15.2 Co się stanie, gdy kraj ma przewagę absolutną w produkcji wszystkich dóbr?

Możliwości produkcyjne i przewaga komparatywna

Rozważmy przykład handlu pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Meksykiem opisany w Tabeli 15.7. W tym przykładzie do wyprodukowania 1000 par butów potrzeba czterech pracowników w USA, zaś w Meksyku pięciu. Wyprodukowanie 1000 lodówek wymaga jednego robotnika w Stanach Zjednoczonych albo czterech w Meksyku. Stany Zjednoczone mają absolutną przewagę zarówno w produkcji butów, jak i lodówek. Oznacza to, że w USA potrzeba mniej pracowników niż w Meksyku, aby wyprodukować zarówno buty, jak i lodówki.

Absolutna przewaga porównuje po prostu produktywność pracowników pomiędzy krajami, odpowiadając na pytanie o to, jakie nakłady są konieczne do produkcji określonej liczby butów w Meksyku, a jakie do wytworzenia tej samej liczby obuwia w USA. Przewaga komparatywna stawia to samo pytanie nieco inaczej. Zamiast porównywać, ilu pracowników potrzeba do wyprodukowania danego dobra, stawiane jest pytanie: „Z czego muszę zrezygnować, aby móc wyprodukować konkretne dobro (np. buty) w danym kraju?”. Innymi słowy, przewaga komparatywna wskazuje na to dobro, w przypadku którego przewaga absolutna jest relatywnie większa lub absolutna słabość relatywnie mniejsza. Stany Zjednoczone mogą wyprodukować 1000 par butów przy liczbie pracowników wynoszącej 4/5 tej w Meksyku (czterech na pięciu), ale mogą wytworzyć 1000 lodówek przy zaledwie 1/4 liczby pracowników, która jest potrzebna do tego samego procesu wytwórczego w Meksyku (jeden na czterech). A zatem Stany Zjednoczone mają przewagę komparatywną w produkcji lodówek (bowiem w tej dziedzinie ich przewaga absolutna jest większa niż w przypadku butów), zaś Meksyk dysponuje przewagą komparatywną w produkcji butów (gdyż tu jego strata absolutna w stosunku do Stanów Zjednoczonych jest mniejsza niż w przypadku lodówek).

Obustronnie korzystny handel oparty na przewadze komparatywnej

Kiedy dwa kraje zwiększają produkcję w obszarze swojej przewagi komparatywnej i handlują między sobą, oba mogą na tym skorzystać. Ponownie krzywa możliwości produkcyjnych jest użytecznym narzędziem do wizualizacji tych korzyści.

Rozważmy sytuację, w której Stany Zjednoczone i Meksyk mają po 40 pracowników. Tabela 15.8 pokazuje, że jeśli Stany Zjednoczone podzielą swoje zasoby pracy tak, aby 40 robotników produkowało buty, to ponieważ do wyprodukowania 1000 par butów potrzeba czterech robotników, w sumie zostanie wyprodukowanych 10 000 par butów. (Jeśli czterech robotników może wyprodukować 1000 par butów, to 40 robotników wyprodukuje 10 000 par). Jeśli 40 pracowników w Stanach Zjednoczonych produkuje lodówki, a każdy pracownik może wyprodukować 1000 lodówek, to w sumie wyprodukowanych zostanie 40 000 lodówek.

Na mocy definicji nachylenie krzywej możliwości produkcyjnych dla każdego kraju odzwierciedla koszt alternatywny wyprodukowania jednego dobra (lodówek) wyrażony w jednostkach drugiego dobra (parach butów) – gdy siła robocza jest przenoszona z produkcji jednego dobra do wytwarzania drugiego (zob. Ilustracja 15.4).

Ilustracja 15.4 Krzywe możliwości produkcyjnych Panel (a) Zatrudniając 40 pracowników, Stany Zjednoczone mogą wytworzyć 10 000 par butów przy zerowej produkcji lodówek lub 40 000 lodówek przy zerowej produkcji butów. Panel (b) Dysponując 40 pracownikami, Meksyk może wytworzyć maksymalnie 8000 par butów przy zerowej produkcji lodówek lub 10 000 lodówek przy zerowej produkcji butów. Wszystkie pozostałe punkty leżące na krzywych możliwości produkcyjnych odzwierciedlają osiągalne dla obu gospodarek kombinacje produkcji butów i lodówek przy założeniu, że zarówno w USA, jak i w Meksyku dostępnych jest 40 pracowników. Punkt A na obu wykresach to sytuacja, w której kraje produkują i konsumują w warunkach pełnej autarkii (bez handlu). Punkt B to sytuacja, w której znajdą się w warunkach możliwości podjęcia pomiędzy nimi wymiany handlowej.

