Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax
Makroekonomia - Podstawy

1.3 Śledzenie zmian realnego PKB w czasie

Makroekonomia - Podstawy1.3 Śledzenie zmian realnego PKB w czasie

Spis treści
  1. Przedmowa
  2. 1 Wstęp do makroekonomii
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 1.1 PKB, czyli jak mierzyć kondycję gospodarki?
    3. 1.2 Przeliczanie wartości nominalnych na realne
    4. 1.3 Śledzenie zmian realnego PKB w czasie
    5. 1.4 Porównywanie PKB w różnych krajach
    6. 1.5 Czy za pomocą PKB można zmierzyć dobrobyt?
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  3. 2 Wzrost gospodarczy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 2.1 Współczesny wzrost gospodarczy
    3. 2.2 Wydajność pracy a wzrost gospodarczy
    4. 2.3 Czynniki wzrostu gospodarczego
    5. 2.4 Konwergencja dochodowa
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  4. 3 Bezrobocie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 3.1 W jaki sposób ekonomiści definiują i obliczają stopę bezrobocia 
    3. 3.2 Zmiany poziomu bezrobocia
    4. 3.3 Przyczyny bezrobocia w krótkim okresie
    5. 3.4 Przyczyny bezrobocia w długim okresie
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  5. 4 Inflacja
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 4.1 Pomiar inflacji
    3. 4.2 Jak mierzyć zmianę kosztów utrzymania?
    4. 4.3 Zmiany inflacji na świecie
    5. 4.4 Zamieszanie wokół inflacji
    6. 4.5 Indeksacja i jej ograniczenia
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  6. 5 Handel zagraniczny i przepływy kapitałowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 5.1 Obliczanie bilansu handlowego
    3. 5.2 Bilans handlowy w kontekście historycznym
    4. 5.3 Bilans handlowy i przepływy kapitału
    5. 5.4 Tożsamość krajowych oszczędności i inwestycji
    6. 5.5 Czy deficyt handlowy ma jakieś zalety?
    7. 5.6 Różnica między saldem bilansu handlowego a poziomem wymiany handlowej
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  7. 6 Makroekonomiczne krzywe popytu i podaży
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 6.1 Popyt i podaż z perspektywy makroekonomicznej
    3. 6.2 Model popytu globalnego i podaży globalnej (AD-AS)
    4. 6.3 Przesunięcie krzywej podaży globalnej 
    5. 6.4 Przesunięcie krzywej popytu globalnego
    6. 6.5 Jak model AD-AS wyjaśnia tempo wzrostu gospodarczego, stopę bezrobocia i zmiany inflacji
    7. 6.6 Prawa Keynesa i Saya w modelu AD-AS
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  8. 7 Model keynesowski
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 7.1 Popyt globalny w modelu keynesowskim
    3. 7.2 Najważniejsze elementy modelu keynesowskiego
    4. 7.3 Krzywa Phillipsa
    5. 7.4 Funkcjonowanie rynku z perspektywy keynesowskiej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
  9. 8 Model neoklasyczny
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 8.1 Podstawy podejścia neoklasycznego
    3. 8.2 Wpływ podejścia neoklasycznego na politykę fiskalną i pieniężną
    4. 8.3 Poszukiwanie równowagi między modelem keynesowskim a neoklasycznym
    5. Kluczowe pojęcia
    6. Podsumowanie
    7. Pytania sprawdzające
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Problemy
  10. 9 Pieniądz i system bankowy
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 9.1 Definicja pieniądza i jego funkcji
    3. 9.2 Agregaty pieniężne M1, M2 i M3
    4. 9.3 Funkcje banków
    5. 9.4 Jak banki kreują pieniądz
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  11. 10 Bank centralny i polityka monetarna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 10.1 Zadania banku centralnego
