4.3 Elastyczność a cena

Czy podnoszenie ceny przynosi większy utarg?

Wyobraź sobie, że zespół muzyczny występuje w hali z 15 tys. miejsc siedzących. Aby uprościć ten przykład, załóżmy, że członkowie zespołu zatrzymują dla siebie wszystkie pieniądze ze sprzedaży biletów. Przyjmijmy dalej, że zespół ponosi koszty swojego występu, ale te koszty, np. podróż i przygotowanie sceny, są takie same (stałe) bez względu na liczbę osób na widowni. Na koniec załóżmy, że wszystkie bilety mają tę samą cenę. (Wysnute tu wnioski dotyczą również sytuacji, gdy ceny biletów na niektóre miejsca są droższe niż na inne, ale obliczenia stają się wówczas bardziej skomplikowane). Członkowie zespołu wiedzą, że mają do czynienia z krzywą popytu o ujemnym nachyleniu; tzn. jeśli cena biletów wzrośnie, zapotrzebowanie spadnie i uda się sprzedać mniej biletów. W jaki sposób wyznaczyć cenę biletów tak, aby uzyskać największy utarg całkowity, który w tym przykładzie, ze względu na występowanie tylko stałych kosztów, będzie również oznaczał największe zyski?

Zauważmy na marginesie, że decyzję, której warunki zostały naszkicowane w powyższym akapicie, ekonomiści nazywają czystym problemem sprzedaży (ang. pure selling problem) i jest ona charakterystyczna dla wszystkich modeli biznesowych, w których – upraszczając – chodzi o to, żeby coś wypełnić. Podobnie jak w przypadku hali widowiskowej rzecz się ma ze środkami transportu (np. samolotem lub pociągiem), aulą wykładową, a także płatnym odcinkiem autostrady. Czy zespół powinien sprzedać więcej biletów po niższej cenie, czy raczej mniej biletów po cenie wyższej?

Kluczową kwestią w rozważaniach nad zmaksymalizowaniem wpływów z utargu jest elastyczność cenowa popytu. Utarg całkowity to cena pomnożona przez liczbę sprzedanych biletów. Wyobraź sobie, że członkowie zespołu zaczynają zastanawiać się nad ustaleniem konkretnej ceny za bilet, co oczywiście zdeterminuje wielkość sprzedaży. Wybierając określoną cenę, można oczekiwać trzech różnych konsekwencji, przedstawionych w Tabeli 4.3. Jeżeli popyt jest elastyczny przy danej cenie, zespół powinien ją obniżyć, ponieważ procentowy spadek ceny spowoduje większy procentowy wzrost sprzedanej liczby biletów, a tym samym zwiększenie utargu całkowitego. Jeśli jednak popyt dla wybranego poziomu ceny jest nieelastyczny, członkowie zespołu powinni ją podnieść, ponieważ procentowy wzrost ceny spowoduje wprawdzie spadek liczby sprzedanych biletów, ale o mniejszej skali, co umożliwi wzrost utargu. Jeśli popyt ma elastyczność jednostkową dla wybranego poziomu ceny, wówczas procentowa zmiana zapotrzebowania będzie identyczna jak umiarkowana procentowa zmiana ceny – tak więc członkowie zespołu uzyskają taki sam utarg niezależnie od tego, czy (umiarkowanie) zwiększą lub zmniejszą cenę biletu.

Co się stanie, jeśli zespół będzie obniżał cenę, ponieważ popyt wciąż będzie elastyczny, aż osiągnie poziom cen umożliwiający sprzedaż wszystkich 15 tys. miejsc i wypełnienie hali? Jeśli popyt pozostanie elastyczny przy tej liczbie, zespół może spróbować przenieść się do większej hali, aby uzyskać jeszcze większy wzrost utargu, związany z dalszymi obniżkami ceny. Jeśli jednak hala na 15 tys. miejsc jest jedyną dostępną lub też większa arena znacznie zwiększyłaby koszty organizacji koncertu, rozwiązanie to może nie zadziałać.

