Cel dydaktyczny
Po przeczytaniu tego podrozdziału będziesz w stanie:
- 1 opowiedzieć, na czym polega naruszenie patentu, znaku towarowego lub praw autorskich,
- 2 opisać, na czym polega zachowanie należytej staranności przy opracowywaniu produktów.
Naruszenia patentów, praw autorskich i znaków towarowych
Zanim przejdziemy do omówienia, w jaki sposób może dojść do naruszenia praw ochronnych do patentów czy znaków towarowych w rozwoju nowych produktów, pomocne będzie zapoznanie się z kilkoma definicjami. Patenty (ang. patents) zabezpieczają jego właścicielowi prawo do wykluczenia innych z wytwarzania, używania lub oferowania na sprzedaż opracowanego przez niego wynalazku. Ochrona patentowa i warunki udzielania patentów we wszystkich państwach są podobne. W Polsce patenty udzielane są przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej, a od 1 marca 2004 r. również przez Europejski Urząd Patentowy, jeżeli w zgłoszeniu patentu europejskiego wskazana została Polska. Ochrona wynalazku trwa 20 lat od daty zgłoszenia, zaś wzoru użytkowego – 10 lat.48 Posiadanie praw autorskich (ang. copyrights) zapewnia wyłączne prawo do używania danego utworu, z wyjątkami, zdefiniowanymi w ustawie jako dozwolony użytek. Zgodnie z polską ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych49 przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. „Z kolei znak towarowy (ang. trademark) to każde oznaczenie, które nadaje się do odróżnienia towarów lub usług jednego przedsiębiorcy od produktów innego przedsiębiorcy i jest możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony”.50 Łącznie zasoby te określane są jako własność intelektualna (ang. intellectual property, IP).
Można by sądzić, że naruszenie własności intelektualnej jest rzadkością lub przynajmniej ogranicza się do rozwoju nowych produktów. Otóż nic bardziej mylnego. Pozwy patentowe i stale rosnąca kontrola zachowań antykonkurencyjnych kosztowały firmy „Big Tech”, takie jak Apple, Microsoft i Google, setki milionów dolarów.
Naruszenie własności intelektualnej może skutkować odpowiedzialnością cywilną lub karną. Kary mogą obejmować grzywny, inne formy odszkodowań, nakazy sądowe, pokrycie kosztów obsługi prawnej poszkodowanej strony, a nawet wyroki więzienia.
Zachowanie należytej staranności podczas rozwoju nowego produktu
Prawa własności intelektualnej współtworzą majątek firmy. Wyobraźmy sobie, że zespół produktowy poświęca czas, energię i pieniądze na rozwijanie oraz wprowadzanie nowego produktu na rynek tylko po to, aby odkryć, że prawa własności intelektualnej firmy nie są chronione albo, co gorsza, zespół naruszył prawa własności intelektualnej innej firmy. Dlatego w fazie rozwoju produktu ważne jest, aby wykonać trzy działania:
-
Audyt znaków towarowych jest kluczowy, aby dowiedzieć się, czy ktoś inny nie używa już danego znaku. Warto też sprawdzić, czy istnieją znaki towarowe o podobnym brzmieniu. Na przykład firma Takeda Pharmaceuticals musiała zmienić nazwę swojego leku antydepresyjnego Brintellix na Trintellix, gdyż konsumenci często mylili Brintellix z lekiem przeciwzakrzepowym o nazwie Brilinta.51
- Złożyć wniosek o rejestrację znaku towarowego do Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej Polskiej (UPRP), osobiście lub za pośrednictwem rzecznika patentowego.
-
Przeprowadzić audyt patentów, szczególnie w przypadku firm opracowujących produkty zaawansowane technologicznie. Jak wspomniano wcześniej, patent wyklucza inne podmioty z tworzenia, używania lub sprzedaży chronionego prawnie wynalazku przez okres 20 lat.52
Kolejnym problemem jest kontrola lub brak kontroli użytkowników nad swoimi danymi osobowymi. Firmy zbierające dane osobowe muszą starannie (i etycznie) rozważyć, ile danych użytkowników naprawdę jest potrzebnych, gdzie te dane będą przechowywane oraz kiedy i w jaki sposób powinny zostać usunięte.53
W Unii Europejskiej obowiązuje rozporządzenie o ochronie danych osobowych (RODO). Jest to akt unijny, którego przestrzeganie jest obowiązkiem każdego państwa członkowskiego. RODO to zbiór przepisów odnoszących się do tego, jak podmioty powinny poprawnie chronić przetwarzane dane osobowe.