Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax
Makroekonomia - Podstawy

Wprowadzenie do rozdziału

Makroekonomia - PodstawyWprowadzenie do rozdziału

Spis treści
  1. Przedmowa
  2. 1 Wstęp do makroekonomii
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 1.1 PKB, czyli jak mierzyć kondycję gospodarki?
    3. 1.2 Przeliczanie wartości nominalnych na realne
    4. 1.3 Śledzenie zmian realnego PKB w czasie
    5. 1.4 Porównywanie PKB w różnych krajach
    6. 1.5 Czy za pomocą PKB można zmierzyć dobrobyt?
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  3. 2 Wzrost gospodarczy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 2.1 Współczesny wzrost gospodarczy
    3. 2.2 Wydajność pracy a wzrost gospodarczy
    4. 2.3 Czynniki wzrostu gospodarczego
    5. 2.4 Konwergencja dochodowa
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  4. 3 Bezrobocie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 3.1 W jaki sposób ekonomiści definiują i obliczają stopę bezrobocia 
    3. 3.2 Zmiany poziomu bezrobocia
    4. 3.3 Przyczyny bezrobocia w krótkim okresie
    5. 3.4 Przyczyny bezrobocia w długim okresie
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  5. 4 Inflacja
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 4.1 Pomiar inflacji
    3. 4.2 Jak mierzyć zmianę kosztów utrzymania?
    4. 4.3 Zmiany inflacji na świecie
    5. 4.4 Zamieszanie wokół inflacji
    6. 4.5 Indeksacja i jej ograniczenia
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  6. 5 Handel zagraniczny i przepływy kapitałowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 5.1 Obliczanie bilansu handlowego
    3. 5.2 Bilans handlowy w kontekście historycznym
    4. 5.3 Bilans handlowy i przepływy kapitału
    5. 5.4 Tożsamość krajowych oszczędności i inwestycji
    6. 5.5 Czy deficyt handlowy ma jakieś zalety?
    7. 5.6 Różnica między saldem bilansu handlowego a poziomem wymiany handlowej
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  7. 6 Makroekonomiczne krzywe popytu i podaży
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 6.1 Popyt i podaż z perspektywy makroekonomicznej
    3. 6.2 Model popytu globalnego i podaży globalnej (AD-AS)
    4. 6.3 Przesunięcie krzywej podaży globalnej 
    5. 6.4 Przesunięcie krzywej popytu globalnego
    6. 6.5 Jak model AD-AS wyjaśnia tempo wzrostu gospodarczego, stopę bezrobocia i zmiany inflacji
    7. 6.6 Prawa Keynesa i Saya w modelu AD-AS
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  8. 7 Model keynesowski
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 7.1 Popyt globalny w modelu keynesowskim
    3. 7.2 Najważniejsze elementy modelu keynesowskiego
    4. 7.3 Krzywa Phillipsa
    5. 7.4 Funkcjonowanie rynku z perspektywy keynesowskiej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
  9. 8 Model neoklasyczny
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 8.1 Podstawy podejścia neoklasycznego
    3. 8.2 Wpływ podejścia neoklasycznego na politykę fiskalną i pieniężną
    4. 8.3 Poszukiwanie równowagi między modelem keynesowskim a neoklasycznym
    5. Kluczowe pojęcia
    6. Podsumowanie
    7. Pytania sprawdzające
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Problemy
  10. 9 Pieniądz i system bankowy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 9.1 Definicja pieniądza i jego funkcji
    3. 9.2 Agregaty pieniężne M1, M2 i M3
    4. 9.3 Funkcje banków
    5. 9.4 Jak banki kreują pieniądz
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  11. 10 Bank centralny i polityka monetarna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 10.1 Zadania banku centralnego
    3. 10.2 Jak bank centralny wprowadza politykę pieniężną
    4. 10.3 Wpływ polityki pieniężnej na sytuację w gospodarce
