8.1 Ocena i analiza wpływu żywienia na układ moczowy

Badanie przedmiotowe

Ocena funkcjonowania układu moczowego rozpoczyna się od zebrania subiektywnych danych na temat objawów ze strony układu moczowego, których doświadcza pacjent. Ocena retencji płynów, nadmiaru lub niedoboru produkcji moczu oraz niedoboru płynów jest przydatna podczas badania funkcji nerek. Obrzęk, niewyjaśniony przyrost masy ciała, trudności w oddychaniu oraz bardzo jasny mocz to niektóre objawy istotne dla oceny układu moczowego, które może zgłosić pacjent. W wywiadzie z nim należy uwzględnić następujące objawy (Szczeklik, 2024; Urology Care Foundation, 2023): ból lub pieczenie podczas mikcji (dyzuria), częstomocz (pollakisuria), oddawanie moczu w nocy częściej niż dwa razy (nykturia), parcie naglące, trudności w rozpoczęciu mikcji, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza. Trzeba również ocenić ból w okolicy lędźwiowej lub nadłonowej, jego charakter (kolkowy, tępy), kierunek promieniowania oraz czynniki nasilające lub łagodzące. Wskazane jest także zidentyfikowanie objawów ogólnych, takich jak gorączka, dreszcze, nudności, wymioty, osłabienie, utrata apetytu i masy ciała.

Wywiad powinien obejmować historię infekcji dróg moczowych, kamicy nerkowej, chorób przewlekłych (np. cukrzycy, nadciśnienia), zabiegów urologicznych oraz stosowanych leków nefrotoksycznych. Równie istotna jest ocena stylu życia i czynników ryzyka.

Zmiany w ilości oraz jakości moczu stanowią istotny element diagnostyki chorób układu moczowego. Ich identyfikacja umożliwia wczesne wykrycie zaburzeń funkcji nerek i dróg moczowych, a także ocenę stopnia zaawansowania choroby.

W praktyce klinicznej wyróżnia się kilka typowych nieprawidłowości dotyczących ilości wydalanego moczu:

• skąpomocz (oliguria) – definiowany jako wydalanie <400–500 ml moczu na dobę u dorosłych. Może być wynikiem odwodnienia, hipowolemii, niewydolności krążenia, ostrego uszkodzenia nerek (AKI) lub niedrożności dróg moczowych (Kellum i Lameire, 2013),
• bezmocz (anuria) – oznacza produkcję <100 ml moczu na dobę. Jest objawem ciężkiego ostrego uszkodzenia nerek, całkowitej niedrożności dróg moczowych lub zaawansowanego wstrząsu (Ronco, Bellomo i Kellum, 2019),
• wielomocz (poliuria) – diagnozowany przy przekraczaniu 3 litrów moczu na dobę; może być związany z cukrzycą, moczówką prostą, stosowaniem diuretyków, przewlekłą niewydolnością nerek lub polidypsją psychogenną (Kellum i Lameire, 2013),
• nietrzymanie moczu – mimowolne oddawanie moczu, będące skutkiem osłabienia mięśni dna miednicy, zaburzeń neurologicznych, infekcji lub działania leków. Może występować w różnych postaciach: wysiłkowej, naglącej, z przepełnienia oraz funkcjonalnej (Mohamed-Ahmed i in., 2023; Mazur-Bialy i in., 2020),
• zatrzymanie moczu – objawia się niemożnością oddania moczu mimo pełnego pęcherza. Często wynika z przerostu prostaty, działania leków lub neuropatii (Hashim i in., 2020).

Oprócz ilości ważnym parametrem diagnostycznym jest jakość moczu, obejmująca jego wygląd, zapach, barwę oraz obecność nietypowych substancji:

• krwiomocz (hematuria) – obecność krwi w moczu, widoczna gołym okiem lub mikroskopowo. Może wskazywać na infekcję, kamicę nerkową, kłębuszkowe zapalenie nerek lub nowotwory. Czynnikiem ryzyka jest dieta bogata w białko i szczawiany (Koulouridis i Koulouridis, 2020; Nouvenne i in., 2020),
• mętny mocz – może wynikać z obecności leukocytów, bakterii, fosforanów lub kryształów. Jest charakterystyczny dla zakażeń układu moczowego, odwodnienia, cukrzycy oraz kamicy nerkowej (Jeong i Kim, 2022; Ferraro i in., 2020),
• nieprzyjemny zapach moczu – często pojawia się w przebiegu infekcji, po spożyciu niektórych produktów (np. szparagów) lub w przypadku odwodnienia i hiperglikemii (Pelchat i in., 2020; Chen, Zhang i Ye, 2021),
• pienienie się moczu – może świadczyć o obecności białka (białkomocz), co z kolei może sugerować zespół nerczycowy lub uszkodzenie kłębuszków nerkowych. Bywa również nasilane przez zwiększoną podaż białka w diecie i niski poziom nawodnienia.

