Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax
Makroekonomia - Podstawy

Wprowadzenie do rozdziału

Makroekonomia - PodstawyWprowadzenie do rozdziału

Spis treści
  1. Przedmowa
  2. 1 Wstęp do makroekonomii
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 1.1 PKB, czyli jak mierzyć kondycję gospodarki?
    3. 1.2 Przeliczanie wartości nominalnych na realne
    4. 1.3 Śledzenie zmian realnego PKB w czasie
    5. 1.4 Porównywanie PKB w różnych krajach
    6. 1.5 Czy za pomocą PKB można zmierzyć dobrobyt?
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  3. 2 Wzrost gospodarczy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 2.1 Współczesny wzrost gospodarczy
    3. 2.2 Wydajność pracy a wzrost gospodarczy
    4. 2.3 Czynniki wzrostu gospodarczego
    5. 2.4 Konwergencja dochodowa
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  4. 3 Bezrobocie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 3.1 W jaki sposób ekonomiści definiują i obliczają stopę bezrobocia 
    3. 3.2 Zmiany poziomu bezrobocia
    4. 3.3 Przyczyny bezrobocia w krótkim okresie
    5. 3.4 Przyczyny bezrobocia w długim okresie
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  5. 4 Inflacja
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 4.1 Pomiar inflacji
    3. 4.2 Jak mierzyć zmianę kosztów utrzymania?
    4. 4.3 Zmiany inflacji na świecie
    5. 4.4 Zamieszanie wokół inflacji
    6. 4.5 Indeksacja i jej ograniczenia
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  6. 5 Handel zagraniczny i przepływy kapitałowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 5.1 Obliczanie bilansu handlowego
    3. 5.2 Bilans handlowy w kontekście historycznym
    4. 5.3 Bilans handlowy i przepływy kapitału
    5. 5.4 Tożsamość krajowych oszczędności i inwestycji
    6. 5.5 Czy deficyt handlowy ma jakieś zalety?
    7. 5.6 Różnica między saldem bilansu handlowego a poziomem wymiany handlowej
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  7. 6 Makroekonomiczne krzywe popytu i podaży
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 6.1 Popyt i podaż z perspektywy makroekonomicznej
    3. 6.2 Model popytu globalnego i podaży globalnej (AD-AS)
    4. 6.3 Przesunięcie krzywej podaży globalnej 
    5. 6.4 Przesunięcie krzywej popytu globalnego
    6. 6.5 Jak model AD-AS wyjaśnia tempo wzrostu gospodarczego, stopę bezrobocia i zmiany inflacji
    7. 6.6 Prawa Keynesa i Saya w modelu AD-AS
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  8. 7 Model keynesowski
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 7.1 Popyt globalny w modelu keynesowskim
    3. 7.2 Najważniejsze elementy modelu keynesowskiego
    4. 7.3 Krzywa Phillipsa
    5. 7.4 Funkcjonowanie rynku z perspektywy keynesowskiej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
  9. 8 Model neoklasyczny
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 8.1 Podstawy podejścia neoklasycznego
    3. 8.2 Wpływ podejścia neoklasycznego na politykę fiskalną i pieniężną
    4. 8.3 Poszukiwanie równowagi między modelem keynesowskim a neoklasycznym
    5. Kluczowe pojęcia
    6. Podsumowanie
    7. Pytania sprawdzające
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Problemy
  10. 9 Pieniądz i system bankowy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 9.1 Definicja pieniądza i jego funkcji
    3. 9.2 Agregaty pieniężne M1, M2 i M3
    4. 9.3 Funkcje banków
    5. 9.4 Jak banki kreują pieniądz
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  11. 10 Bank centralny i polityka monetarna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 10.1 Zadania banku centralnego
    3. 10.2 Jak bank centralny wprowadza politykę pieniężną
    4. 10.3 Wpływ polityki pieniężnej na sytuację w gospodarce
    5. 10.4 Pułapki polityki pieniężnej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  12. 11 Bilans płatniczy i kursy walutowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 11.1 Jak działają rynki walutowe
    3. 11.2 Przesunięcia krzywych popytu i podaży na rynkach walutowych
    4. 11.3 Skutki makroekonomiczne zmian kursów walutowych
    5. 11.4 Polityki kursowe
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  13. 12 Polityka fiskalna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 12.1 Wydatki państwa
    3. 12.2 Deficyt i dług publiczny
    4. 12.3 Dyskrecjonalna polityka fiskalna wykorzystywana do walki z recesją, bezrobociem i inflacją
    5. 12.4 Automatyczne stabilizatory koniunktury
    6. 12.5 Realne wyzwania wykorzystywania dyskrecjonalnej polityki fiskalnej
    7. 12.6 Polityka zrównoważonego budżetu: za i przeciw
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  14. 13 Wpływ polityki fiskalnej na gospodarkę
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 13.1 Wpływ długu publicznego na bilans handlowy i inwestycje
    3. 13.2 Polityka fiskalna a bilans handlowy
    4. 13.3 Jak dług publiczny wpływa na oszczędności prywatne
    5. 13.4 Polityka fiskalna, inwestycje i wzrost gospodarczy
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  15. 14 Ekonomia rozwoju - zróżnicowanie polityki ekonomicznej na świecie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 14.1 Zróżnicowanie gospodarek na świecie
    3. 14.2 Wzrost poziomu życia
    4. 14.3 Przyczyny bezrobocia na świecie
    5. 14.4 Przyczyny inflacji w różnych krajach i regionach
    6. 14.5 Obawy dotyczące pogorszenia konkurencyjności międzynarodowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  16. 15 Teoria handlu międzynarodowego
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 15.1 Przewaga absolutna i komparatywna
    3. 15.2 Co się stanie, gdy kraj ma przewagę absolutną w produkcji wszystkich dóbr?
    4. 15.3 Handel wewnątrzgałęziowy między podobnymi gospodarkami
    5. 15.4 Korzyści z ograniczenia barier w handlu międzynarodowym
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  17. 16 Globalizacja i protekcjonizm
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 16.1 Protekcjonizm: pośrednia subwencja od konsumentów dla producentów
    3. 16.2 Handel międzynarodowy i jego wpływ na miejsca pracy, płace i warunki pracy
    4. 16.3 Argumenty na rzecz ograniczenia importu
    5. 16.4 Jak rządy wdrażają politykę handlową: globalnie, regionalnie i na szczeblu krajowym
    6. 16.5 Kompromisy w polityce handlowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  18. A Matematyka zastosowana w tym podręczniku
  19. B Model dochodowo-wydatkowy
  20. Rozwiązania zadań
    1. Rozdział 1
    2. Rozdział 2
    3. Rozdział 3
    4. Rozdział 4
    5. Rozdział 5
    6. Rozdział 6
    7. Rozdział 7
    8. Rozdział 8
    9. Rozdział 9
    10. Rozdział 10
    11. Rozdział 11
    12. Rozdział 12
    13. Rozdział 13
    14. Rozdział 14
    15. Rozdział 15
    16. Rozdział 16
  21. Bibliografia
  22. Skorowidz nazwisk
  23. Skorowidz rzeczowy
  24. Skorowidz terminów obcojęzycznych
Na rysunku przedstawiono średnie dzienne spożycie kilokalorii na osobę w różnych krajach. W Stanach Zjednoczonych wartość ta jest największa i wynosi 3770 kilokalorii.
Ilustracja 2.1 Średnia dzienna konsumpcja kalorii per capita W ciągu ostatnich 200 lat wzrosła nie tylko liczba kalorii spożywanych, ale także ilość żywności którą ludzie mogą nabyć za wynagrodzenie za pracę. (Źródło: modyfikacja pracy Lauren Manning/Flickr Creative Commons).

