynosi całkowita moc emitowana przez Słońce? Przyjmij, że Ziemia znajduje się 1,5⋅1011m od Słońca, a światło słoneczne złożone jest całkowicie z fal płaskich.
Pole magnetyczne elektromagnetycznej fali płaskiej, rozchodzącej się w próżni wzdłuż osi z, dane jest wyrażeniem →B=B0cos(kz+ωt)ˆj, gdzie B0=5⋅10−10T, a k=3,14⋅10−2m−1.
- Zapisz wyrażenie na natężenie pola elektrycznego związanego z tą falą;
- Ile wynosi częstotliwość tej fali i jej długość?
- Ile wynosi wartość uśrednionego wektora Poyntinga?
Ile wynosi natężenie fali elektromagnetycznej, dla której amplituda natężenia pola elektrycznego to 125V∕m?
Załóż, że laser helowo-neonowy, zwyczajowo używany przez studentów na zajęciach laboratoryjnych, emituje moc 0,5mW.
- Ile wyniesie natężenie światła w centrum plamki o średnicy 1mm utworzonej przez taką wiązkę?
- Znajdź amplitudę indukcji magnetycznej dla tej wiązki;
- Znajdź amplitudę natężenia pola elektrycznego dla tej wiązki.
Naziemny nadajnik radiowy w technologii AM emituje fale elektromagnetyczne o mocy 50kW równomiernie we wszystkich kierunkach.
- Zakładając, że wszystkie fale radiowe padające na ziemię są całkowicie absorbowane i że atmosfera i inne obiekty nie powodują rozpraszania energii fal, ile będzie wynosiło natężenie tych fal w odległości 30km od nadajnika? (Wskazówka: Na górną półkulę przypada połowa mocy nadajnika);
- Ile wynosi amplituda natężenia pola elektrycznego w tej odległości?
Przyjmijmy, że maksymalne bezpieczne dla człowieka natężenie mikrofal wynosi 1W∕m2.
- Jaka odległość będzie bezpieczna dla człowieka, jeśli z radaru „wycieka” jednorodnie we wszystkich kierunkach 10W mocy promieniowania mikrofalowego? Załóż, że nie występują żadne odbicia ani absorpcje;
- Ile wynosi amplituda pola elektrycznego przy bezpiecznym natężeniu?
Uniwersytecki talerz do komunikacji satelitarnej ma średnicę 2,5m i służy do odbioru sygnału telewizyjnego o amplitudzie natężenia pola elektrycznego (dla pojedynczego kanału) równej 7,5µV∕m (patrz niżej).
- Ile wynosi natężenie tej fali?
- Jaka jest moc odbierana przez tę antenę?
- Jaką moc emituje satelita, jeśli nadaje sygnał jednorodnie na całej powierzchni 1,5⋅1013m2 (znaczna część Ameryki Północnej)?
Do pewnych zastosowań konstruuje się lasery zdolne do wytworzenia impulsu świetlnego o małym czasie trwania, ale bardzo dużym natężeniu. Lasery takie nazywa się impulsowymi. Używa się ich między innymi do inicjowania reakcji fuzji jądrowej. Takie lasery są zdolne do produkcji impulsów o amplitudzie pola elektrycznego równej 1011V∕m, trwających 1ns.
- Ile wynosi amplituda indukcji magnetycznej w takim impulsie?
- Ile jest równe natężenie światła dla takiego impulsu?
- Ile wynosi energia dostarczana przez taki impuls do obszaru o polu powierzchni 1mm2?
16.4 Pęd i ciśnienie promieniowania elektromagnetycznego
150-watowa żarówka emituje 5% pobieranej energii w postaci fali elektromagnetycznej. Jakie ciśnienie wywiera promieniowanie na sferę o promieniu 10m otaczającą żarówkę i absorbującą padające na nią promieniowanie?
Jakie ciśnienie wywiera promieniowanie emitowane przez 100-watową żarówkę na powierzchnię zwierciadła oddalonego o 3m od żarówki, jeśli żarówka emituje promieniowanie o mocy 2,6W w postaci światła?