Badanie przedmiotowe

Istotnym elementem kompleksowej oceny pacjenta jest badanie przedmiotowe, które stanowi uzupełnienie wywiadu medycznego i umożliwia obiektywną ocenę stanu zdrowia chorego. W kontekście diagnostyki schorzeń układu moczowego badanie to pozwala na wczesne wykrycie zaburzeń ogólnoustrojowych oraz lokalnych objawów związanych z patologią nerek i dróg moczowych. Do kluczowych elementów badania przedmiotowego należą: ocena ogólnego wyglądu pacjenta, poziomu energii i wyczerpania, stanu nawodnienia (suchość śluzówek, elastyczność skóry), a także obserwacja ewentualnych zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Pierwszym krokiem jest obserwacja skóry, podczas której pielęgniarka powinna ocenić jej kolor, występowanie obrzęków, napiętej i cienkiej skóry – zwłaszcza w okolicy obrzęków. Szczególną uwagę należy zwrócić na obecność obrzęków – zarówno powiekowych, typowych dla zespołu nerczycowego, jak i obwodowych (głównie kończyn dolnych). Obrzęki w chorobach nerek mają najczęściej charakter uogólniony i wynikają z retencji sodu i wody, hipoalbuminemii oraz zaburzeń osi renina-angiotensyna-aldosteron (RAA), a także zwiększonej przepuszczalności naczyń włosowatych (Gadzicki, 2024).

Ocena powinna również obejmować badanie stanu odżywienia pacjenta, co opisano w Rozdziale 1 Zasady zdrowego odżywiania i stylu życia oraz proces opieki żywieniowej. Stan odżywienia odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu układu moczowego. Zarówno niedożywienie, jak i otyłość są czynnikami ryzyka dla różnych zaburzeń urologicznych. Badania wykazują, że u kobiet otyłość wiąże się z wyraźnie wyższym ryzykiem nietrzymania moczu, a redukcja masy ciała może prowadzić do znacznej poprawy w zakresie objawów. Z kolei wskaźniki otyłości centralnej, takie jak waist-to-height ratio, wykazują silną korelację z nietrzymaniem moczu, szczególnie typu parcia (Sun i in., 2018).

Z drugiej strony niedożywienie – zwłaszcza u dzieci – może sprzyjać rozwojowi zakażeń układu moczowego, co wynika z osłabionej odporności i gorszej regeneracji nabłonka dróg moczowych (Kumar i Gowrinathan, 2019). Ocena stanu odżywienia powinna uwzględniać nie tylko BMI, ale również bioimpedancję i laboratoryjne markery zapalne. Otyłość, szczególnie centralna, zwiększa ryzyko nietrzymania moczu (Sun i in., 2024).

U osób dorosłych niska masa ciała również może prowadzić do dysfunkcji mięśni dna miednicy, a tym samym nasilać objawy nietrzymania moczu (Saraiva i in., 2025).

Bladość skóry, podobnie jak jej zasinienie, może sugerować anemię. Wybrzuszenie w okolicy pęcherza moczowego wystające poza spojenie łonowe może wskazywać na zatrzymanie moczu lub pełny pęcherz, natomiast obrzęk – na nagromadzenie płynu.