    3. 10.2 Jak bank centralny wprowadza politykę pieniężną
    4. 10.3 Wpływ polityki pieniężnej na sytuację w gospodarce
    5. 10.4 Pułapki polityki pieniężnej
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  12. 11 Bilans płatniczy i kursy walutowe
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 11.1 Jak działają rynki walutowe
    3. 11.2 Przesunięcia krzywych popytu i podaży na rynkach walutowych
    4. 11.3 Skutki makroekonomiczne zmian kursów walutowych
    5. 11.4 Polityki kursowe
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  13. 12 Polityka fiskalna
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 12.1 Wydatki państwa
    3. 12.2 Deficyt i dług publiczny
    4. 12.3 Dyskrecjonalna polityka fiskalna wykorzystywana do walki z recesją, bezrobociem i inflacją
    5. 12.4 Automatyczne stabilizatory koniunktury
    6. 12.5 Realne wyzwania wykorzystywania dyskrecjonalnej polityki fiskalnej
    7. 12.6 Polityka zrównoważonego budżetu: za i przeciw
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Pytania sprawdzające
    11. Sprawdź wiedzę
    12. Ćwicz myślenie krytyczne
    13. Problemy
  14. 13 Wpływ polityki fiskalnej na gospodarkę
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 13.1 Wpływ długu publicznego na bilans handlowy i inwestycje
    3. 13.2 Polityka fiskalna a bilans handlowy
    4. 13.3 Jak dług publiczny wpływa na oszczędności prywatne
    5. 13.4 Polityka fiskalna, inwestycje i wzrost gospodarczy
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  15. 14 Ekonomia rozwoju - zróżnicowanie polityki ekonomicznej na świecie
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 14.1 Zróżnicowanie gospodarek na świecie
    3. 14.2 Wzrost poziomu życia
    4. 14.3 Przyczyny bezrobocia na świecie
    5. 14.4 Przyczyny inflacji w różnych krajach i regionach
    6. 14.5 Obawy dotyczące pogorszenia konkurencyjności międzynarodowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  16. 15 Teoria handlu międzynarodowego
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 15.1 Przewaga absolutna i komparatywna
    3. 15.2 Co się stanie, gdy kraj ma przewagę absolutną w produkcji wszystkich dóbr?
    4. 15.3 Handel wewnątrzgałęziowy między podobnymi gospodarkami
    5. 15.4 Korzyści z ograniczenia barier w handlu międzynarodowym
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Pytania sprawdzające
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Problemy
  17. 16 Globalizacja i protekcjonizm
    1. Wprowadzenie do rozdziału
    2. 16.1 Protekcjonizm: pośrednia subwencja od konsumentów dla producentów
    3. 16.2 Handel międzynarodowy i jego wpływ na miejsca pracy, płace i warunki pracy
    4. 16.3 Argumenty na rzecz ograniczenia importu
    5. 16.4 Jak rządy wdrażają politykę handlową: globalnie, regionalnie i na szczeblu krajowym
    6. 16.5 Kompromisy w polityce handlowej
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Pytania sprawdzające
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Problemy
  18. A Matematyka zastosowana w tym podręczniku
  19. B Model dochodowo-wydatkowy
  20. Rozwiązania zadań
    1. Rozdział 1
    2. Rozdział 2
    3. Rozdział 3
    4. Rozdział 4
    5. Rozdział 5
    6. Rozdział 6
    7. Rozdział 7
    8. Rozdział 8
    9. Rozdział 9
    10. Rozdział 10
    11. Rozdział 11
    12. Rozdział 12
    13. Rozdział 13
    14. Rozdział 14
    15. Rozdział 15
    16. Rozdział 16
  21. Bibliografia
  22. Skorowidz nazwisk
  23. Skorowidz rzeczowy
  24. Skorowidz terminów obcojęzycznych

