Cel dydaktyczny rozdziału
Dzięki lekturze tego rozdziału dowiesz się:
- na czym polegają zmiany klimatyczne
- jakie mogą być negatywne skutki zmian klimatu
- w jaki sposób zmiany klimatyczne wpływają na działalność przedsiębiorstw
- w jaki sposób pryncypia zrównoważonego rozwoju pomagają zaplanować i wdrożyć zieloną transformację przedsiębiorstw
- czym są zrównoważone produkty finansowe
- jaką rolę w procesie zielonej transformacji odgrywa sektor finansowy
Do przemyślenia
Uwaga, pożar!
We wrześniu 2019 r. australijskie Biuro Meteorologiczne wydało ostrzeżenie o radykalnym wzroście zagrożenia pożarowego w Nowej Południowej Walii oraz Queenslandzie, gdzie już w latach 2017–2018 panowała susza. W pierwszej połowie roku 2019 opady w tych dwóch stanach były o 50% niższe od wieloletniej średniej, a na niektórych obszarach najniższe od 1900 r. Meteorologów zaalarmowała bardzo niska wilgotność ściółki oraz średnie temperatury wyższe o 10 °C od ubiegłorocznych. Zagrożenie zwiększał jeszcze porywisty wiatr. W takich warunkach zarzewiem pożogi mogło stać się uderzenie pioruna lub przypadkowa iskra. Niestety, ten negatywny scenariusz się ziścił. Już w październiku 2019 r. ogień trawił wiele hektarów buszu. W kolejnych miesiącach żywioł szybko się rozprzestrzeniał, mimo wysiłków tysięcy strażaków, wojska i ludności cywilnej. Według Biura Meteorologicznego był to największy znany pojedynczy pożar we wschodniej Australii w czasie sezonu letniego.
Do marca 2020 ogień pochłonął 19 mln ha buszu, ponad 3 tys. domów i uśmiercił 33 osoby. Zabił też ponad miliard kręgowców (ssaków, ptaków i gadów) oraz trudną do oszacowania, gigantyczną liczbę bezkręgowców (głównie stawonogów). Dym i smog zatruły powietrze. Badacze ustalili, że w ciągu 19 tygodni trwania pożaru nastąpiło 417 nadmiarowych zgonów spowodowanych smogiem, doszło do 1124 hospitalizacji z powodu problemów z układem sercowo-naczyniowym oraz 2027, których przyczyną były problemy z układem oddechowym. Ponadto 1305 osób wymagało interwencji wywołanej nasilonymi objawami astmy.
Wydawać by się mogło, że tak wielka katastrofa naturalna wywoła w Australii ogólnonarodową dyskusję na temat podejścia do paliw kopalnych (kraj ten jest przecież jednym z największych światowych eksporterów węgla kamiennego), zmian klimatycznych i kosztów związanych z dotychczasowym modelem funkcjonowania gospodarki. Właśnie ta problematyka jest przedmiotem rozważań niniejszego rozdziału.
W poprzednim rozdziale przedstawiona została koncepcja negatywnych efektów zewnętrznych, czyli szkód, jakie powoduje działalność pojedynczych osób bądź przedsiębiorstw. Wiemy już, że podmioty wywołujące takie szkody nie ponoszą z ich powodu żadnych kosztów – te są najczęściej przerzucane na całe społeczeństwo. Zmiany klimatyczne są jednym z najważniejszych źródeł negatywnych efektów zewnętrznych. W kolejnych podrozdziałach zastanowimy się nad czynnikami, które zmiany te wywołują, ich najważniejszymi konsekwencjami dla sektora przedsiębiorstw, a także sposobami ograniczenia tych niekorzystnych zjawisk i wyeliminowania negatywnych skutków zmian klimatu.
Na półkuli północnej od 2005 r. widać bardzo wyraźny trend kształtowania się średnich temperatur letnich miesięcy. Lektura raportu europejskiego programu badawczego Copernicus (Copernicus Climate Change Service) nie pozostawia żadnych złudzeń: klimat naszej planety ulega daleko idącym zmianom. Potwierdzeniem tego jest właśnie systematyczny wzrost średnich temperatur. Pomiary wskazują, iż średnia globalna temperatura w 2021 r. było o 0,3 °C wyższa od średniej temperatury notowanej w latach 1991–2020, oraz o 1,1°C–1,2°C wyższa od średnich poziomów z lat 1850–1900. Zacytujmy dyrektora Copernicusa, Carlo Buontempo:
„Rok 2021 był kolejnym rokiem ekstremalnych temperatur, z najgorętszym latem w Europie, falami upałów w basenie Morza Śródziemnego, nie wspominając o bezprecedensowo wysokich temperaturach w Ameryce Północnej”.
Latem 2021 r. można było również zaobserwować intensyfikację negatywnych skutków tych zmian. Wyjątkowo wysokie temperatury w regionie Morza Śródziemnego doprowadziły do licznych pożarów. Na Sycylii termometry wskazały 48,8°C – najwyższą temperaturę w historii pomiarów w Europie. W tym samym czasie inne kraje Starego Kontynentu nękane były przez groźne powodzie, które doprowadziły do śmierci łącznie kilkuset osób oraz do ogromnych strat ekonomicznych. Zdaniem naukowców zmiany klimatu, z którymi mamy do czynienia, zwiększyły ryzyko pojawienia klęsk żywiołowych o ponad 20%.
W tym kontekście wydaje się oczywiste, że zmiany klimatu to jedno z największych wyzwań dla ludzkości w XXI w. Niepodważalne dane naukowe wskazują, że stoimy u progu katastrofy. Niebezpieczne zjawiska pogodowe, takie jak ulewne deszcze, powodzie, huragany, długotrwałe upały i susze, pojawiają się coraz częściej na każdej szerokości geograficznej. Klęski żywiołowe są najbardziej widocznymi, ale oczywiście nie jedynymi konsekwencja zmian klimatu. Spektrum zagrożeń z nimi związanych jest zdecydowanie szersze i dotyka niemal wszystkich sfer życia, w tym oczywiście gospodarki i sektora przedsiębiorstw.
Decyzje obecnie podejmowane przez trzech regulatorów gospodarki (tj. konsumentów, przedsiębiorstwa i państwo) zdeterminowane są dotychczasową ścieżką rozwoju, a konsekwencje tych decyzji zdecydują o sytuacji klimatycznej planety w niedalekiej przyszłości. Dlatego tak ważne jest, żebyśmy wszyscy potrafili redefiniować nasze priorytety. Musimy sobie uświadomić, że wybory podejmowane w sferze konsumpcji (indywidualnej i zbiorowej) oraz produkcji wpływają na przyszłość całej ludzkości.
Decyzje te mogą zapobiec lub przynajmniej ograniczyć skalę przyszłych zmian klimatycznych (działania te nazywane są jako mitygacją), a także dostosować zasady gospodarowania do zmieniającego się klimatu. Stawką jest nie tyle poprawa, co utrzymanie obecnego standardu życia ludzkości. Kluczową rolę mają tu do odegrania przedsiębiorstwa, które – inwestując w nowoczesne technologie, wybierając określone metody produkcji i strukturę asortymentu – mogą nie tylko ograniczyć zużycie surowców, ale także kształtować postawy i wybory konsumenckie. Innymi słowy, bez wprowadzenia zielonej transformacji firm dalszy rozwój globalnej gospodarki nie będzie możliwy.