Podczas osłuchiwania jamy brzusznej nadmierne szmery jelitowe mogą wskazywać na biegunkę, która może wynikać z hiperkaliemii (Cleveland Clinic, 2023a), potencjalnie związanej z problemami nerkowymi. Podczas badania palpacyjnego brzucha hiperkaliemia może objawiać się tkliwością brzucha, a silne wysuszenie skóry może świadczyć o odwodnieniu. Badanie palpacyjne brzucha może pomóc przy ocenie nerek, a także identyfikacji zatrzymania moczu i pełnego pęcherza poprzez stwierdzenie obecności płynu w powiększonym pęcherzu. W przypadkach zatrzymania moczu należy przeprowadzić ocenę bolesności okolicy nerek (łuki żebrowe tylne) i nadłonowej, obecności oporu (np. powiększone nerki w wodonerczu, torbielowatości), a także ewentualnego wypełnienia pęcherza. Dodatni objaw Goldflama, czyli ból wywołany opukiwaniem okolicy lędźwiowej, sugeruje zapalenie nerek lub miedniczek nerkowych (Kellum i Lameire, 2013). Podczas opukiwania brzucha można stwierdzić stłumienie nad spojeniem łonowym, które może wskazywać na rozdęcie pęcherza (Maddukuri, 2022b). Badanie pęcherza może pomóc w ustaleniu, czy pacjent zatrzymuje mocz, czego objawem są rozdęcie pęcherza i uczucie pełności oraz dyskomfort w jamie brzusznej. Objętość moczu po oddaniu (PVR – ang. post void residual) można zmierzyć za pomocą aparatu do badania pęcherza, który jest ręcznym, nieinwazyjnym urządzeniem ultradźwiękowym. Głowicę umieszcza się nad okolicą nadłonową natychmiast po oddaniu moczu przez pacjenta i próbie całkowitego opróżnienia pęcherza (Ballstaedt i Woodbury, 2022). Wyniki pomagają ustalić, czy pęcherz jest wystarczająco opróżniany podczas mikcji, czy u pacjentów z chorobą nerek produkowany jest mocz, oraz ocenić obecność ewentualnych guzów, uchyłków lub kamieni pęcherza moczowego. Dla osób młodych i dorosłych w średnim wieku (w wieku 18–65 lat) poziom PVR poniżej 50 ml jest uznawany za normalny, a powyżej 200 ml za niewystarczający. Dla osób starszych (powyżej 65. roku życia) za normalny uznawany jest poziom od 50 do 100. Natomiast dla dzieci poziom powyżej 20 ml jest uznawany za nieprawidłowy. PVR przekraczający 500 ml, w połączeniu ze zidentyfikowanymi objawami neurologicznymi, silnie sugeruje zespół ogona końskiego, który jest dysfunkcją dotykającą liczne korzenie nerwowe lędźwiowe i krzyżowe ogona końskiego, co może powodować trudności w oddawaniu moczu, zmieniony przepływ lub zmienioną świadomość potrzeby oddania moczu.

Uzupełnieniem badania przedmiotowego może być osłuchiwanie okolicy nad tętnicami nerkowymi, szczególnie przy podejrzeniu ich zwężenia – obecność szmerów naczyniowych może wskazywać na istotne zmiany hemodynamiczne (Textor i Lerman, 2010).

W uzasadnionych przypadkach przeprowadza się również badanie narządów płciowych i odbytu. U mężczyzn należy ocenić prostatę metodą przez odbyt (per rectum), a także mosznę i jądra. U kobiet, szczególnie przy podejrzeniu infekcji, konieczne może się okazać badanie ginekologiczne. Dodatkowo badanie per rectum i ocena napięcia zwieraczy odbytu mogą ujawnić zmiany neurologiczne odpowiedzialne za zaburzenia czynności pęcherza (np. w pęcherzu neurogennym) (Hashim i in., 2020).

W przebiegu badania niezbędna jest również ocena parametrów hemodynamicznych – pomiar ciśnienia tętniczego (hipertensja często towarzyszy przewlekłej chorobie nerek, natomiast hipotensja może wskazywać na ostre uszkodzenie nerek) oraz częstości tętna (tachykardia może być objawem odwodnienia lub infekcji) (Ronco, Bellomo i Kellum, 2019).

Ocena diagnostyczna

Ocena diagnostyczna w nefrologii opiera się na kompleksowej analizie parametrów biochemicznych oraz badaniach obrazowych, które umożliwiają sprawdzenie funkcji układu moczowego i identyfikację ewentualnych patologii.