Cel dydaktyczny

Po przeczytaniu tego podrozdziału będziesz w stanie:

  • Objaśnić pojęcia ekspansji, recesji oraz górnego i dolnego punktu zwrotnego cyklu koniunkturalnego (szczytu i dna)
  • Wytłumaczyć, dlaczego monitorowanie zmian realnego PKB w czasie jest procesem tak istotnym

Kiedy media donoszą, że „w pierwszym kwartale gospodarka wzrosła o 1,2%”, liczby te dotyczą zmian procentowych realnego PKB. Zgodnie z przyjętą konwencją zmianę PKB podaje się w ujęciu rocznym. Jeśli wzrost realnego PKB został obliczony w danym kwartale w stosunku do kwartału poprzedniego, mnożymy go przez 4, aby podać przybliżone tempo zmian PKB w skali całego roku. Aby szacunek był jak najbliższy prawdzie, w takim przypadku należy też uwzględnić korektę sezonową; wygodniej jest od razu podawać zmianę procentową PKB w danym kwartale w stosunku do analogicznego kwartału poprzedniego roku – wówczas tempa wzrostu nie mnożymy przez 4, a wynik taki jest w zasadzie pozbawiony obciążenia czynnikiem sezonowym.

Wykres jest ilustracją wykładniczego tempa wzrostu realnego PKB w USA, szczególnie po roku 1950.
Ilustracja 1.10 PKB Stanów Zjednoczonych w latach 1930–2020 Realny PKB w Stanach Zjednoczonych w 2020 r. (w cenach stałych z 2009 r.) wyniósł ok. 18,4 bln dol. Po wyeliminowaniu wpływu inflacji oznacza to ok. 18-krotny wzrost wolumenu produkcji dóbr i usług w gospodarce amerykańskiej od początku czwartej dekady XX w. (Źródło: bea.gov).

Ilustracja 1.10 obrazuje ścieżkę zmian realnego PKB w USA od 1930 r. Krótkookresowe spadki wielkości produkcji niejednokrotnie przerywały długookresową ścieżkę wzrostu PKB. Spadek realnego PKB nazywamy recesją (ang. recession). Zgodnie z polską nomenklaturą o recesji mówimy wtedy, gdy w ciągu dwóch kolejnych kwartałów poziom realnego PKB się obniża. Jest to tzw. recesja techniczna. Dla większości ekonomistów z recesją będziemy mieli do czynienia wtedy, gdy wartość realnego PKB na koniec roku kalendarzowego będzie niższa od analogicznej wartości na koniec roku poprzedniego. Taka sytuacja w Polsce miała miejsce w 2020 r., wskutek pandemii Covid-19, i był to jedyny taki przypadek po 1992 r. (link do źródła). Szczególnie długą i głęboką recesję nazywamy kryzysem (ang. crisis), a w języku angielskim również terminem depression. Ogromny spadek PKB, który nastąpił podczas Wielkiego Kryzysu (ang. Great Depression) lat 30. XX w., jest wyraźnie widoczny na wykresie, podobnie jak kryzys globalny z lat 2008–2009 (ang. Great Recession). Warto podkreślić, że w Polsce w okresie występowania niekorzystnych zjawisk nazywanych globalnym kryzysem recesja się nie pojawiła. Zachowaliśmy status tzw. zielonej wyspy, co oznaczało, że byliśmy jednym krajem UE, w którym wartość realnego PKB w ujęciu rok do roku nieustannie rosła, jakkolwiek w niektórych latach dynamika wzrostu była bardzo niska (np. 1,5% w 2012, 0,9% w 2013). Z kolei okres ożywienia, kiedy realny PKB się zwiększa, nazywamy ekspansją (ang. expansion).

Realny PKB jest ważną zmienną makroekonomiczną, ponieważ jest silnie skorelowany z innymi miarami aktywności gospodarczej, takimi jak zatrudnienie i bezrobocie. Wraz ze wzrostem realnego PKB zazwyczaj rośnie również zatrudnienie, jakkolwiek jeśli tempo wzrostu jest bardzo niskie (tak jak to miało miejsce w Polsce w latach 2012–2013 i 2001–2002), bezrobocie może utrzymywać się na niezmienionym poziomie lub nawet rosnąć również wtedy, gdy kraj notuje dodatnie tempo wzrostu realnego PKB.

