Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax
Makroekonomia - Podstawy

13.1 Wpływ długu publicznego na bilans handlowy i inwestycje

Makroekonomia - Podstawy13.1 Wpływ długu publicznego na bilans handlowy i inwestycje

Spis treści
  1. Przedmowa
  2. 1 Wstęp do makroekonomii
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 1.1 PKB, czyli jak mierzyć kondycję gospodarki?
    3. 1.2 Przeliczanie wartości nominalnych na realne
    4. 1.3 Śledzenie zmian realnego PKB w czasie
    5. 1.4 Porównywanie PKB w różnych krajach
    6. 1.5 Czy za pomocą PKB można zmierzyć dobrobyt?
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  3. 2 Wzrost gospodarczy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 2.1 Współczesny wzrost gospodarczy
    3. 2.2 Wydajność pracy a wzrost gospodarczy
    4. 2.3 Czynniki wzrostu gospodarczego
    5. 2.4 Konwergencja dochodowa
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  4. 3 Bezrobocie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 3.1 W jaki sposób ekonomiści definiują i obliczają stopę bezrobocia 
    3. 3.2 Zmiany poziomu bezrobocia
    4. 3.3 Przyczyny bezrobocia w krótkim okresie
    5. 3.4 Przyczyny bezrobocia w długim okresie
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  5. 4 Inflacja
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 4.1 Pomiar inflacji
    3. 4.2 Jak mierzyć zmianę kosztów utrzymania?
    4. 4.3 Zmiany inflacji na świecie
    5. 4.4 Zamieszanie wokół inflacji
    6. 4.5 Indeksacja i jej ograniczenia
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  6. 5 Handel zagraniczny i przepływy kapitałowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 5.1 Obliczanie bilansu handlowego
    3. 5.2 Bilans handlowy w kontekście historycznym
    4. 5.3 Bilans handlowy i przepływy kapitału
    5. 5.4 Tożsamość krajowych oszczędności i inwestycji
    6. 5.5 Czy deficyt handlowy ma jakieś zalety?
    7. 5.6 Różnica między saldem bilansu handlowego a poziomem wymiany handlowej
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  7. 6 Makroekonomiczne krzywe popytu i podaży
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 6.1 Popyt i podaż z perspektywy makroekonomicznej
    3. 6.2 Model popytu globalnego i podaży globalnej (AD-AS)
    4. 6.3 Przesunięcie krzywej podaży globalnej 
    5. 6.4 Przesunięcie krzywej popytu globalnego
    6. 6.5 Jak model AD-AS wyjaśnia tempo wzrostu gospodarczego, stopę bezrobocia i zmiany inflacji
    7. 6.6 Prawa Keynesa i Saya w modelu AD-AS
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  8. 7 Model keynesowski
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 7.1 Popyt globalny w modelu keynesowskim
    3. 7.2 Najważniejsze elementy modelu keynesowskiego
    4. 7.3 Krzywa Phillipsa
    5. 7.4 Funkcjonowanie rynku z perspektywy keynesowskiej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
  9. 8 Model neoklasyczny
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 8.1 Podstawy podejścia neoklasycznego
    3. 8.2 Wpływ podejścia neoklasycznego na politykę fiskalną i pieniężną
    4. 8.3 Poszukiwanie równowagi między modelem keynesowskim a neoklasycznym
    5. Kluczowe pojęcia
    6. Podsumowanie
    7. Pytania sprawdzające
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Problemy
  10. 9 Pieniądz i system bankowy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 9.1 Definicja pieniądza i jego funkcji
    3. 9.2 Agregaty pieniężne M1, M2 i M3
    4. 9.3 Funkcje banków
    5. 9.4 Jak banki kreują pieniądz
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  11. 10 Bank centralny i polityka monetarna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 10.1 Zadania banku centralnego
    3. 10.2 Jak bank centralny wprowadza politykę pieniężną
    4. 10.3 Wpływ polityki pieniężnej na sytuację w gospodarce
    5. 10.4 Pułapki polityki pieniężnej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  12. 11 Bilans płatniczy i kursy walutowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 11.1 Jak działają rynki walutowe
    3. 11.2 Przesunięcia krzywych popytu i podaży na rynkach walutowych
    4. 11.3 Skutki makroekonomiczne zmian kursów walutowych
    5. 11.4 Polityki kursowe
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  13. 12 Polityka fiskalna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 12.1 Wydatki państwa
    3. 12.2 Deficyt i dług publiczny
    4. 12.3 Dyskrecjonalna polityka fiskalna wykorzystywana do walki z recesją, bezrobociem i inflacją
    5. 12.4 Automatyczne stabilizatory koniunktury
    6. 12.5 Realne wyzwania wykorzystywania dyskrecjonalnej polityki fiskalnej
    7. 12.6 Polityka zrównoważonego budżetu: za i przeciw
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  14. 13 Wpływ polityki fiskalnej na gospodarkę
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 13.1 Wpływ długu publicznego na bilans handlowy i inwestycje
    3. 13.2 Polityka fiskalna a bilans handlowy
    4. 13.3 Jak dług publiczny wpływa na oszczędności prywatne
    5. 13.4 Polityka fiskalna, inwestycje i wzrost gospodarczy
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  15. 14 Ekonomia rozwoju - zróżnicowanie polityki ekonomicznej na świecie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 14.1 Zróżnicowanie gospodarek na świecie
    3. 14.2 Wzrost poziomu życia
    4. 14.3 Przyczyny bezrobocia na świecie
    5. 14.4 Przyczyny inflacji w różnych krajach i regionach
    6. 14.5 Obawy dotyczące pogorszenia konkurencyjności międzynarodowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  16. 15 Teoria handlu międzynarodowego
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 15.1 Przewaga absolutna i komparatywna
    3. 15.2 Co się stanie, gdy kraj ma przewagę absolutną w produkcji wszystkich dóbr?
    4. 15.3 Handel wewnątrzgałęziowy między podobnymi gospodarkami
    5. 15.4 Korzyści z ograniczenia barier w handlu międzynarodowym
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  17. 16 Globalizacja i protekcjonizm
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 16.1 Protekcjonizm: pośrednia subwencja od konsumentów dla producentów
    3. 16.2 Handel międzynarodowy i jego wpływ na miejsca pracy, płace i warunki pracy
    4. 16.3 Argumenty na rzecz ograniczenia importu
    5. 16.4 Jak rządy wdrażają politykę handlową: globalnie, regionalnie i na szczeblu krajowym
    6. 16.5 Kompromisy w polityce handlowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  18. A Matematyka zastosowana w tym podręczniku
  19. B Model dochodowo-wydatkowy
  20. Rozwiązania zadań
    1. Rozdział 1
    2. Rozdział 2
    3. Rozdział 3
    4. Rozdział 4
    5. Rozdział 5
    6. Rozdział 6
    7. Rozdział 7
    8. Rozdział 8
    9. Rozdział 9
    10. Rozdział 10
    11. Rozdział 11
    12. Rozdział 12
    13. Rozdział 13
    14. Rozdział 14
    15. Rozdział 15
    16. Rozdział 16
  21. Bibliografia
  22. Skorowidz nazwisk
  23. Skorowidz rzeczowy
  24. Skorowidz terminów obcojęzycznych