Załóżmy, że w sytuacji pełnej autarkii każdy kraj preferuje kombinację produkcji butów i lodówek opisaną punktem A. Tabela 15.9 przedstawia wolumen produkcji obu dóbr w Meksyku i USA dla tej właśnie kombinacji i łączną produkcję butów i lodówek w obu krajach.

Kontynuując analizę w ramach tego scenariusza, załóżmy, że każdy kraj przenosi pewną ilość nakładów pracy w kierunku swojego obszaru przewagi komparatywnej. Na przykład Stany Zjednoczone przenoszą sześciu pracowników z produkcji butów do wytwarzania lodówek. W efekcie produkcja obuwia w USA spada o 1500 par (6/4 × 1000), a produkcja lodówek wzrasta o 6000 sztuk (czyli 6/1 × 1000). Meksyk również przenosi nakłady pracy w kierunku obszaru swojej przewagi komparatywnej, przesuwając 10 pracowników z produkcji lodówek do przemysłu obuwniczego. W rezultacie produkcja lodówek w Meksyku spada o 2500 (10/4 × 1000) sztuk, ale butów wzrasta o 2000 par (10/5 × 1000). Zauważmy, że kiedy oba kraje przesuwają produkcję w kierunku dobra, w przypadku którego dysponują przewagą komparatywną (czyli tego, w którym są relatywnie lepsze), ich łączna produkcja obu dóbr wzrasta, jak pokazano w Tabeli 15.10. Zmniejszenie produkcji obuwia o 1500 par w Stanach Zjednoczonych jest z nawiązką zrekompensowane wzrostem wolumenu o 2000 par butów w Meksyku, podczas gdy zmniejszenie produkcji lodówek o 2500 w Meksyku jest z nawiązką równoważone przez dodatkowe 6000 lodówek wytworzonych w Stanach Zjednoczonych.

Ten liczbowy przykład ilustruje konsekwencje istnienia przewagi komparatywnej: nawet jeśli jeden kraj ma absolutną przewagę pod względem produkcji wszystkich dóbr, a inny kraj wykazuje absolutną słabość pod względem produkcji wszystkich dóbr, oba mogą nadal czerpać korzyści z handlu. Mimo że Stany Zjednoczone osiągnęły przewagę absolutną w produkcji zarówno lodówek, jak i butów, z ekonomicznego punktu widzenia opłacalne jest specjalizowanie się w produkcji tego dobra (tych dóbr), w przypadku którego mają przewagę komparatywną. Stany Zjednoczone będą eksportować do Meksyku lodówki, a w zamian importować z tego kraju buty.

Jak koszt alternatywny wyznacza granice opłacalności handlu zagranicznego

Przykład ten pokazuje, że obie strony mogą skorzystać na specjalizacji w zakresie swoich przewag komparatywnych i handlu. Bazując na kosztach alternatywnych w tym przykładzie, możliwe jest określenie zakresu możliwych transakcji, które przyniosłyby korzyści każdemu krajowi zaangażowanemu w handel.

Meksyk w warunkach pełnej autarkii i braku specjalizacji rozpoczął od produkcji 4000 par butów i 5000 lodówek (zob. Ilustracja 15.4 i Tabela 15.9). Następnie w podanym przykładzie liczbowym Meksyk przesunął produkcję w kierunku swojej przewagi komparatywnej i wyprodukował 6000 par butów, ale tylko 2500 lodówek. Jeśli zatem Meksyk będzie w stanie wyeksportować do 2000 par butów (rezygnując tym samym z ich konsumpcji) w zamian za import co najmniej 2500 lodówek (co przełoży się na dodatkową konsumpcję tego dobra w kraju), będzie w stanie konsumować większą ilość obu dóbr w porównaniu z pełną autarkią. Dzięki wymianie handlowej Meksyk znajdzie się w jednoznacznie lepszej sytuacji. Z kolei Stany Zjednoczone w warunkach pełnej autarkii i braku specjalizacji zaczęły od produkcji 5000 par butów i 20 000 lodówek. W tym przykładzie USA przesunęły produkcję w kierunku swojej przewagi komparatywnej, produkując tylko 3500 par butów, ale za to 26 000 lodówek. Jeśli Stany Zjednoczone będą w stanie wyeksportować do 6000 lodówek w zamian za import co najmniej 1500 par butów, dzięki wymianie handlowej skonsumują większe ilości obu dóbr i ich sytuacja się poprawi.