    5. 10.4 Pułapki polityki pieniężnej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  12. 11 Bilans płatniczy i kursy walutowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 11.1 Jak działają rynki walutowe
    3. 11.2 Przesunięcia krzywych popytu i podaży na rynkach walutowych
    4. 11.3 Skutki makroekonomiczne zmian kursów walutowych
    5. 11.4 Polityki kursowe
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  13. 12 Polityka fiskalna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 12.1 Wydatki państwa
    3. 12.2 Deficyt i dług publiczny
    4. 12.3 Dyskrecjonalna polityka fiskalna wykorzystywana do walki z recesją, bezrobociem i inflacją
    5. 12.4 Automatyczne stabilizatory koniunktury
    6. 12.5 Realne wyzwania wykorzystywania dyskrecjonalnej polityki fiskalnej
    7. 12.6 Polityka zrównoważonego budżetu: za i przeciw
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  14. 13 Wpływ polityki fiskalnej na gospodarkę
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 13.1 Wpływ długu publicznego na bilans handlowy i inwestycje
    3. 13.2 Polityka fiskalna a bilans handlowy
    4. 13.3 Jak dług publiczny wpływa na oszczędności prywatne
    5. 13.4 Polityka fiskalna, inwestycje i wzrost gospodarczy
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  15. 14 Ekonomia rozwoju - zróżnicowanie polityki ekonomicznej na świecie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 14.1 Zróżnicowanie gospodarek na świecie
    3. 14.2 Wzrost poziomu życia
    4. 14.3 Przyczyny bezrobocia na świecie
    5. 14.4 Przyczyny inflacji w różnych krajach i regionach
    6. 14.5 Obawy dotyczące pogorszenia konkurencyjności międzynarodowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  16. 15 Teoria handlu międzynarodowego
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 15.1 Przewaga absolutna i komparatywna
    3. 15.2 Co się stanie, gdy kraj ma przewagę absolutną w produkcji wszystkich dóbr?
    4. 15.3 Handel wewnątrzgałęziowy między podobnymi gospodarkami
    5. 15.4 Korzyści z ograniczenia barier w handlu międzynarodowym
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  17. 16 Globalizacja i protekcjonizm
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 16.1 Protekcjonizm: pośrednia subwencja od konsumentów dla producentów
    3. 16.2 Handel międzynarodowy i jego wpływ na miejsca pracy, płace i warunki pracy
    4. 16.3 Argumenty na rzecz ograniczenia importu
    5. 16.4 Jak rządy wdrażają politykę handlową: globalnie, regionalnie i na szczeblu krajowym
    6. 16.5 Kompromisy w polityce handlowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  18. A Matematyka zastosowana w tym podręczniku
  19. B Model dochodowo-wydatkowy
  20. Rozwiązania zadań
    1. Rozdział 1
    2. Rozdział 2
    3. Rozdział 3
    4. Rozdział 4
    5. Rozdział 5
    6. Rozdział 6
    7. Rozdział 7
    8. Rozdział 8
    9. Rozdział 9
    10. Rozdział 10
    11. Rozdział 11
    12. Rozdział 12
    13. Rozdział 13
    14. Rozdział 14
    15. Rozdział 15
    16. Rozdział 16
  21. Bibliografia
  22. Skorowidz nazwisk
  23. Skorowidz rzeczowy
  24. Skorowidz terminów obcojęzycznych
Ilustracja przedstawia banknot o nominale 100 mld dolarów zimbabweńskich
Ilustracja 4.1 Bilionerzy z Zimbabwe Wartość nominalna tego banknotu w momencie emisji w 2008 r. wynosiła 100 mld dolarów zimbabweńskich. Nie jest to jednak najwyższy nominał, w kraju tym bowiem emitowano nawet banknoty o wartości nominalnej 100 bln dol. (to jedynka i aż 14 zer). Liczba cyfr na tych kawałkach papieru, mimo że imponująca, nie szła jednak w parze z realną wartością. W pewnym momencie jeden dolar amerykański kosztował 621 984 228 dol. Zimbabwe. Ostatecznie, co było już dowodem całkowitego upadku tej gospodarki, kraj zrezygnował z własnej waluty i pozwolił ludziom używać w rozliczeniach walut obcych. (Źródło: modyfikacja pracy Samanthy Marx/Flickr CC BY 2.0).