Cel dydaktyczny

Po przeczytaniu tego podrozdziału będziesz w stanie:

  • Zrozumieć implikacje tożsamości (równości) oszczędności i inwestycji dla strony popytowej i podażowej w gospodarce
  • Ocenić, jaką funkcję pełnią nadwyżka budżetowa i nadwyżka w obrotach handlowych w równości pomiędzy inwestycjami i oszczędnościami

Kiedy państwo pożycza pieniądze na rynkach finansowych, z makroekonomicznego punktu widzenia istnieją trzy możliwe źródła pozyskiwania przez nie środków: (1) wzrost oszczędności gospodarstw domowych, (2) zmniejszenie wolumenu pożyczek zaciąganych przez przedsiębiorstwa prywatne oraz (3) zwiększenie ilości środków pochodzących z zagranicy, np. od zagranicznych inwestorów finansowych. Zaczniemy od wyjaśnienia, dlaczego przynajmniej jedna z tych trzech opcji musi wystąpić, a następnie zbadamy, w jaki sposób stopy procentowe i kursy walutowe dostosowują się do nowej sytuacji.

Tożsamość (równość) oszczędności i inwestycji

Tożsamość oszczędności i inwestycji, którą po raz pierwszy wprowadziliśmy w Rozdziale 5 Handel zagraniczny i przepływy kapitałowe, stanowi podstawę do zrozumienia zależności między źródłami popytu i podaży na rynkach kapitału finansowego. Źródłem tożsamości jest konstatacja, która zawsze musi być prawdziwa: ilość kapitału finansowego oferowanego na rynku musi być równa ilości, na którą zgłaszane jest zapotrzebowanie.

W gospodarce zamkniętej występują dwa główne źródła kapitału finansowego: prywatne oszczędności pochodzące z danego kraju oraz oszczędności publiczne.