Badania laboratoryjne moczu stanowią podstawę diagnostyki chorób układu moczowego. Ogólne badanie moczu obejmuje ocenę jego barwy, przejrzystości, ciężaru właściwego, pH, obecności białka, glukozy, ciał ketonowych, bilirubiny, urobilinogenu, a także analizę osadu (leukocyty, erytrocyty, wałeczki, bakterie, kryształy). Szczególne znaczenie diagnostyczne ma stwierdzenie:

• białkomoczu – charakterystycznego dla chorób kłębuszków nerkowych,
• krwinkomoczu – obecnego w zakażeniach, kamicy i chorobach zapalnych nerek,
• leukocyturii i bakteriurii – typowych dla zakażeń układu moczowego.

Dodatkowo, posiew moczu pozwala na identyfikację patogenu i dobór celowanej antybiotykoterapii.

Badanie moczu może wskazywać, jak dobrze układ moczowy utrzymuje równowagę płynów, a także czy stan nawodnienia organizmu jest odpowiedni. Test klirensu kreatyniny z 24-godzinną zbiórką mierzy ilość kreatyniny wydalanej bezpośrednio do moczu i jest przeprowadzany przez zbieranie próbek moczu przez 24 godziny (Centers for Disease Control and Prevention, 2022; National Kidney Foundation, n.d.). Jeśli wartość klirensu kreatyniny jest niska, oznacza to, że nerki nie filtrują prawidłowo. Pełna analiza moczu może polegać na oznaczeniu pH, stężeń sodu, potasu, mocznika, kreatyniny, kwasu moczowego, fosforu, wapnia, chlorków, jonów amonowych, ketonów, azotynów, glukozy, obecności krwi, białka i leukocytów w celu oceny infekcji i uszkodzenia nerek. Najczęściej stosowany jest test paskowy moczu, który może wykryć krew, ciężar właściwy moczu, pH moczu, glukozę, białko, azotany i leukocyty (Mitchell, Strafford, i Tavares, 2022). Bardziej specyficzny test paskowy, test albuminy, sprawdza mikroalbuminurię spowodowaną mniejszymi stężeniem białka niż wykrywane przez standardowy test paskowy moczu. Test ten może pomóc zidentyfikować chorobę nerek u pacjentów, którzy mają negatywny wynik testu na nadmiar białka w standardowej analizie moczu, ale są w grupie wysokiego ryzyka choroby nerek (National Kidney Foundation, n.d.). Innym specyficznym testem moczu jest ustalenie stosunku stężeń albuminy i kreatyniny (wskaźnik ACR), wskazującego poziomu funkcji nerek.

Wśród kluczowych parametrów laboratoryjnych służących ocenie czynności nerek należy wymienić oznaczenia (Krajewska i Durlik, 2022):

• kreatyniny – podstawowy wskaźnik filtracji kłębuszkowej,
• eGFR (estimated Glomerular Filtration Rate) – szacunkowy wskaźnik filtracji, obliczany na podstawie stężenia kreatyniny (np. wg MDRD lub CKD-EPI),
• mocznika – podwyższenie jego poziomu obserwuje się w niewydolności nerek, odwodnieniu oraz krwawieniach do przewodu pokarmowego,
• cystatyny C – alternatywny wskaźnik filtracji niezależny od masy mięśniowej pacjenta.

Trzy główne testy to wskaźnik filtracji kłębuszkowej (ang. glomerular filtration rate, GFR), poziom kreatyniny w surowicy i poziom mocznika we krwi (ang. blood urea nitrogen, BUN) (Centers for Disease Control and Prevention, 2022; National Kidney Foundation, n.d.). GFR mierzy, jak skutecznie nerki usuwają nadmiar płynów i produktów przemiany materii z krwi (z uwzględnieniem wieku i płci). Ten test jest powiązany z 24-godzinnym testem klirensu kreatyniny. GFR może być stosowany do oceny pacjenta pod kątem ostrego uszkodzenia nerek (ang. acute kidney injury, AKI) oraz do określenia stadium ich przewlekłej choroby (ang. chronic kidney disease, CKD) i momentu, w którym nerki całkowicie przestają działać, co wymaga przeszczepu lub dializ.

Normalny GFR dla dorosłych w wieku 18–69 lat wynosi ≥ 90 ml/min/1,73 m²; dla dorosłych w wieku 70 lat i starszych powinien wynosić ≥ 60 ml/min/1,73 m²; dla dzieci (powyżej 2. roku życia) i młodzieży winien przyjmować wartość ≥ 90 ml/min/1,73 m²; a dla dzieci poniżej 2. roku życia mieścić się w zakresie 40–60 ml/min/1,73 m² (KDIGO 2024).