Z drugiej strony, niektóre zespoły są tak sławne lub mają tak zagorzałych fanów, że popyt na bilety może być nieelastyczny aż do momentu, w którym hala jest pełna. Członkowie tych zespołów mogą, jeśli zechcą, podnosić cenę biletu nawet do poziomu, który uniemożliwi wyprzedaż wszystkich miejsc. Przyniesie to bowiem – jak na ironię – większy utarg niż w sytuacji, w której sprzedają wszystkie dostępne bilety, ale po niższej cenie. Dzieje się tak jednak dość rzadko. Zazwyczaj limitem cen, powyżej którego przestają one rosnąć, jest właśnie liczba dostępnych miejsc. Przecież fani, którzy – gdyby musieli – przeznaczyliby jeszcze więcej pieniędzy na bilet, mogą je wówczas wydać na koszulki lub gadżety związane z zespołem.

Czy przedsiębiorstwa mogą przenosić koszty na konsumentów?

Dla większości przedsiębiorstw najważniejszym obszarem ich codziennej aktywności są próby znalezienia takich sposobów produkcji, które umożliwią obniżenie kosztów działalności i tym samym zagwarantują wyższe zyski. Jednak w pewnych przypadkach cena kluczowego czynnika wytwórczego, na którą przedsiębiorstwo nie ma wpływu, może wzrosnąć. Na przykład wiele przedsiębiorstw chemicznych wykorzystuje ropę naftową jako najważniejszy surowiec do swojej produkcji, ale z oczywistych względów nie mają one kontroli nad ceną ropy na światowych rynkach. Dla kawiarni kluczowym czynnikiem wytwórczym jest kawa, ale nie kontrolują one cen jej ziaren na giełdach towarowych. Jeśli koszt kluczowego dla danego rodzaju produkcji czynnika wytwórczego wzrośnie, to czy przedsiębiorstwo może w całości przenieść tę podwyżkę na konsumentów, po prostu podnosząc ceny? I odwrotnie, jeśli wynalezione zostaną nowe i tańsze sposoby produkcji, to czy przedsiębiorstwo może przejąć wszystkie korzyści wynikające z tego faktu i zwiększyć swoje zyski, czy też rynek będzie wywierał presję, aby przynajmniej część obniżki kosztów zamieniła się w niższe ceny rynkowe dla nabywców? Kategoria elastyczności cenowej popytu odgrywa kluczową rolę w odpowiedzi na te pytania.

Wyobraź sobie, że jako nabywca produktów farmaceutycznych czytasz w gazecie artykuł o tym, że nastąpił przełom technologiczny w produkcji aspiryny. Dodajmy tu, że Aspiryna to nazwa zastrzeżona dla kwasu acetylosalicylowego; może jej używać wyłącznie koncern Bayer AG, który jako pierwszy zsyntetyzował tę substancję. Inne przedsiębiorstwa posługują się swoimi nazwami i znakami towarowymi, np. w Polsce są to Etopiryna, Excedrin itd. Dzięki tej innowacji każda fabryka produkująca kwas acetylosalicylowy może teraz wytwarzać specyfik taniej. Co to odkrycie oznacza dla ciebie? Ilustracja 4.8 przedstawia dwie możliwości.

Na panelu (a) Ilustracji 4.8 krzywa popytu jest bardzo stroma. W tym przypadku postęp technologiczny, który przesuwa krzywą podaży w prawo, z położenia S0 do S1, tak że równowaga przesuwa się z punktu E0 do E1, prowadzi do znacznego obniżenia ceny produktu przy stosunkowo niewielkim wpływie na sprzedawaną ilość. Na panelu (b) Ilustracji 4.8 krzywa popytu jest niemal płaska. W tym przypadku postęp technologiczny prowadzi do znacznego wzrostu wielkości sprzedaży rynkowej po cenie bardzo zbliżonej do pierwotnej. Ogólnie rzecz biorąc, konsumenci odnoszą większe korzyści, gdy krzywa popytu jest raczej stroma, ponieważ wzrost podaży skutkuje znacznie niższą ceną dla konsumentów. Oczywiście, zależy to od preferencji konsumentów, czy przedkładają znaczny spadek ceny rynkowej przy nieznacznej zmianie wielkości produkcji, czy raczej pokaźny wzrost ilości oferowanej na rynku przez sprzedawców przy nieznacznym tylko spadku ceny. Rozkład korzyści będzie się również zmieniał w sytuacji, w której krzywa podaży będzie przesuwać się w lewo (np. na skutek wzrostu kosztów produkcji). Wówczas stroma krzywa popytu będzie się przekładała na znaczny wzrost cen.