Oszczędności całkowite = Oszczędności prywatne (S) + Oszczędności publiczne (T − G)Oszczędności całkowite = Oszczędności prywatne (S) + Oszczędności publiczne (T − G)

W gospodarce otwartej istnieje jeszcze trzecie źródło oszczędności: napływ kapitału finansowego z zagranicy. Napływ oszczędności z zagranicy jest z definicji równy deficytowi handlowemu, jak wyjaśniliśmy w Rozdziale 5 Handel zagraniczny i przepływy kapitałowe. Napływ zagranicznego kapitału inwestycyjnego możemy zapisać jako import (Z) minus eksport (X). Istnieją dwa główne źródła popytu na kapitał finansowy: inwestycje sektora prywatnego (I) oraz potrzeby pożyczkowe państwa. Pożyczki państwa w danym roku są równe deficytowi budżetowemu, który możemy zapisać jako różnicę między wydatkami państwa (G) a podatkami netto (T). Przedstawia to równanie (1):

Podaż kapitału finansowego = Popyt na kapitał finansowyOszczędności prywatne + Napływ oszczędności z zagranicy = Inwestycje prywatne + Deficyt budżetu państwaS + (Z − X) = I + (G − T)Podaż kapitału finansowego = Popyt na kapitał finansowyOszczędności prywatne + Napływ oszczędności z zagranicy = Inwestycje prywatne + Deficyt budżetu państwaS + (Z − X) = I + (G − T)

Państwo często wydaje więcej, niż uzyskuje z podatków, a zatem oszczędności publiczne (T - G) są ujemne. W konsekwencji państwo musi zaciągać pożyczki w kwocie (G - T), zamiast zwiększać oszczędności. W przypadku deficytu budżetowego państwo jest stroną zgłaszającą zapotrzebowanie na kapitał finansowy, a nie podmiotem dostarczającym kapitał na rynek. W kategoriach algebraicznych możemy zapisać tożsamość oszczędności i inwestycji w postaci równania (2):

Inwestycje prywatne = Oszczędności prywatne + Oszczędności publiczne + Deficyt handlowyI = S + (T − G) + (Z − X)Inwestycje prywatne = Oszczędności prywatne + Oszczędności publiczne + Deficyt handlowyI = S + (T − G) + (Z − X)

Zmianie dowolnego składnika tożsamości oszczędności i inwestycji musi towarzyszyć przynajmniej jedna zmiana innego elementu tego równania, ponieważ równość podaży i popytu wynika z samej definicji równowagi rynkowej. Jeżeli zmienia się saldo budżetu państwa, to zmianie muszą ulec prywatne oszczędności lub prywatne inwestycje, lub bilans handlowy (bądź jakaś kombinacja tych trzech elementów). Ilustracja 13.2 pokazuje możliwe skutki zmiany salda budżetu państwa.

Opierając się na tożsamości oszczędności i inwestycji, panele (a) i (b) ilustracji pokazują, co dzieje się z inwestycjami, oszczędnościami prywatnymi i deficytem handlowym, gdy zmienia się saldo budżetu. Panel (a) Gdy rośnie deficyt budżetowy (lub maleje nadwyżka budżetowa), skutkiem może być (1) spadek krajowych inwestycji prywatnych lub (2) wzrost oszczędności prywatnych, lub (3) wzrost deficytu handlowego (bądź zmniejszenie nadwyżki handlowej). Odwrotne skutki występują, gdy deficyt budżetowy maleje (albo rośnie nadwyżka budżetowa), co pokazuje panel (b) ilustracji.
Ilustracja 13.2 Wpływ zmian salda budżetu na inwestycje, oszczędności i bilans handlowy Panel (a) pokazuje potencjalne skutki wzrostu deficytu budżetowego (lub spadku nadwyżki budżetowej). Panel (b) przedstawia potencjalne skutki spadku deficytu budżetowego (lub wzrostu nadwyżki budżetowej).

Znaczenie nadwyżki budżetowej i nadwyżki handlowej

Tożsamość oszczędności i inwestycji musi zachodzić zawsze, ponieważ na rynku kapitału finansowego, podobnie jak na każdym innym, wcześniej czy później ustala się stan równowagi, w którym wielkość zapotrzebowania i oferowany wolumen kapitału finansowego są sobie równe. Jednak wzór będzie wyglądać nieco inaczej, jeśli budżet państwa osiągnie deficyt zamiast nadwyżki lub jeśli bilans handlowy wykaże nadwyżkę zamiast deficytu. Na przykład w latach 1999–2000 budżet Stanów Zjednoczonych wykazywał nadwyżkę, chociaż gospodarka nadal doświadczała deficytów handlowych. Kiedy państwo osiąga nadwyżkę budżetową, jest dostarczycielem oszczędności, a nie pożyczkobiorcą, czyli na rynku kapitału finansowego znajduje się po stronie podaży, a nie popytu. W takiej sytuacji tożsamość oszczędności i inwestycji można zapisać jako równanie (3):

Podaż kapitału finansowego  = Popyt na kapitał finansowy Oszczędności prywatne + Deficyt handlowy + Nadwyżka budżetowa =  Inwestycje prywatne S + (Z − X) + (T − G)  =  IPodaż kapitału finansowego  = Popyt na kapitał finansowy Oszczędności prywatne + Deficyt handlowy + Nadwyżka budżetowa =  Inwestycje prywatne S + (Z − X) + (T − G)  =  I

Zauważ, że powyższe wyrażenie jest z matematycznego punktu widzenia takie samo jak równanie (2), z tym że strony oszczędnościowa i inwestycyjna tożsamości są po prostu odwrócone.