Cel dydaktyczny rozdziału

Dzięki lekturze tego rozdziału dowiesz się:

  • Od kiedy w globalnej gospodarce można zaobserwować zjawisko wzrostu gospodarczego
  • Jakie są relacje między produktywnością pracy i wzrostem gospodarczym
  • Jakie są najważniejsze czynniki wzrostu gospodarczego
  • Czym jest zjawisko konwergencji dochodowej (realnej)

Do przemyślenia

Kalorie a wzrost gospodarczy

Człowiek potrzebuje przeciętnie ok. 2500 kilokalorii dziennie, w zależności od utrzymywanej aktywności fizycznej, wzrostu, wagi i płci. Ekonomista Brad DeLong szacuje, że w Europie Zachodniej na początku XVII w. średnie wynagrodzenie umożliwiało każdego dnia zakup 2500 kilokalorii (kcal) możliwych do przyswojenia z pożywienia. 200 lat później przeciętny zachodnioeuropejski pracownik mógł sobie pozwolić na codzienny zakup 3000 kcal w produktach żywnościowych. W latach 1800–1875 (to zaledwie 75 lat!) wzrost gospodarczy w Europie Zachodniej był tak szybki, że pracownicy mogli już kupić żywność dostarczającą 5000 kcal dziennie. Prawie 140 lat później, w 2012 r., pracownik o relatywnie niskich kwalifikacjach w zamożnym, wysoko uprzemysłowionym kraju mógł sobie codziennie pozwolić na zakup 240 tys. kcal w produktach żywnościowych.

Co spowodowało tak szybki wzrost poziomu życia w latach 1800–1875 i później? Dlaczego wiele krajów, zwłaszcza w Europie, Ameryce Północnej i Azji Południowo-Wschodniej, może zapewnić wyżywienie swoich społeczeństw w sposób bardziej niż wystarczający, podczas gdy w innych krajach znaczący odsetek ludności boryka się z głodem lub niedożywieniem? Na te i inne pytania odpowiemy, analizując długookresowy wzrost gospodarczy.