Ilustracja 4.8 Wpływ obniżki kosztów na cenę równowagi rynkowej Postęp technologiczny powoduje przesunięcie podaży w prawo, z położenia S₀ do S₁; tzn. przy każdej cenie przedsiębiorstwa będą skłonne dostarczać większą ilość produktu. Jeżeli popyt jest nieelastyczny przy poszczególnych poziomach cen (jego krzywa ma stromy kształt), jak to zostało pokazane na panelu (a), konsekwencją postępu technologicznego prowadzącego do obniżenia kosztów będą znacznie niższe ceny i niewielki wzrost ilości równoważącej rynek. Jeżeli popyt jest elastyczny przy poszczególnych poziomach cen (jego krzywa ma niemal płaski kształt) (panel (b)), rezultatem będą tylko trochę niższe ceny i znaczny wzrost ilości oferowanej na rynku. Konsumenci uzyskują korzyści w obu przypadkach, z powodu większej ilości i niższej ceny, ale korzyść związana ze spadkiem ceny jest większa, gdy krzywa popytu ma stromy kształt, jak na panelu (a).

W opisywanym przykładzie producenci aspiryny mogą znaleźć się w trudnym położeniu. Sytuacja przedstawiona na Ilustracji 4.8, przy wyjątkowo nieelastycznym popycie, oznacza, że nowy wynalazek może spowodować drastyczny spadek ceny przy niewielkich zmianach ilości będącej przedmiotem transakcji rynkowych. W rezultacie nowa technologia produkcji może prowadzić do spadku utargu, jaki przedsiębiorstwa uzyskują ze sprzedaży aspiryny. Jeśli jednak istnieje silna konkurencja między producentami aspiryny, każdy z nich może nie mieć innego wyboru, jak tylko wynajdować innowacyjne rozwiązania, które pozwolą mu obniżyć koszty produkcji. Ostatecznie jeśli tylko jedna firma nie wdroży nowej technologii redukującej koszty, inne przedsiębiorstwa, które to zrobią, mogą – obniżając ceny rynkowe – doprowadzić ją do bankructwa.

Ponieważ popyt na żywność jest generalnie nieelastyczny, rolnicy często mogą spotkać się z sytuacją taką jak na Ilustracji 4.8 (a). Oznacza to, że wzrost produkcji prowadzi do znacznego spadku cen, co może obniżyć utarg całkowity otrzymywany przez rolników. I odwrotnie, zła pogoda lub pogorszenie innych warunków, które determinują rozmiary produkcji rolnej, mogą gwałtownie podnieść ceny, tak że utarg całkowity rolnika wzrośnie. Ramka Jak zmieniają się ceny kawy? pokazuje, w jaki sposób zależności te wpływają na rynek kawy.

Elastyczność decyduje również o tym, czy przedsiębiorstwa mogą przerzucić wyższe koszty na konsumentów. Relatywnie łatwe jest to w wypadku używek, na które popyt jest nieelastyczny. Na przykład popyt na papierosy charakteryzuje się bardzo niską wartością współczynnika elastyczności cenowej popytu wśród uzależnionych od nikotyny osób, które regularnie palą. Badania przeprowadzone przez ekonomistów w USA wskazują, że wzrost ceny papierosów o 10% prowadzi do zmniejszenia liczby wypalanych papierosów jedynie o mniej więcej 3%, a zatem elastyczność popytu na papierosy wynosi 0,3. Jeżeli państwo zwiększy podatki nałożone na papierosy, rezultatem będzie przesunięcie krzywej podaży z położenia S₀ do S₁, tak jak na Ilustracji 4.9 (a). Ponieważ jednocześnie równowaga przesuwa się z punktu E₀ do E₁, ciężar opodatkowania spada głównie na konsumentów, w postaci wyższych cen. Wyższe podatki na papierosy zwiększają dochody podatkowe państwa, ale nie wpływają znacząco na wielkość konsumpcji papierosów.