Kreatynina to produkt uboczny przemiany materii powstający w mięśniach (może być wskaźnikiem ich uszkodzenia), natomiast mocznik jest produktem odpadowym pochodzącym ze spożywanych białek wydalanym przez nerki.

Dodatkowe parametry laboratoryjne obejmują:

• stężenie elektrolitów (sód, potas, wapń, fosfor, magnez), istotne w ocenie równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej,
• gazometrię, przydatną zwłaszcza w ocenie kwasicy metabolicznej, często obecnej w PChN,
• dobowe wydalanie białka z moczem, ważne w diagnostyce zespołu nerczycowego,
• badania immunologiczne i serologiczne, stosowane w rozpoznawaniu glomerulopatii o podłożu autoimmunologicznym.

Badania obrazowe stanowią uzupełnienie diagnostyki laboratoryjnej. Wśród najczęściej stosowanych technik wymienia się:

• USG nerek i dróg moczowych – umożliwia ocenę wielkości nerek, obecność torbieli, zastoju moczu i złogów,
• tomografię komputerową (TK), urografię oraz rezonans magnetyczny (RM) – wykorzystywane w precyzyjnej ocenie zmian anatomicznych, kamicy lub guzów,
• scyntygrafię nerek Single Photon Emission Computed Tomography (SPECT) – stosowaną w ocenie perfuzji i czynności poszczególnych nerek, np. przy podejrzeniu zwężenia tętnicy nerkowej.

Kompleksowe podejście do diagnostyki pozwala na właściwe rozpoznanie, monitorowanie oraz skuteczne prowadzenie terapii chorób układu moczowego.

Analiza wpływu żywienia na układ moczowy

Aby ocenić funkcjonowanie i możliwość wystąpienia zaburzeń układu moczowego należy zebrać dane subiektywne i obiektywne w sposób omówiony powyżej. Trzeba również przeprowadzić analizę stanu odżywienia pacjenta, korzystając z wyników wszystkich przeprowadzonych badań. Następnie trzeba ustalić stan wyjściowy układu moczowego i na tej podstawie opracować plan żywieniowy.

Stan odżywienia ma bezpośredni wpływ na funkcjonowanie układu moczowego. Zarówno nadmiar, jak i niedobór niektórych składników odżywczych mogą prowadzić do zaburzeń funkcji nerek i dróg moczowych. Indywidualnie dostosowana dieta, uwzględniająca odpowiednią podaż białka, kontrolę spożycia sodu, potasu i fosforu oraz zapewniająca odpowiednie nawodnienie, jest kluczowa w profilaktyce i leczeniu chorób układu moczowego (Kalantar-Zadeh i Fouque, 2020; Ikizler i in., 2020).

Odpowiednie nawodnienie znacząco zmniejsza ryzyko nawrotów zakażeń układu moczowego (ZUM). Randomizowane badania kliniczne wykazały, że zwiększenie dziennego spożycia wody o 1,5 litra redukuje o 50% ryzyko ZUM u kobiet z nawracającymi infekcjami (Hooton i in., 2018). Również spożycie produktów bogatych w cytryniany (np. cytrusów) działa ochronnie poprzez hamowanie krystalizacji szczawianu wapnia i zmniejszanie ryzyka kamicy nerkowej (Ferraro i in., 2017).

Przewlekle podwyższone stężenie sodu z powodu nadmiernego spożycia i niedostatecznego wydalania przez nerki może prowadzić do braku skutecznej kontroli ciśnienia krwi poprzez system RAAS. Konsekwencją nieleczonego podwyższonego ciśnienia krwi może być przewlekła choroba nerek (KDIGO, 2024).

