Cel dydaktyczny
Po przeczytaniu tego podrozdziału będziesz w stanie:
- Zrozumieć, w jaki sposób możemy wykorzystać PKB do porównania poziomu dobrobytu w różnych krajach
- Przeliczać PKB z jednej waluty na drugą przy użyciu kursów walutowych
- Obliczyć PKB per capita przy wykorzystaniu danych na temat liczby ludności
PKB jest powszechnie używany do pomiaru poziomu dobrobytu ekonomicznego lub standardu życia. Przy porównywaniu PKB różnych państw od razu dają się zauważyć dwie kwestie. Po pierwsze, PKB jest wyrażony w walucie danego kraju: w USA walutą jest dolar amerykański, w Kanadzie dolar kanadyjski, w większości państw Europy Zachodniej euro, w Japonii jen, w Meksyku peso, a w Polsce złoty. Porównując dwa kraje, musimy zatem przeliczyć ich poziomy PKB na wspólną walutę. Drugą kwestią jest to, że państwa są bardzo zróżnicowane pod względem liczby ludności. Na przykład gospodarka Stanów Zjednoczonych jest znacznie większa niż Polski, Meksyku czy Kanady, ale mają też one prawie trzy razy więcej ludności niż Meksyk i dziewięć razy więcej niż Kanada czy Polska. Tak więc aby porównać standard życia w różnych krajach, musimy podzielić ich PKB przez liczbę ludności.
Przeliczanie walut przy użyciu kursów walutowych
Aby porównać PKB krajów mających różne waluty (np. Polski i USA), konieczne jest wyrażenie ich PKB w jednej wspólnej walucie. Przeliczanie walut odbywa się za pomocą kursów walutowych (ang. exchange rates). Kurs walutowy jest wartością jednej waluty wyrażoną w innej walucie. Zapisujemy go jako liczbę jednostek waluty krajowej w przeliczeniu na jedną jednostkę waluty obcej (np. w Polsce liczba polskich złotych za 1 dolara – taki sposób określa się jako notowanie odwrotne) lub jako liczbę jednostek waluty obcej odpowiadającej jednej jednostce waluty krajowej (np. w Wielkiej Brytanii liczba złotych za 1 funta brytyjskiego – notowania proste). Do przeliczania PKB możemy użyć dwóch rodzajów kursów walutowych: kursów rynkowych oraz kursów obliczonych według parytetu siły nabywczej (PSN)(ang. purchasing power parity (PPP)). Rynkowe kursy wymiany zmieniają się z dnia na dzień, w zależności od popytu i podaży walut na rynkach walutowych. Kursy wg PSN zapewniają stabilniejszą, bardziej długookresową miarę kursu walutowego i uwzględniają różnice w poziomie cen między krajami. Z tego powodu ekonomiści do porównań PKB w różnych krajach zazwyczaj stosują kursy wg PSN. Kursy walutowe bardziej szczegółowo omówimy w Rozdziale 11 Bilans płatniczy i kursy walutowe. Poniższa Ramka Przeliczanie PKB na wspólną walutę wyjaśnia, jak przeliczyć PKB na wspólną walutę.
Krok po kroku
Przeliczanie PKB na wspólną walutę
Wykorzystanie kursu walutowego do przeliczenia PKB z jednej waluty na inną jest proste. Załóżmy, że chcemy porównać PKB z roku 2021 w dwóch krajach, Polsce i USA. PKB Polski w tym okresie wyniosło 2,62 bln zł, zaś w Stanach Zjednoczonych blisko 23 bln dol.
Krok 1. Znajdź kurs walutowy dla danego roku. W 2021 r. kurs zgodny z parytetem siły nabywczej (wg danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego) wyniósł 1,824 zł za 1 dol. (Liczby te są prawdziwe, ale zaokrąglone w celu uproszczenia obliczeń. Zwróć uwagę, jak bardzo kurs obliczony zgodnie z PSN różni się od kursów rynkowych!)
Krok 2. Przelicz PKB Polski na dolary amerykańskie:
Krok 3. Porównaj uzyskany wynik z poziomem PKB Stanów Zjednoczonych. PKB USA wyniósł w 2021 r. blisko 23 bln dol., czyli blisko 16 razy więcej niż PKB Polski w tym samym okresie.