Jeśli celem państwa jest zmniejszenie liczby wypalanych papierosów, można go osiągnąć, wpływając na popyt, czyli przesuwając go w lewo dzięki finansowanym ze środków publicznych programom zniechęcającym do palenia bądź wspomagającym proces porzucania nałogu. Antynikotynowe kampanie reklamowe w istocie przyniosły pewne efekty w ograniczeniu palenia wśród ludności USA. Gdyby jednak popyt na papierosy był bardziej elastyczny, tak jak na Ilustracji 4.9 (b), wzrost podatków przesuwający krzywą podaży z położenia S₀ do S₁ i równowagę z punktu E₀ do E₁ znacznie zmniejszyłby liczbę wypalanych papierosów. Popyt na papierosy wśród ludzi młodych, którzy dopiero zaczynają palić, wydaje się znacznie bardziej elastyczny niż w przypadku ludzi dorosłych – to znaczy, że w odpowiedzi na dany procentowy wzrost ceny rynkowej liczba palaczy wśród młodzieży zmniejszy się o większy procent niż liczba palaczy wśród dorosłych.

Ilustracja 4.9 Wpływ wzrostu kosztów na cenę równowagi rynkowej Wyższe koszty, które mogą być konsekwencją omawianego powyżej wzrostu opodatkowania papierosów, prowadzą do przesunięcia krzywej podaży w lewo. Przesunięcie to ma tę samą skalę na panelach (a) i (b). Jednak w przypadku nieelastycznego popytu, którym charakteryzują się ceny P₀ i P₁ wskazane na panelu (a), przedsiębiorstwa mogą w dużej mierze przenieść wzrost kosztów opodatkowania na konsumentów, co prowadzi do wyższej ceny rynkowej, bez znacznego spadku liczby papierosów kupowanych w stanie równowagi. Na panelu (b) popyt jest elastyczny przy cenach P₀ i P₁, więc przesunięcie krzywej podaży skutkuje przede wszystkim znaczącym spadkiem liczby nabywanych papierosów i tylko nieznacznym wzrostem ceny rynkowej. Sytuacja konsumentów pogarsza się w obu wariantach, ale w przypadku popytu nieelastycznego (a) cierpią z powodu płacenia wyższej ceny za niemal tę samą ilość, podczas gdy w sytuacji popytu elastycznego (b) cierpią z powodu zmniejszenia konsumpcji przy zbliżonym poziomie cen (i prawdopodobnie muszą przenieść swoje wydatki na inny rynek).

Elastyczność i rozkład obciążeń podatkowych

Przykład podatków nakładanych na papierosy pokazał, że w sytuacji, w której popyt jest nieelastyczny, daniny nie są skutecznym narzędziem pozwalającym ograniczyć konsumpcję opodatkowanego dobra i prowadzą przede wszystkim do wzrostu cen rynkowych. To, w jakich proporcjach ciężar podatku obciąża konsumentów i producentów, nazywa się rozkładem obciążeń podatkowych (ang. tax incidence). Zazwyczaj część podatku jest opłacana przez sprzedawców, a część przez nabywców na rynku opodatkowanego produktu. Jeśli jednak chcemy przewidzieć, która z tych dwóch stron poniesie większy ciężar, wystarczy zbadać elastyczność cenową popytu i podaży. W przykładzie z papierosami łatwo dostrzec, że obciążenie podatkiem spada głównie na nabywców, ponieważ popyt jest mniej elastyczny niż podaż.

Jeśli popyt jest mniej elastyczny niż podaż, konsumenci ponoszą większość obciążeń podatkowych. Jeśli z kolei podaż jest mniej elastyczna niż popyt, większość obciążeń podatkowych spada na sprzedawców.

Powyższy wniosek wydaje się dość oczywisty. Gdy popyt jest nieelastyczny, konsumenci słabo reagują na zmiany cen i wielkość zapotrzebowania zmniejsza się tylko nieznacznie po wprowadzeniu podatku. W przypadku papierosów popyt jest nieelastyczny, ponieważ konsumenci są uzależnieni od tego produktu. Producenci mogą zatem poprzez wyższe ceny przenieść ciężar podatku na konsumentów, bez znacznego spadku ilości równoważącej rynek.