Zakres transakcji, które mogą przynieść korzyści obu krajom, przedstawiono w Tabeli 15.11. Na przykład wymiana handlowa, w ramach której Stany Zjednoczone eksportują 4000 lodówek do Meksyku w zamian za 1800 par butów, przyniosłaby korzyści obu krajom, ponieważ byłyby w stanie konsumować większe ilości obu towarów niż w warunkach pełnej autarkii.

Handel pozwala zarówno Stanom Zjednoczonym, jak i Meksykowi skorzystać z niższych kosztów alternatywnych występujących w drugim kraju. Jeśli Meksyk chce produkować więcej lodówek w warunkach pełnej autarkii, musi zmierzyć się z krajowymi kosztami alternatywnymi i zredukować produkcję obuwia. Jeśli zamiast tego Meksyk produkuje więcej butów, a następnie kupuje lodówki wyprodukowane w USA, gdzie koszt alternatywny produkcji lodówek jest niższy, może wykorzystać niższy koszt alternatywny produkcji lodówek w Stanach Zjednoczonych. I odwrotnie, gdy Stany Zjednoczone specjalizują się w produkcji, w której mają przewagę komparatywną, czyli w produkcji lodówek, i kupują buty produkowane w Meksyku, handel międzynarodowy pozwala im na skorzystanie z niższych kosztów alternatywnych produkcji obuwia w Meksyku.

Teoria przewag komparatywnych wyjaśnia, dlaczego kraje handlują: ponieważ mają różne przewagi komparatywne. To pokazuje, że zyski z handlu międzynarodowego wynikają z dążenia do korzystania z przewagi komparatywnej i produkcji po niższych kosztach alternatywnych. Poniższa ramka przedstawia, jak obliczyć przewagi absolutną i komparatywną oraz w jaki sposób wykorzystać te pojęcia do wyznaczania wielkości produkcji danego kraju.

Zastosowanie koncepcji przewagi komparatywnej na kempingu

Aby zrozumieć intuicyjnie, w jaki sposób przewaga komparatywna może przynieść korzyści wszystkim stronom zaangażowanym w wymianę handlową, odłóżmy na chwilę na bok przykłady dotyczące gospodarek narodowych i przeanalizujmy sytuację szóstki przyjaciół, którzy wybierają się pod namiot. Wszystkie osoby mają szeroki wachlarz umiejętności i doświadczeń, ale jedna z nich, Jerzy, który odbył wcześniej wiele biwaków i jest świetnym sportowcem, ma przewagę we wszystkich aspektach biwakowania. Jest sprawniejszy w marszu z plecakiem, zbieraniu drewna na opał, pływaniu kajakiem, rozbijaniu namiotu, przyrządzaniu posiłków i zmywaniu naczyń. Skoro zatem Jerzy jest najlepszy we wszystkich czynnościach związanych z biwakowaniem, to czy nie on właśnie powinien wykonać całą pracę?

Oczywiście, że nie! Nawet jeśli Jerzy zechce harować jak wół, podczas gdy inni siedzą wokół, nic nie robiąc, ma on do dyspozycji tylko 24 godziny na dobę. Jeśli wszyscy będą siedzieć i czekać, aż Jerzy wykona niezbędne czynności, to on sam nie dość, że będzie wyjątkowo nieszczęśliwym obozowiczem, to jeszcze nie zdoła zapewnić wystarczającej ilości dóbr do konsumpcji dla sześcioosobowej grupy. Koncepcja przewagi komparatywnej mówi, że wszyscy odniosą korzyści, jeśli wykorzystają swoje obszary przewagi komparatywnej – to znaczy czynność niezbędną w czasie biwakowania, w której ich produktywność jest najbliższa produktywności Jerzego.

Na przykład może być tak, że Jerzy jest o 80% szybszy w rozpalaniu ognia i gotowaniu posiłków niż ktokolwiek inny, ale tylko o 20% lepszy w zbieraniu drewna opałowego i 10% sprawniejszy w rozbijaniu namiotów. W takim przypadku Jerzy powinien skupić się na rozpalaniu ognia i przygotowywaniu posiłków, a pozostali obozowicze powinni zająć się innymi zadaniami, każde z nich takim, przy którym ich strata produktywności w stosunku do innych jest najmniejsza. Jeśli obozowicze skoordynują swoje wysiłki zgodnie z posiadanymi przewagami komparatywnymi, wszyscy mogą na tym skorzystać.