Mikroskopijna kulista cząstka kurzu o promieniu 2µm i masie 10µg porusza się w przestrzeni kosmicznej ze stałą prędkością 30cm∕s. Fala świetlna biegnąca w kierunku przeciwnym do kierunku ruchu cząsteczki kurzu pada na nią i zostaje zaabsorbowana. Zakładając, że do chwili zatrzymania cząstka porusza się ruchem jednostajnie opóźnionym w czasie 1s, oblicz średnią wartość amplitudy pola elektrycznego tej fali.
Styropianowa kulka o promieniu 2mm i masie 20µg ma być zawieszona w rurze próżniowej za sprawą ciśnienia promieniowania. Jakiego natężenia światła trzeba użyć, przy założeniu, że kulka całkowicie absorbuje padające światło?
Przyjmij, że →Sśr dla światła słonecznego dla punktu na powierzchni Ziemi jest równe 900W∕m2.
- Ile wynosi średnia wartość siły pochodzącej od światła, działającej na latawiec powleczony materiałem odbijającym o powierzchni 0,75m2, jeśli światło pada na niego prostopadle?
- Jak zmieni się rozwiązanie (a), jeśli powleczemy latawiec materiałem całkowicie absorbującym promieniowanie?
Światło słoneczne docierające do powierzchni Ziemi ma natężenie około 1kW∕m2. Osoba opalająca się na plaży na leżaku ma skierowaną ku Słońcu powierzchnię ciała równą 0,8m2.
- Jaka ilość energii dociera do ciała opalającej się osoby w ciągu sekundy?
- Jakie ciśnienie wywierane jest na ciało przez światło słoneczne, jeśli promieniowanie jest całkowicie absorbowane?
Sferyczna cząstka o masie m i promieniu R znajdująca się w przestrzeni kosmicznej absorbuje światło o natężeniu I w czasie t.
- Jaką pracę wykonuje ciśnienie promieniowania nad tą cząstką, gdy przyspiesza ją ze stanu spoczynku, a światło jest całkowicie absorbowane?
- Ile energii niesionej przez falę elektromagnetyczną jest absorbowane przez cząstkę w tym czasie?
16.5 Widmo promieniowania elektromagnetycznego
Ile atomów helu o promieniu równym około 31pm należy umieścić obok siebie, by utworzył się łańcuch o długości pojedynczej fali światła niebieskiego, równej 470nm?
Jeśli chcesz zaobserwować detale porównywalne z rozmiarami atomów (około 0,2nm) przy użyciu fal elektromagnetycznych, musisz zastosować fale o podobnej długości.
- Jaka będzie częstotliwość takich fal?
- Jaki to będzie rodzaj fal elektromagnetycznych?
Znajdź zakres częstotliwości światła widzialnego, zakładając, że jego długości obejmują zakres od 380nm do 760nm.
- Oblicz zakres długości radiowych fal AM przy założeniu, że pasmo to zawiera się pomiędzy 540kHz a 1600kHz;
- Wykonaj identyczne obliczenia dla radiowych fal FM o zakresie częstotliwości od 88MHz do 108MHz.
Radiostacja WWVB jest położna w Fort Collins, w stanie Kolorado, i obsługiwana jest przez Narodowy Instytut Standaryzacji i Technologii (NIST, National Institute of Standards and Technology). Nadaje ona sygnał synchronizacji czasu o częstotliwości 60kHz, a zasięgiem pokrywa całe kontynentalne Stany Zjednoczone. Sygnał synchronizacji dostrajany jest przy użyciu zestawu zegarów atomowych z dokładnością do 10−12s i powtarzany dokładnie co minutę. Jest on używany przez różne urządzenia, jak np. zegary radiowe, które automatycznie się z nim synchronizują. Długofalowy sygnał radiostacji WWVB rozchodzi się blisko powierzchni Ziemi.
- Oblicz długość fali nadawanej przez WWVB;
- Oszacuj błąd spowodowany czasem rozchodzenia się sygnału przy synchronizacji zegarka radiowego w Norfolk w stanie Wirginia, oddalonym o 2527km od WWVB.
Zewnętrzny ruter WiFi nadaje sygnał o mocy 100mW i zasięgu około 30m. Ile musiałaby wynosić moc sygnału, aby zasięg zmniejszył się do 12m, zakładając, że odbiornik sygnału pozostaje ten sam? Załóż, że sygnał nie napotyka żadnych przeszkód, a mikrofale emitowane w kierunku gruntu są przezeń absorbowane.