W latach 60. XX w. rząd USA często wykazywał deficyty budżetowe, ale gospodarka zwykle notowała nadwyżki handlowe. Ponieważ nadwyżka handlowa oznacza, że gospodarka doświadcza odpływu netto kapitału finansowego, tożsamość oszczędności i inwestycji przybiera następującą postać:

Podaż kapitału finansowego = Popyt na kapitał finansowyOszczędności prywatne = Inwestycje prywatne + Odpływ oszczędności zagranicznych + Deficyt budżetowyS = I + (X − Z) + (G − T)Podaż kapitału finansowego = Popyt na kapitał finansowyOszczędności prywatne = Inwestycje prywatne + Odpływ oszczędności zagranicznych + Deficyt budżetowyS = I + (X − Z) + (G − T)

Deficyt handlowy stanowi część podaży kapitału finansowego. Natomiast nadwyżka handlowa reprezentuje odpływ kapitału finansowego, który opuszcza dany kraj i jest inwestowany w innych częściach świata.

Podaż kapitału finansowego = Popyt na kapitał finansowyOszczędności prywatne = Inwestycje prywatne + Deficyt budżetowy + Nadwyżka handlowaS = I + (G − T) + (X − Z) Podaż kapitału finansowego = Popyt na kapitał finansowyOszczędności prywatne = Inwestycje prywatne + Deficyt budżetowy + Nadwyżka handlowaS = I + (G − T) + (X − Z) 

Istota tych równań polega na tym, że tożsamość oszczędności i inwestycji jest zawsze spełniona. Podczas zapisywania tych zależności, jeszcze przed rozpoczęciem obliczeń, ważne jest, aby zrozumieć od strony ekonomicznej, co znajduje się po stronie podaży i popytu na rynku kapitału finansowego. Wtedy znacznie trudniej jest popełnić błąd przy zapisie równania.

Jak widać na Ilustracji 13.3, zgodnie z danymi Amerykańskiego Biura Zarządzania i Budżetu (ang. Office of Management and Budget), USA konsekwentnie utrzymywały deficyty budżetowe od 1970 r., z wyjątkiem okresu 1998–2001. Niepokojący jest bardzo szybki wzrost deficytu budżetowego po 2008 r., co częściowo odzwierciedla spadające dochody podatkowe oraz zwiększone wydatki państwa z powodu globalnego kryzysu finansowego. (Przypomnijmy, że T to podatki netto, a więc wpływy po odjęciu transferów. Kiedy rząd musi przekazać fundusze z powrotem do gospodarstw domowych jako dochody transferowe przeznaczone np. na finansowanie programu „Rodzina 500 Plus”, deficyt budżetowy rośnie). Utrzymujące się deficyty mają wpływ na przyszłą kondycję amerykańskiej gospodarki.

Wykres pokazuje saldo budżetu federalnego Stanów Zjednoczonych w latach 1952–2020. W drugiej połowie lat 80. XX w. wartość deficytu przekroczyła po raz pierwszy 200 mld USD, pod koniec lat 90. stopniowo przechodząc w nadwyżkę. Począwszy od 2008 r. deficyt gwałtownie wzrósł. Największy deficyt został zanotowany w 2020 r. (w okresie recesji wywołanej pandemią koronawirusa) i wyniósł ponad 3,1 bln dol., czyli osiągnął wartość niewiele niższą niż suma deficytów z pięciu poprzednich lat.
Ilustracja 13.3 Saldo budżetu federalnego Stanów Zjednoczonych, 1952–2020 (mld dol.) Stany Zjednoczone od ponad 30 lat, z wyjątkiem okresu 1998–2001, wykazują deficyt budżetowy. Wydatki na zbrojenia, wydatki na zabezpieczenie społeczne oraz spadek dochodów podatkowych w połączeniu ze zwiększonym wsparciem dla gospodarstw domowych podczas globalnego kryzysu finansowego i pandemii to główne czynniki wpływające na silny wzrost deficytu po 2008 r. (Źródło: Tabela 1.1, „Summary of Receipts, Outlays, and Surpluses or Deficits”, https://www.whitehouse.gov/omb/budget/Historicals).

Rosnący deficyt budżetowy może skutkować spadkiem inwestycji krajowych, wzrostem prywatnych oszczędności lub wzrostem deficytu handlowego. W dalszej części rozdziału bardziej szczegółowo omawiamy każdy z tych scenariuszy.

Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
Cytowanie

© 19 paź 2023 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.