Cel dydaktyczny
Po przeczytaniu tego podrozdziału będziesz w stanie:
- 7.4.1 ocenić skuteczność strategii żywieniowej w poprawie funkcjonowania układu oddechowego;
- 7.4.2 zmodyfikować plan żywieniowy w reakcji na stan pacjenta.
Optymalizacja strategii żywieniowej
Ocena skuteczności strategii żywieniowych jest kluczowa w osiągnięciu optymalnego stanu układu oddechowego pacjenta. Elementami oceny jest poznanie stopnia zrozumienia treści przekazywanych pacjentowi podczas edukacji, wdrożenia przez niego zaleceń do codziennego postępowania (stosowanie się do planu żywieniowego) oraz efekty zdrowotne tych interwencji. Wielu pacjentów nie przyswaja w pełni nowych informacji medycznych podczas pierwszego kontaktu, zapamiętując jedynie minimalną część przekazywanej wiedzy (Timmers i in., 2020). Pacjenci i ich rodziny często wymagają dodatkowej edukacji, przypominania treści i okresowej oceny interwencji żywieniowej. Zarówno same interwencje żywieniowe, jak i sposoby ich oceny różnią się w zależności od ośrodka i często obejmują podejście multidyscyplinarne.
Narzędzia stosowane w ocenie skuteczności interwencji żywieniowych obejmują między innymi:
- testy przesiewowe i diagnostyczne,
- pomiary antropometryczne (pomiar fałdów skórnych, obwód ramienia, wzrost, waga, BMI, WHR),
- funkcjonowanie układu pokarmowego (apetyt, trudności w jedzeniu, ból podczas jedzenia, stan jamy ustnej i uzębienia, funkcja połykania),
- ocenę stanu fizycznego (wygląd, siła mięśni, zaniki mięśniowe, aktywność fizyczna),
- ocenę stanu psychicznego (zaburzenia snu, nastrój, jakość życia) (van den Berg i in., 2021).
Ocena strategii i interwencji żywieniowych przy użyciu tego podejścia pozwala porównać bieżące wyniki z wcześniejszym stanem zdrowia pacjenta. Na podstawie przeprowadzonej ewaluacji należy dokonać modyfikacji planu żywieniowego we współpracy z pacjentem, biorąc pod uwagę jego indywidualne możliwości i ograniczenia.
Jak postąpisz w tym przypadku?
Opis przypadku 1
Przeczytaj poniższy scenariusz kliniczny, a następnie wykonaj zadanie i odpowiedz na pytania.
Julia to 11-letnia dziewczynka z nadwagą aktywna na szkolnych zajęciach wychowania fizycznego. Kilka miesięcy temu zdiagnozowano u niej astmę, trwa dalsza diagnostyka w kierunku astmy atopowej (alergicznej). W wywiadzie rodzinnym stwierdzono występowanie alergii sezonowych i pokarmowych. Rodzice informują, że „starają się zapewnić rodzinie zdrową dietę”, mimo iż ze względu na napięty harmonogram rodziny często korzystają z gotowych posiłków i żywności typu fast food. Podczas jednej z wizyt kontrolnych dziewczynka deklaruje, że regularnie stosuje leki (glikokortykoidy) wziewne zgodnie z zalecaniami lekarza. Rodzice twierdzą, że u dziecka nie występują słyszalne świsty, nocny kaszel czy ataki astmy wymagające hospitalizacji. Dziewczynka zgłasza ból mięśni występujący po ćwiczeniach fizycznych. Podczas badania stwierdzono, że jej indeks masy ciała (BMI) wzrósł od ostatniej wizyty i, według klasyfikacji, mieści się w kategorii otyłości. Lekarz skierował pacjentkę do pielęgniarki prowadzącej edukację w zakresie kontroli astmy oraz wypisał skierowanie na fizjoterapię w celu oceny sprawności dziecka i opracowania odpowiedniego zestawu ćwiczeń rozciągających mięśnie. Zalecił także paracetamol w przypadku występowania bólu i wyjaśnił ryzyko działań niepożądanych związanych z przyjmowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Julia i jej rodzice wyrazili zrozumienie i są otwarci na wiedzę. Pielęgniarka udzieliła dziecku i rodzicom wyjaśnień na temat funkcjonowania układu oddechowego, objawów astmy oraz odpowiedniej diety uwzględniającej Piramidę Zdrowego Żywienia i Stylu Życia. Poinformowała ich również o sposobie wypełniania Dzienniczka żywieniowego.
- Sformułuj trzy diagnozy pielęgniarskie dotyczące opisanego wyżej przypadku.
- Czy otyłość dziewczynki może mieć wpływ na zdrowie jej układu oddechowego? Uzasadnij odpowiedź.
- Jakich pokarmów należy unikać, a jakie są zalecane w opisanym wyżej przypadku? Podaj co najmniej po dwa przykłady.
Jak postąpisz w tym przypadku?
Opis przypadku 2
Przeczytaj poniższy scenariusz kliniczny, a następnie wykonaj zadanie i odpowiedz na pytania.
Pan Kazimierz, siedemdziesięcioletni pacjent z POChP tydzień temu trafił do lekarza pierwszego kontaktu z powodu infekcji górnych dróg oddechowych. U chorego występował katar, kaszel połączony z odpluwaniem śluzowo-ropnej wydzieliny oraz duszność wysiłkowa. Temperatura ciała wynosiła 37,5 st. C, pacjent skarżył się na bezsenność i zmęczenie w ciągu dnia. Posiłki zjadał niechętnie, w małych ilościach, wypijał też niewiele płynów. Lekarz zlecił antybiotyk (na 7 dni) oraz dodatkowe dawki leków rozszerzających oskrzela, które pacjent przyjmuje na stałe. Po kilku dniach objawy złagodniały, jednak pan Kazimierz nadal odczuwa zmęczenie i brak apetytu. BMI pacjenta wynosi 19 kg/m2. Chory mieszka z żoną, która opiekuje się nim i przygotowuje mu posiłki. Pielęgniarka rodzinna udzieliła pacjentowi i jego żonie porady, jak radzić sobie z zaistniałą sytuacją, i omówiła zalecenia dietetyczne.
- Sformułuj trzy diagnozy pielęgniarskie dotyczące opisanego wyżej przypadku.
- Jakie powinny być zalecenia dotyczące liczby i wielkości posiłków pana Kazimierza? Uzasadnij odpowiedź.
- Jakich pokarmów powinien on unikać, a jakie są dla niego zalecane? Podaj co najmniej po dwa przykłady.