Każdy kraj powinien dbać o wzrost gospodarczy. W Stanach Zjednoczonych i innych krajach o wysokich dochodach stawiane jest pytanie, czy wzrost gospodarczy będzie nadal zapewniał tak znaczące podniesienie standardu życia, jak miało to miejsce w XX w. Czy kraje o średnim dochodzie, takie jak Chiny, Egipt czy Polska, dogonią kraje o wyższym dochodzie, czy też utkną w „pułapce średniego dochodu” i nigdy nie osiągną poziomu PKB per capita charakterystycznego dla krajów Europy Zachodniej, USA i Kanady. Na początku 2023 r. aż 719 mln ludzi na całym świecie, spośród populacji liczącej 7,9 mld, utrzymywało się z dochodów wynoszących średnio mniej niż 2,15 dolara dziennie, co nie różni się zbytnio od poziomu życia sprzed 2000 lat. Czy można im pomóc wyzwolić się z przerażającej biedy? Gdy uświadomimy sobie doniosłość tego pytania, trudno przestać o nim myśleć.

Znacząca i relatywnie szybka poprawa standardu życia społeczeństw zamieszkujących biedne kraje jest możliwa. Po wojnie koreańskiej pod koniec lat 50. XX w. Republika Korei, często nazywana po prostu Koreą Południową, była jedną z najbiedniejszych gospodarek na świecie. Większość Południowych Koreańczyków pracowała w drobnych gospodarstwach rolnych. Według brytyjskiego ekonomisty Angusa Maddisona, który zajmował się mierzeniem PKB i liczby ludności w gospodarce światowej na przestrzeni bardzo długich okresów, PKB na mieszkańca wyrażone w międzynarodowych dolarach z 1990 r. wynosiło wówczas w Korei Południowej 854 dol. rocznie. Od lat 60. do początku XXI w., a więc w okresie pozostającym w zasięgu pamięci wielu wciąż żyjących osób, gospodarka Korei Południowej rozwijała się bardzo szybko. W ciągu tych czterech dekad PKB per capita wzrastał o ponad 6% rocznie. Według Banku Światowego PKB Korei Południowej przekracza obecnie 30 tys. dol. w wartościach nominalnych, co plasuje ją wśród krajów o wysokim dochodzie, takich jak Włochy, Nowa Zelandia czy Izrael. Traktując jako kryterium wartość PKB z roku 2015, można powiedzieć, że Korea Południowa jest jedenastą największą gospodarką świata. Jak na kraj liczący 50 mln ludzi ta transformacja jest niezwykła.

Korea Południowa służy nam jako niezwykle wyrazisty przykład przemian, ale państw, które doświadczyły w drugiej połowie XX w. szybkiego i trwałego wzrostu gospodarczego, jest więcej. Tajlandia i Indonezja, inne kraje Azji Wschodniej, także odnotowywały bardzo szybkie tempo wzrostu gospodarczego. Podobnie Chiny, w których z początkiem lat 80. XX w. rozpoczął się proces reform rynkowych. Równie pozytywnym przykładem jest Polska, która po wejściu do Unii Europejskiej (tj. po 2004 r.) odrobiła 27 punktów procentowych różnicy w poziomie PKB per capita w stosunku do średniego poziomu w UE (w roku 2004 PKB per capita Polski przeliczony wg parytetu siły nabywczej stanowił tylko 52% średniego PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca w UE, zaś w roku 2022 było to już 79%). Pozwoliło nam to prześcignąć w wartości tego wskaźnika nie tylko Węgry, ale również Grecję i Portugalię, i znacząco zbliżyć się do Hiszpanii. PKB per capita w gospodarkach o wysokim dochodzie, takich jak Stany Zjednoczone, również bardzo wzrósł, choć w dłuższym okresie. Od czasu wojny secesyjnej Stany Zjednoczone przekształciły się z gospodarki opartej na rolnictwie i obszarach wiejskich w gospodarkę bazującą na usługach, produkcji i technologii.

Należy jednocześnie podkreślić, iż w niniejszym rozdziale koncentrować się będziemy na pojęciu wzrostu gospodarczego, czyli zmianach ilościowych oznaczających wzrost wartości globalnego PKB, oraz wartości tego wskaźnika w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Jednak ekonomiści operują też pojęciem rozwoju gospodarczego, które jest znacznie szersze i obok zmian ilościowych obejmuje również te jakościowe. Elementem rozwoju gospodarczego jest np. zmiana struktury gospodarki, czyli spadek udziału rolnictwa i przemysłu w tworzeniu PKB i jednoczesny wzrost udziału usług. Jak łatwo zauważyć, zmiany ilościowe i jakościowe są ze sobą skorelowane i trudno wyobrazić sobie zarówno wzrost gospodarczy, który nie zamienia się z czasem w rozwój, jak również rozwój gospodarczy, któremu nie towarzyszy zjawisko wzrostu.

Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
Cytowanie

© 19 paź 2023 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.