Podobnie dzieje się, gdy państwo wprowadza podatek na rynku o nieelastycznej podaży, takim jak np. hotele przy plaży. Właściciele hoteli nie mają wówczas innego wyjścia, jak tylko zaakceptować niższe ceny, zaś liczba zaoferowanych w równowadze miejsc hotelowych właściwie się nie zmieni. Ciężar podatku przechodzi teraz niemal w całości na sprzedawców. Gdyby podaż była elastyczna, a sprzedawcy mieli możliwość zmiany profilu działalności, reakcja podaży na wprowadzone opodatkowanie byłaby znacznie silniejsza, a ciężar podatku spadający na właścicieli hoteli mniejszy. Podatek doprowadziłby do znacznego zmniejszenia liczby oferowanych miejsc hotelowych przy zachowaniu niemal niezmienionego poziomu cen. Ilustracja 4.10 przedstawia zależność między rozkładem obciążeń podatkowych a elastycznością popytu i podaży.

Ilustracja 4.10 Elastyczność i rozkład obciążeń podatkowych Nałożenie podatku akcyzowego (i innych podatków obciążających konsumpcję) prowadzi do powstania różnicy pomiędzy ceną rynkową (P_c) a przychodem jednostkowym otrzymywanym przez producentów (P_p). Pionowa odległość między P_c i P_p to stawka podatku nałożona na jednostkę towaru. P_e to cena równowagi przed wprowadzeniem podatku. (a) Gdy popyt jest bardziej elastyczny niż podaż, obciążenie podatkowe konsumentów (P_c – P_e) jest mniejsze niż obciążenie podatkowe producentów (P_e – P_p). (b) Gdy podaż jest bardziej elastyczna niż popyt, obciążenie podatkowe konsumentów (P_c – P_e) jest większe niż obciążenie podatkowe producentów (P_e – P_p). Im bardziej elastyczne krzywe popytu i podaży, tym niższe dochody podatkowe.

Na Ilustracji 4.10 (a) podaż jest nieelastyczna, tak jak w przykładzie z hotelami przy plaży. Podczas gdy konsumenci mogą zdecydować się na inne sposoby spędzenia wakacji, hotelarze (sprzedawcy) nie są w stanie łatwo zmienić profilu działalności swoich przedsiębiorstw. Wprowadzając podatek, państwo przyczynia się do powstania różnicy (którą ekonomiści nazywają klinem podatkowym) między ceną rynkową płaconą przez konsumentów P_c a przychodem jednostkowym otrzymywanym przez producentów P_p. Innymi słowy, cena rynkowa, którą płacą nabywcy, w części jest zatrzymywana przez sprzedawców (przychód jednostkowy), zaś jej pozostała część trafia do państwa w formie podatku. Odległość między ceną rynkową P_c a przychodem jednostkowym P_p to stawka podatku. Nowa cena rynkowa to P_c, ale sprzedawcy otrzymują tylko jej część (P_p), zaś resztę oddają państwu (P_cp). Ponieważ podatek możemy postrzegać jako składnik podnoszący koszty produkcji, analizowana sytuacja mogłaby zostać zobrazowana przez przesunięcie krzywej podaży w lewo, w taki sposób, aby przecinała popyt przy nowej cenie rynkowej (P_c), co prowadzi do ukształtowania się nowej ilości równowagi, tj. Q_t. Dla uproszczenia jednak Ilustracja 4.10 pomija przesunięcie krzywej podaży.