Przedrostki „mega” (M) i „kilo” (k) w odniesieniu do wielkości informatycznych mówią o mnożnikach 210 (1024) zamiast zwyczajowego 1000 dla „kilo” i 220 (10242) zamiast 1 000 000 dla „mega”. Jeśli ruter WiFi ma transfer o szybkości 150Mb∕s, ile to jest bitów na sekundę w systemie dziesiętnym?
Użytkownik dowiedział się, że jego ruter WiFi ma szybkość transmisji danych równą 75Mb∕s (megabitów na sekundę). Porównaj średni czas transmisji pojedynczego bitu danych z czasem potrzebnym na przesłanie sygnału do odbiornika przez odbicie sygnału od ściany znajdującej się 8m za odbiornikiem.
- Idealna długość (odpowiadająca największej wydajności) anteny nadawczej o jednym końcu umieszczonym na ziemi jest równa ćwiartce długości nadawanej fali (λ∕4). Jeśli radiostacja wyposażona jest w taką antenę o wysokości 50m, to jakie fale nadawane są z największą wydajnością? Czy jest to pasmo AM, czy FM?
- Przedyskutuj podobieństwa pomiędzy tonem podstawowym kolumny powietrza zamkniętej z jednej strony a rezonansem prądów w antenie o długości λ∕4.
Ile wynoszą długości fal
- promieni X o częstotliwości 2⋅1017Hz;
- światła żółtego o częstotliwości 5,1⋅1014Hz;
- promieni γ o częstotliwości 1023Hz?
Ile wynoszą f, ω i k dla czerwonego światła o λ=660nm?
Nadajnik radiowy emituje płaskie fale elektromagnetyczne, dla których amplituda natężenia pola elektrycznego w pewnym miejscu jest równa 1,55⋅10−3V∕m. Ile wynosi amplituda indukcji pola magnetycznego, związanego z falami w tym miejscu? Jaka jest to wielkość w porównaniu z ziemskim polem magnetycznym?
- Dwie częstotliwości mikrofal zostały zatwierdzone do użycia w kuchenkach mikrofalowych: 915MHz i 2450MHz. Wyznacz długości mikrofal wytwarzanych przez te kuchenki;
- Dla której z podanych częstotliwości odległości między punktami, w których umieszczona w kuchence żywność jest grzana, są mniejsze?
W czasie swojej normalnej pracy ludzkie serce wytwarza maksymalną różnicę potencjałów 4mV między punktami leżącymi wzdłuż klatki piersiowej, oddalonymi od siebie o 0,3m, co powoduje wytworzenie się fali elektromagnetyczej o częstotliwości 1Hz.
- Ile wynosi amplituda natężenia pola elektrycznego wytworzonej fali?
- Ile wynosi amplituda natężenia pola magnetycznego wytworzonej fali?
- Jaka jest długość tej fali?
Odległości kosmiczne są często wyrażane za pomocą lat świetlnych, czyli odległości, jaką przebywa światło w ciągu jednego roku.
- Ile metrów ma 1 rok świetlny?
- Ile wynosi odległość od najbliższej dużej galaktyki – Andromedy wyrażona w metrach, jeśli równa się ona 2,54⋅106 lat świetlnych?
- Najbardziej oddalona z odkrytych galaktyk znajduje się w odległości 13,4⋅109 lat świetlnych od Ziemi. Ile to metrów?
Pewna linia przesyłowa prądu o częstotliwości 60Hz emituje fale elektromagnetyczne o amplitudzie pola elektrycznego równej 13kV∕m.
- Ile jest równa długość tej fali?
- Jakiego rodzaju jest to promieniowanie elektromagnetyczne?
- Ile wynosi amplituda natężenia pola magnetycznego dla tej fali?
- Jaka jest częstotliwość fali ultrafioletowej o długości 193nm, używanej w laserowej chirurgii oka?
- Zakładając, że dokładność, z jaką promieniowanie elektromagnetyczne może wypalać rogówkę, jest wprost proporcjonalna do długości fali, ile razy bardziej dokładne jest używane promieniowanie UV od światła o najkrótszej długości fali widzianej przez oko?