Cel dydaktyczny rozdziału

Dzięki lekturze tego rozdziału dowiesz się:

  • W jaki sposób można mierzyć inflację
  • Czym są koszty utrzymania i jak zmierzyć zmianę tego wskaźnika
  • Jaka jest inflacja w Stanach Zjednoczonych i innych krajach świata
  • Jakie są różnice zdań w kwestii inflacji występujące pomiędzy ekonomistami
  • Jakie są ograniczenia podejścia polegającego na indeksowaniu różnych wskaźników ekonomicznych stopą inflacji

Do przemyślenia

550 mln dol. za bochenek chleba?

Osoby urodzone po roku 1990 w Polsce, Stanach Zjednoczonych lub innym kraju rozwiniętym po raz pierwszy w świadomy sposób doświadczają relatywnie szybkiego tempa wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych oraz wysokich stóp inflacji, z którymi mamy do czynienia od połowy 2022 r. Inflacja to termin, jakim ekonomiści opisują sytuację, gdy ceny większości dóbr i usług w danej gospodarce rosną (dokładniej – rośnie przeciętna cena wszystkich dóbr i usług, co w gruncie rzeczy oznacza to samo). Hiperinflacja z kolei to sytuacja, w której stopa inflacji jest ekstremalnie wysoka. Dynamika zmian cen w warunkach hiperinflacji może sięgać nawet kilkudziesięciu tysięcy procent rocznie. Hiperinflacja pojawiła się po I wojnie światowej m.in. w Niemczech i w Polsce, a ostatnio w Zimbabwe w latach 2008–2009. W listopadzie 2008 r. Zimbabwe zanotowało inflację na poziomie 79,6 mld procent. Dla porównania, w 2014 r. w Stanach Zjednoczonych roczna stopa inflacji wynosiła 1,6%, a w Polsce w ciągu tego roku ceny – praktycznie rzecz biorąc – w ogóle się nie zmieniły.

Stopa inflacji w Zimbabwe była tak wysoka, że trudno ją sobie nawet wyobrazić. Spróbujmy zatem osadzić ją w pewnym kontekście. Otóż dzienny wskaźnik wzrostu cen wynosił 98%. Oznacza to, że z dnia na dzień ceny się podwajały. Jak wygląda życie w gospodarce dotkniętej hiperinflacją? Większość z nas na szczęście nigdy nie doświadczyła i nie doświadczy tego zjawiska (w Polsce już roczna inflacja na poziomie dwucyfrowym jest wyraźnie zauważalna). Tamtejszy rząd dostosowywał ceny towarów wyrażone w dolarach zimbabweńskich kilka razy dziennie. Nie było chętnych do oszczędzania w tej walucie, ponieważ traciła ona wartość z minuty na minutę. Ludzie spędzali mnóstwo czasu na pozbywaniu się zdobytej wcześniej gotówki, kupując jedzenie i inne towary, które tylko mogli znaleźć, niezależnie od tego, czy naprawdę ich potrzebowali. Gromadzenie jakichkolwiek rzeczy było lepsze niż przechowywanie papierków z astronomiczną liczbą zer. W pewnym momencie bochenek chleba kosztował 550 mln dol. zimbabweńskich. Pensje nauczycieli sięgały bilionów dol. miesięcznie, co jednak odpowiadało zaledwie 1 dol. amerykańskiemu dziennie. W szczytowym okresie za 1 dol. amerykańskiego trzeba było zapłacić 621 984 228 dol. zimbabweńskich.