Dochód podatkowy jest zdefiniowany jako zacieniony obszar na Ilustracji 4.10, który uzyskujemy, mnożąc stawkę podatku nałożonego na dobro lub usługę (w naszym przykładzie na papierosy) przez całkowitą liczbę sprzedanych produktów Q_t. Obciążenie podatkowe konsumentów jest konsekwencją wzrostu ceny z początkowego poziomu P_e do nowej ceny równowagi P_c. Obciążenie podatkowe sprzedawców jest wyrażone jako różnica między początkową ceną równowagi P_e a przychodem jednostkowym, który uzyskują po nałożeniu podatku (P_p). Na Ilustracji 4.10 (a) ciężar podatku spada w nieproporcjonalnie dużym stopniu na sprzedawców, a większa część wpływów podatkowych (obszar zacieniony) wynika z niższego przychodu jednostkowego otrzymywanego przez sprzedających, a nie z wyższych cen płaconych przez kupujących. Ilustracja 4.10 (b) pokazuje przykład rynku wyrobów tytoniowych, na który nałożono podatek akcyzowy i na którym podaż jest bardziej elastyczna niż popyt. Obciążenie podatkiem dotyka tym razem w nieproporcjonalnie dużym stopniu konsumentów, o czym świadczy duża różnica między płaconą przez nich nową ceną rynkową P_ce. Sprzedawcy otrzymują wprawdzie niższy przychód jednostkowy w porównaniu z pierwotną ceną równowagi, ale różnica ta jest znacznie mniejsza niż zmiana ceny dla konsumentów. Na podstawie analizy wykorzystującej kategorie elastyczności popytu i podaży można również przewidzieć, czy podatek nałożony na konkretny rynek może wygenerować duże wpływy do budżetu. Im bardziej elastyczny popyt, tym bardziej prawdopodobne, że konsumenci zmniejszą zapotrzebowanie zamiast płacić wyższe ceny. Im bardziej elastyczna podaż, tym większe prawdopodobieństwo, że sprzedawcy zmniejszą ilość oferowaną, zamiast godzić się na niższe ceny. Na rynku, na którym zarówno popyt, jak i podaż są bardzo elastyczne, nałożenie podatku akcyzowego generuje niskie wpływy do budżetu.

Niektórzy uważają, że podatki akcyzowe wpływają negatywnie głównie na konkretne branże, na które są nakładane. Na przykład akcyza na wyroby medyczne obowiązująca od 2013 r. w USA jest rozwiązaniem kontrowersyjnym, ponieważ może zmniejszać rentowność przedsiębiorstw rozpoczynających taką działalność, a tym samym negatywnie wpływać na skalę innowacji w branży medycznej. To z kolei niekorzystnie odbije się na wszystkich potencjalnych konsumentach nowoczesnych produktów medycznych. Jednak to, czy ciężar podatku spadnie głównie na producentów wyrobów medycznych, czy na pacjentów, zależy po prostu od elastyczności popytu i podaży.

Wpływ długookresowy a krótkookresowy

Wartości elastyczności są często niższe w krótkim niż w długim okresie. Jeśli chodzi o popyt rynkowy, czasami zmiana zapotrzebowania (Q_d) może być trudna w krótkim okresie, ale łatwiejsza w długim. Dobrym przykładem tych zależności jest sposób funkcjonowania rynku energii. W krótkim okresie bardzo trudno jest znacząco zmniejszyć zużycie surowców energetycznych. Owszem, można czasem zabrać się z kimś samochodem zamiast jechać własnym i ustawić domowy termostat na kilka stopni mniej, jeśli koszty paliwa, gazu lub ciepła wzrosną, ale to wszystko. Natomiast w długim okresie można zmienić samochód na małolitrażowy, poszukać pracy bliżej miejsca zamieszkania, kupić energooszczędne sprzęty AGD (żarówki!) lub poprawić izolację energetyczną domu. W efekcie popyt na energię jest w krótkim okresie raczej nieelastyczny, a w długim okresie dość elastyczny.

Ilustracja 4.11 jest przykładem opartym z grubsza na doświadczeniach historycznych, który pokazuje reakcję zapotrzebowania (Q_d) na zmiany cen w krótkim i długim okresie. W 1973 r. cena ropy naftowej była równa 12 dol. za baryłkę, a całkowita konsumpcja ropy w USA wynosiła 17 mln baryłek dziennie. W tym samym roku kraje będące członkami Organizacji Krajów Eksportujących Ropę Naftową (OPEC) wstrzymały eksport ropy do Stanów Zjednoczonych na sześć miesięcy, ponieważ arabscy członkowie organizacji chcieli w ten sposób ukarać USA za poparcie Izraela. OPEC nie przywrócił rozmiarów eksportu do pierwotnego poziomu aż do roku 1975 – posunięcie to możemy interpretować jako przesunięcie krzywej podaży w lewo na amerykańskim rynku ropy naftowej. Ilustracja 4.11 (a) i Ilustracja 4.11 (b) pokazują ten sam pierwotny punkt równowagi i identyczne przesunięcie krzywej podaży w lewo z położenia S₀ do S₁.