Jednym z najczęstszych objawów towarzyszących chorobom nerek są obrzęki, zwłaszcza w zespole nerczycowym oraz przewlekłej chorobie nerek (PChN). Wynikają one z zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, retencji sodu i wody, hipoalbuminemii, a także aktywacji układu renina–angiotensyna–aldosteron (RAA). Dietoterapia odgrywa kluczową rolę zarówno w ograniczaniu nasilenia obrzęków, jak i w zapobieganiu ich nawrotom. Indywidualne dostosowanie diety pozwala na lepszą kontrolę objawów, poprawę jakości życia pacjenta oraz opóźnienie progresji choroby. Kilka istotnych elementów kontroli nasilenia występowania obrzęków zostanie omówionych poniżej.

a) Ograniczenie sodu w diecie

Sód, będący głównym elektrolitem regulującym gospodarkę wodną organizmu, przyjmowany w nadmiarze powoduje zatrzymanie wody i sprzyja powstawaniu obrzęków. Nadużywanie soli kuchennej (chlorku sodu) prowadzi również do wzrostu ciśnienia tętniczego, co może przyspieszać uszkodzenie nerek. Zgodnie z aktualnymi zaleceniami dzienna podaż sodu powinna być ograniczona do <2 g, co odpowiada około 5 g soli kuchennej (Kalantar-Zadeh i Fouque, 2020; KDIGO, 2024). Zaleca się zrezygnowanie z dosalania potraw oraz unikanie produktów wysokoprzetworzonych, takich jak konserwy, dania typu fast food, mieszanki przypraw, wędliny i kostki rosołowe, które są ukrytym źródłem sodu.

b) Kontrola podaży płynów

W przypadku obecności obrzęków oraz ograniczonej diurezy (np. w przebiegu zespołu nerczycowego lub zaawansowanej PChN) konieczna jest precyzyjna kontrola ilości spożywanych płynów. Zalecenie ogólne mówi, że ilość wypijanych płynów powinna odpowiadać objętości wydalonego moczu z ostatnich 24 godzin, powiększonej o około 500 ml – co kompensuje utratę wody przez skórę i układ oddechowy (Ikizler i in., 2020). Nadmierna podaż płynów może pogłębiać retencję wody i prowadzić do nasilenia obrzęków, duszności oraz nadciśnienia.

c) Modyfikacja podaży białka

Białko w diecie pacjenta nefrologicznego musi być dostosowane do rodzaju i zaawansowania choroby.

• W przypadku zespołu nerczycowego zaleca się umiarkowane spożycie białka, wynoszące około 0,8–1 g na kilogram masy ciała na dobę. Ilość ta może być zwiększona, uwzględniając ilość białka traconego z moczem. Ograniczenie białka może korzystnie wpływać na funkcję nerek u dorosłych pacjentów, jednak należy unikać diet bardzo niskobiałkowych ze względu na ryzyko niedożywienia. Szczególnie poleca się spożywanie wysokiej jakości białek, a gdy jest to możliwe, preferowane są ich źródła roślinne (Lella, 2023; KDIGO, 2021).
• W przewlekłej chorobie nerek (PChN), szczególnie w stadiach 3–5 (bez dializoterapii), zaleca się ograniczenie podaży białka do 0,6–0,8 g/kg masy ciała na dobę, co pozwala zmniejszyć obciążenie filtracyjne nerek i spowolnić postęp choroby (KDIGO, 2024). W wybranych przypadkach stosuje się diety bardzo niskobiałkowe, wspomagane suplementacją aminokwasów lub ich analogów.

d) Ograniczenie fosforu i potasu

Zarówno fosfor, jak i potas to składniki, których nadmiar we krwi może prowadzić do poważnych powikłań u pacjentów z chorobami nerek, takich jak arytmie, zaburzenia przewodnictwa nerwowo-mięśniowego oraz wtórna nadczynność przytarczyc i osteodystrofia nerkowa.

• Fosfor – nadmierne stężenie tego pierwiastka (hiperfosfatemia) obserwuje się szczególnie w późniejszych stadiach PChN, gdy nerki nie są w stanie efektywnie usuwać go z organizmu. Dieta powinna ograniczać pokarmy bogate w fosfor, takie jak produkty mleczne, podroby, ryby, nasiona, orzechy, pełnoziarniste zboża i żywność przetworzona (z dodatkami fosforanów).
• Potas – nadmierne stężenie tego pierwiastka (hiperkaliemia), stanowiące zagrożenie życia, może towarzyszyć pacjentom z PChN. Dieta musi być modyfikowana w zależności od poziomu potasu w surowicy. Ogranicza się spożycie warzyw i owoców bogatych w potas (np. bananów, pomidorów, szpinaku), a także stosuje techniki kulinarne zmniejszające zawartość potasu (np. moczenie i gotowanie w dużej ilości wody) (Ikizler i in., 2020).