Najbardziej dotkliwym problemem społecznym wywoływanym przez recesje i kryzysy jest to, że wraz ze spadkiem poziomu produkcji szybko rośnie prawdopodobieństwo zwolnień pracowników. Utrata pracy wiąże się zaś z bolesnymi kosztami finansowymi i osobistymi tak dla samych pracowników, jak i ich rodzin. Ponadto osoby, którym pomimo recesji uda się zachować miejsce pracy, na ogół nie mają szans na uzyskanie podwyżki wynagrodzenia. Co więcej, pracodawcy borykający się ze spadkiem popytu na swoje produkty zazwyczaj próbują ograniczyć koszty wytwarzania, w związku z czym redukują płace.

Tabela 1.7 przedstawia okresy recesji i ekspansji w USA, począwszy od roku 1900. Gdy gospodarka znajduje się w punkcie, w którym wielkość produkcji osiąga maksimum i po przekroczeniu którego gospodarka wpada w recesję, mamy do czynienia z górnym punktem zwrotnym dotychczasowego trendu, czyli szczytem (ang. peak). Analogicznie stan charakteryzujący się najniższym wolumenem produkcji, występujący pod koniec recesji i poprzedzający okres ożywienia, nazywany jest dolnym punktem zwrotnym, czyli dnem lub dołkiem (ang. trough). Tak więc recesja trwa od szczytu do dna, a ekspansja (ożywienie gospodarcze) od dna do szczytu. Wahania w gospodarce trwające od szczytu do dna i od dna do szczytu nazywamy cyklem koniunkturalnym (ang. business cycle). Ciekawym zjawiskiem jest to, że w XX w. w gospodarce amerykańskiej trzy najdłuższe ekspansje, liczone od dna do szczytu, wystąpiły po 1960 r. Recesja związana z globalnym kryzysem finansowym rozpoczęła się w grudniu 2007 r. i zakończyła formalnie w czerwcu 2009 r. Była to najpoważniejsza recesja od czasów Wielkiego Kryzysu lat 30. XX w. Trwająca od czerwca 2009 r. ekspansja również była stosunkowo długa, gdyż trwała do 2020 r., kiedy pojawiła się recesja wywołana przez pandemię koronawirusa.

DnoSzczytOkres recesji w miesiącachOkres ożywienia w miesiącach
Grudzień 1900Wrzesień 19021821
Sierpień 1904Maj 19072333
Czerwiec 1908Styczeń 19101319
Styczeń 1912Styczeń 19132412
Grudzień 1914Sierpień 19182344
Marzec 1919Styczeń 1920710
Lipiec 1921Maj 19231822
Lipiec 1924Październik 19261427
Listopad 1927Sierpień 19292321
Marzec 1933Maj 19374350
Czerwiec 1938Luty 19451380
Październik 1945Listopad 1948837
Październik 1949Lipiec 19531145
Maj 1954Sierpień 19571039
Kwiecień 1958Kwiecień 1960824
Luty 1961Grudzień 196910106
Listopad 1970Listopad 19731136
Marzec 1975Styczeń 19801658
Lipiec 1980Lipiec 1981612
Listopad 1982Lipiec 19901692
Marzec 1991Marzec 20018120
Listopad 2001Grudzień 2007873
Czerwiec 2009Luty 202018128
Kwiecień 2020-2-
Tabela 1.7 Cykle gospodarcze w USA od 1900 r. (Źródło: http://www.nber.org/cycles/main.html).

National Bureau of Economic Research (NBER), prywatna amerykańska instytucja badawcza, zajmuje się badaniem cykli koniunkturalnych w gospodarce USA. Analiza zmiennych makroekonomicznych, takich jak stopa bezrobocia i poziom dochodów rozporządzalnych, wskazuje, że negatywne skutki recesji często utrzymują się jeszcze długo po oficjalnej dacie jej zakończenia wyznaczonej przez NBER.

Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/makroekonomia-podstawy/pages/1-wprowadzenie-do-rozdzialu
Cytowanie

© 19 paź 2023 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.