Ilustracja 4.11 Jak zmiana podaży może wpłynąć na cenę lub ilość równowagi? Punkt przecięcia krzywej popytu D i krzywej podaży S₀ jest taki sam w na obu panelach (a) i (b) i został oznaczony jako E₀. Również skala przesunięcia krzywej podaży w lewo, z położenia S₀ do S₁, jest identyczna na obu panelach. Nowa równowaga (oznaczona jako punkt E₁) charakteryzuje się wyższą ceną i mniejszą ilością równowagi w stosunku do początkowych warunków równowagi (E₀) na obu panelach. Jednak analizowane na obu panelach ceny różnią się wartością współczynnika elastyczności cenowej popytu – na panelu (b) popyt jest elastyczny, zaś na na panelu (a) nieelastyczny. W rezultacie przesunięcie krzywej podaży może doprowadzić do ustalenia się nowej równowagi przy znacznie wyższym poziomie cen rynkowych w sytuacji nieelastycznego popytu, takiej jak na panelu (a), albo nowej równowagi z niewielkim wzrostem ceny oraz relatywnie dużym spadkiem równowagi przy bardziej elastycznym popycie, takim jak na panelu (b).

Ilustracja 4.11 (a) pokazuje nieelastyczny popyt na ropę w krótkim okresie podobny do tego, jaki istniał w Stanach Zjednoczonych w 1973 r. Na Ilustracji 4.11 (a) nowa równowaga (E₁) występuje przy cenie 25 dol. za baryłkę, czyli przy mniej więcej dwukrotności ceny sprzed wstrzymania eksportu przez kraje OPEC i przy ilości równowagi wynoszącej 16 mln baryłek dziennie. Ilustracja 4.11 (b) pokazuje, jaki byłby efekt, gdyby popyt na ropę w USA był bardziej elastyczny, co w dłuższej perspektywie byłoby bardziej prawdopodobne. Ta alternatywna równowaga (E₁) spowodowałaby wzrost ceny rynkowej tylko do poziomu 14 dol. za baryłkę i większy spadek ilości równowagi – do 13 mln baryłek dziennie. Na przykład w 1983 r. zużycie ropy naftowej w USA wyniosło 15,3 mln baryłek dziennie, czyli mniej niż w 1973 lub 1975 r. Zużycie ropy w USA spadło, mimo że gospodarka amerykańska mierzona wartością PKB była o około jedną czwartą większa w roku 1983 niż w 1973. Głównym powodem zmniejszenia zużycia ropy było to, że wyższe ceny energii pobudziły wysiłki na rzecz jej oszczędzania, a po dekadzie poprawiania izolacji energetycznej domów, używania mniej paliwożernych samochodów, bardziej wydajnych urządzeń i maszyn oraz innych działań oszczędzających paliwo popyt na energię stał się bardziej elastyczny.

Po stronie podażowej rynku producentom towarów i usług zazwyczaj łatwiej jest zwiększać produkcję w perspektywie kilkuletniej niż w krótkim, kilkumiesięcznym okresie. W końcu w krótkim okresie zbudowanie nowej fabryki, zatrudnienie wielu nowych pracowników lub otwarcie nowych sklepów może być bardzo kosztowne lub wręcz niemożliwe. Jednak w czasie kilku lat wszystkie te działania stają się znacznie tańsze i łatwiejsze.

Na większości rynków dóbr i usług wahania cen rynkowych są większe niż zmiany ilości równowagi w krótkim okresie, ale wahania ilości równowagi są zazwyczaj większe niż zmiany cen w długim okresie. Podstawową przyczyną jest to, że podaż i popyt są często nieelastyczne w krótkim okresie, więc zmiany w popycie lub podaży mogą spowodować stosunkowo większą zmianę ceny równowagi rynkowej. Ponieważ jednak podaż i popyt są bardziej elastyczne w długim okresie, długookresowe ruchy cen są bardziej stłumione, a ilość łatwiej dostosowuje się do zmian sytuacji rynkowej.