Wzrost popytu można zilustrować przesunięciem krzywych popytu i utargu krańcowego w prawo. Przesunięcie krzywej utargu krańcowego (MR) spowoduje ruch w górę po krzywej kosztu krańcowego (MC) do nowego punktu przecięcia MR i MC przy wyższym poziomie produkcji. Nową cenę można odczytać, rysując linię od nowego poziomu produkcji do nowej krzywej popytu, a następnie do osi pionowej. Nowa cena powinna być wyższa. Wzrost oferowanej na rynku wielkości produkcji spowoduje ruch w górę, wzdłuż krzywej kosztu przeciętnego (wzrost kosztu przeciętnego). Cena jednak wzrośnie bardziej, powodując przyrost kwoty całkowitego zysku.
Dopóki analizowane przedsiębiorstwo będzie osiągało dodatnie zyski ekonomiczne, inne firmy będą dążyły do ich przejęcia. Te wysiłki zapewne doprowadzą do spadku popytu na produkty tego podmiotu, obniżenia się oferowanej przez nie ceny i wielkości produkcji pozwalającej zmaksymalizować zysk, co w zasadzie jest kontynuacją procesu opisanego w odpowiedzi na pytanie 1. W stanie równowagi długookresowej wszystkie przedsiębiorstwa działające w ramach konkurencji monopolistycznej osiągną zerowe zyski ekonomiczne.
-
Jeśli przedsiębiorstwa stworzą kartel, będą działać jak monopol, wybierając wielkość produkcji, dla której MR = MC (Qkartel). Przerywana linia prowadząca od wyznaczonego w ten sposób wolumenu produkcji do krzywej popytu wskazuje cenę rynkową, jaką ustalą uczestnicy zmowy (Pkartel). Zakładając, że koszty stałe są równe zeru oraz rozumiejąc pojęcia kosztów i zysków, możemy wywnioskować, że gdy krzywa kosztu krańcowego jest pozioma, koszt przeciętny jest stały i równy kosztowi krańcowemu. W ten sposób kartel osiągnie dodatnie zyski ekonomiczne równe powierzchni prostokąta z podstawą odpowiadającą wielkości produkcji wyznaczonej dla MC = MR i wysokością równą różnicy między ceną (odłożoną na krzywej popytu dla tego wolumenu produkcji) a kosztem przeciętnym, tak jak to pokazano na poniższym wykresie.
-
Konkurując energicznie, przedsiębiorstwa będą zwiększać produkcję i obniżać cenę, dopóki będą w stanie generować zyski, czyli do momentu, w którym osiągnie ona poziom równy kosztowi przeciętnemu. Równowaga długookresowa wystąpi w punkcie, w którym koszt przeciętny jest równy popytowi, co odpowiada produkcji na poziomie Qkonkurowanie. W wyniku energicznej konkurencji oligopol będzie osiągał zerowe zyski ekonomiczne (gdyż cena Pkonkurowanie jest równa kosztowi przeciętnemu), tak jak to pokazano na wykresie poniżej.
- Pkartel > Pkonkurowanie. Qkartel < Qkonkurowanie. Zysk ekonomiczny kartelu jest dodatni i wysoki. Zysk ekonomiczny dla sytuacji bezwzględnej konkurencji jest zerowy.
Przedsiębiorstwo B zdaje sobie sprawę, że gdy zacznie oszukiwać, to – w stosunku do stanu podtrzymywania zmowy – podwoi swoje zyski, przynajmniej do momentu, w którym przedsiębiorstwo A zauważy złamanie porozumienia i samo zacznie produkować więcej. Ponieważ jednak zyski przedsiębiorstwa A zaczną szybko spadać wraz ze wzrostem produkcji przedsiębiorstwa B, jest mało prawdopodobne, aby nie zorientowało się ono w sytuacji. A zatem przedsiębiorstwo A w odpowiedzi zapewne również zwiększy produkcję, przez co zyski przedsiębiorstwa B zmniejszą się o 90% kwoty, którą zyskało na oszustwie i 80% pierwotnej sumy zysków. Można domniemywać, że przedsiębiorstwo A uzna w tej sytuacji, że przedsiębiorstwo B raczej nie zaryzykuje oszustwa. Jeśli żadne z nich nie oszukuje, przedsiębiorstwo A zarabia 1000 zł. Jeśli przedsiębiorstwo A jako pierwsze zacznie oszukiwać (zakładając, że konkurent utrzyma niską produkcję), może tylko nieznacznie zwiększyć swoje zyski, ponieważ konkurent jest bardzo mały. Jeśli oba przedsiębiorstwa będą oszukiwać, przedsiębiorstwo A straci co najmniej 50% tego, co mogłoby zarobić w ramach kartelu. Możliwość niewielkiego zysku (50 zł) prawdopodobnie nie wystarczy, aby skłonić przedsiębiorstwo A do oszustwa, więc w tym przypadku najpewniej obie firmy będą trwać w zmowie.