Krok 4. Spójrz na Tabelę 1.8, która pokazuje poziom PKB różnych krajów w 2021 r. Wartości PKB wyrażone w dolarach amerykańskich obliczamy na podstawie metody przedstawionej wyżej.
| Kraj | PKB w mld jednostek waluty krajowej | Waluta | Kurs walutowy wg PSN (liczba jednostek waluty krajowej za 1 dol.) | PKB wg PSN w mld dol. |
|---|---|---|---|---|
| Polska | 2 622,184 | złoty | 1,824 | 1 437,81 |
| Kanada | 2 493,13 | dolar kanadyjski | 1,23 | 2 024,96 |
| Chiny | 114 433,70 | juan | 4,21 | 27 206,09 |
| Egipt | 6 660,66 | funt egipski | 4,58 | 1 455,50 |
| Niemcy | 3 601,75 | euro | 0,74 | 4 888,36 |
| Indie | 236 646,40 | rupia | 23,22 | 10 193,54 |
| Japonia | 541 369,40 | jen | 96,56 | 5 606,55 |
| Meksyk | 26 306,70 | peso | 9,86 | 2 669,06 |
| Czechy | 6 108,43 | korona | 12,95 | 471,76 |
| Węgry | 55 256,67 | forint | 152,64 | 362,00 |
| USA | 22 996,08 | dolar amerykański | 1,000 | 22 996,08 |
PKB per capita
Chiny wykazują najwyższą wartość PKB ze wszystkich krajów świata, jeśli jako przelicznik zastosujemy kurs zgodny z PSN. Mają także ogromną populację – od wieków były najludniejszym krajem świata, jakkolwiek według szacunków w 2023 r. Indie odbiorą im palmę pierwszeństwa. Czy gospodarka Chin jest większa niż gospodarki innych krajów tylko dlatego, że Kraj Środka zamieszkuje więcej osób, czy też dlatego, że gospodarka Chin charakteryzuje się wyższym poziomem dochodu w przeliczeniu na jednego mieszkańca? Możemy odpowiedzieć na to pytanie, obliczając PKB per capita (ang. GDP per capita). W tym celu dzielimy PKB przez liczbę ludności.
Druga kolumna Tabeli 1.9 przedstawia PKB różnych krajów świata – tych samych, które były wyszczególnione w Tabeli 1.8. Wartości w drugiej kolumnie Tabeli 1.9 są takie same jak w ostatniej kolumnie Tabeli 1.8. Trzecia kolumna przedstawia liczbę ludności, zaś czwarta zawiera wartość PKB na jednego mieszkańca. PKB per capita otrzymujemy w dwóch krokach. Pierwszym jest uzyskanie tego samego rzędu wielkości liczb w drugiej i trzeciej kolumnie. Przyjmijmy, że chcemy wyrazić wszystkie liczby w milionach. Ponieważ 1 mld = 1000 mln, wartości w drugiej kolumnie przyjmują wartość np.: 1 437,81 mld = 1437,81 x 1000 mln. Gdy wielkości w obu kolumnach zostaną już wyrażone w milionach, można wykonać drugi krok, czyli podzielenie PKB przez liczbę ludności.
| Kraj | PKB (dol.) | Liczba ludności | PKB per capita (dol.) |
|---|---|---|---|
| Polska | 1 437,81 mld | 37,84 mln | 37 996,97 |
| Kanada | 2 024,96 mld | 38,23 mln | 52 973,02 |
| Chiny | 27 206,09 mld | 1 412,60 mln | 19 259,59 |
| Egipt | 1 455,50 mld | 102,10 mln | 14 255,66 |
| Niemcy | 4 888,36 mld | 83,20 mln | 58 757,18 |
| Indie | 10 193,54 mld | 1 393,41 mln | 7 315,54 |
| Japonia | 5 606,55 mld | 125.51 mln | 44 671,26 |
| Meksyk | 2 669,06 mld | 128,97 mln | 20 694,82 |
| Czechy | 471,76 mld | 10,50 mln | 44 951,41 |
| Węgry | 362,00 mld | 9,73 mln | 37 201,20 |
| USA | 22 996,08 mld | 332,18 mln | 69 227,11 |
Poznaj szczegóły
Czy Chiny prześcigną Stany Zjednoczone pod względem poziomu życia?
Jak wynika z Tabeli 1.9, Chiny są obecnie największą gospodarką świata pod względem wielkości PKB: ponad 27 bln dol. (przeliczonych z waluty lokalnej zgodnie z PSN) w porównaniu z niespełna 23 bln dol. w Stanach Zjednoczonych. Chiny mają jednak znacznie (ok. czterokrotnie) większą liczbę ludności, więc w przeliczeniu na mieszkańca ich PKB stanowi mniej niż jedną trzecią PKB Stanów Zjednoczonych (19 259,59 dol. wobec 69 227,11 dol.). Mieszkańcy Chin są nadal dość biedni w porównaniu z obywatelami Stanów Zjednoczonych i innych krajów wysoko rozwiniętych. Trzeba tylko pamiętać, co zostanie omówione wkrótce, że PKB na mieszkańca stanowi jedynie przybliżoną miarę poziomu życia w danym kraju.
Państwa o wysokich dochodach – w tym Stany Zjednoczone, Kanada, kraje UE i Japonia – zazwyczaj mają PKB na mieszkańca wyższy niż 30 tys. dol. Kraje o średnich dochodach, do których należy duża część państw Ameryki Łacińskiej i Azji Wschodniej, osiągają PKB na mieszkańca w przedziale 6–30 tys. dol. Kraje o niskich dochodach, z których wiele znajduje się w Afryce Subsaharyjskiej, często notują PKB na mieszkańca poniżej 6 tys. dol. rocznie.