Pracodawcy z sektora publicznego nie mieli pieniędzy na wypłatę pensji swoim pracownikom, więc zamiast podnosić podatki, coraz szybciej drukowano pieniądze umożliwiające wypłatę zobowiązań. Rząd, próbując zahamować rosnące ceny dóbr, wprowadził kontrolę cen w prywatnych sklepach, co przyniosło niedobory i powstanie czarnego rynku. W 2009 r. Zimbabwe zrezygnowało z własnej waluty i pozwoliło ludziom używać w rozliczeniach zagranicznych środków płatniczych. Jak to się stało? Jak to możliwe, że zarówno państwo, jak i gospodarka przestały funkcjonować nawet na bardzo podstawowym poziomie? Zanim spróbujemy odpowiedzieć na tak postawione pytanie, przyjrzyjmy się najpierw samemu zjawisku inflacji.

Inflacja (ang. inflation) to miara tempa wzrostu średniego poziomu cen w całej gospodarce. Termin ten nie odnosi się do zmiany cen względnych, które wpływają na relację kosztów zakupu różnych dóbr lub usług. Jeśli cena lodówek zmalała, a zmywarki podrożały (czyli za dwie zmywarki można teraz kupić trzy lodówki, a nie jak dotychczas tylko dwie), to samo w sobie nie oznacza jeszcze pojawienia się inflacji. Podobnie jak jednorazowy wzrost cen konkretnego dobra, choćby w wyniku wzrostu podatków nałożonych na jego zakup (np. wzrost akcyzy na papierosy). Inflacja oznacza natomiast, że rosną ceny większości (lub nawet wszystkich) dóbr wytwarzanych w gospodarce. W mikroekonomicznym modelu podaży i popytu analizowany jest jednorazowy wzrost cen, w wyniku którego nastąpiło przejście z jednego stanu równowagi do kolejnego. Natomiast makroekonomiczny termin inflacja odnosi się do tempa ciągłego wzrostu średniego poziomu cen na większości lub niemal wszystkich rynkach w gospodarce. W momencie, w którym średnia cena dóbr i usług przestaje rosnąć, zjawisko inflacji znika. Jeśli w dalszym ciągu nie masz pewności, że rozumiesz, czym jest inflacja, nie przejmuj się. Lektura niniejszego rozdziału na pewno wiele ci wyjaśni. Poza wszystkim inflacja (jej przyczyny, koszty, sposoby ograniczania) jest tym zjawiskiem ekonomicznym, które wśród zawodowych ekonomistów budzi najwięcej kontrowersji.

Niniejszy rozdział rozpoczyna się od objaśnienia, w jaki sposób połączyć ceny poszczególnych towarów oferowanych do sprzedaży w danym kraju (czyli zbudować miarę wszystkich cen w gospodarce). To niezbędny krok, aby sprawdzić, w jakim tempie ten średni poziom cen się zmienia, czyli policzyć inflację. Następnie omówione zostaną zarówno historyczne, jak i współczesne doświadczenia z inflacją, tak w Stanach Zjednoczonych, jak i w innych krajach na świecie. W poprzednich rozdziałach podręcznika zdążyły się już pojawić uwagi, że przedstawione w nich wartości zostały skorygowane o inflację. W tym rozdziale nadszedł czas, aby pokazać, jak wykorzystać statystyki inflacji do urealnienia (czyli właśnie skorygowania o inflację) wartości różnych zmiennych ekonomicznych. Pozwoli to m.in. ocenić, jaka część wzrostu PKB w różnych okresach jest konsekwencją większej produkcji dóbr i usług (wzrost realny), a jaka wynika wyłącznie ze wzrostu cen tych dóbr i usług.

Inflacja niesie ze sobą konsekwencje dla wszystkich podmiotów ekonomicznych w gospodarce: zwykłych ludzi i przedsiębiorstw, kredytodawców i kredytobiorców, pracowników najemnych, podatników i konsumentów. Rozdział wieńczy zatem dyskusja na temat wybranych niedoskonałości i ograniczeń wbudowanych w statystyki inflacji i zapowiedź analizy znajdujących się pod kontrolą państwa narzędzi umożliwiających ograniczanie inflacji, które zostaną omówione w kolejnych rozdziałach.

Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
Cytowanie

© 19 paź 2023 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.