16.3 Sposoby leczenia

Terapia indywidualna

Terapia indywidualna (ang. individual therapy) jest znana także jako psychoterapia indywidualna lub doradztwo indywidualne, czyli spotkanie terapeuty z klientem (które zazwyczaj trwa od 45 minut do 1 godziny). Spotkania te przeważnie odbywają się co tydzień lub co dwa tygodnie, a sesje są prowadzone w dyskretnym i bezpiecznym otoczeniu (Ilustracja 16.15). Terapeuta pracuje z klientami, aby pomóc im: odkryć ich uczucia, przejść przez wyzwania życiowe, wybrać te aspekty siebie i swojego życia, które chcą zmienić, oraz wyznaczyć kroki, które pomogą im zmierzać w kierunku tych zmian. Klient może spotykać się z terapeutą tylko na kilku sesjach lub może uczestniczyć w indywidualnych spotkaniach terapeutycznych przez rok lub dłużej. Czas spędzony na terapii zależy od potrzeb klienta, a także od jego osobistych celów.

Ilustracja 16.15 Podczas sesji terapii indywidualnej klientka i wyszkolona terapeutka pracują jako zespół. (Źródło: Alan Cleaver).

Terapia grupowa

Terapia grupowa (ang. group therapy) to przestrzeń, w której terapeuta spotyka się z kilkoma klientami mającymi podobne problemy (Ilustracja 16.16). Kiedy na terapię grupową uczęszczają dzieci, szczególnie ważne jest dopasowanie ich do siebie według wieku i problemów. Jedną z korzyści terapii grupowej jest to, że może ona zmniejszyć wstyd i izolację klienta z powodu jego problemu, oferując jednocześnie potrzebne wsparcie ze strony terapeuty i innych członków grupy (APA, 2014). Na przykład dziewięcioletnie dziecko po doświadczeniu wykorzystywania seksualnego może czuć się bardzo zażenowane i zawstydzone. Jeśli jednak zostanie umieszczone w grupie z innymi dziećmi wykorzystywanymi seksualnie, zrozumie, że nie jest w tym osamotnione. Dziecko zmagające się ze słabymi umiejętnościami społecznymi prawdopodobnie bardzo skorzystałoby z terapii w grupie posiadającej opracowany program nauczania wspierający konkretne umiejętności. Kobieta cierpiąca na depresję poporodową może czuć się mniej winna i bardziej wspierana, kiedy jest w grupie z kobietami zmagającymi się z podobnym problemem.

Terapia grupowa ma również określone ograniczenia. Członkowie grupy mogą bać się mówić do obcych ludzi, ponieważ dzielenie się tajemnicami i problemami z całkowicie nieznajomymi osobami może być stresujące i przytłaczające. Między członkami grupy mogą wystąpić konflikty charakterologiczne i kłótnie. Mogą pojawić się również obawy dotyczące poufności: członek grupy może podzielić się z kimś spoza grupy tym, co inny uczestnik powiedział na sesji terapeutycznej.

Ilustracja 16.16 W terapii grupowej zazwyczaj 5–10 osób spotyka się z wyszkolonym terapeutą, aby omówić ich wspólny problem, np. rozwód, żałobę, zaburzenia odżywiania, nadużywanie substancji odurzających lub nieumiejętność radzenia sobie z gniewem. (Źródło: Cory Zanker).

Kolejną zaletą terapii grupowej jest to, że członkowie mogą skonfrontować swoje wzorce postępowania. Osobom z niektórymi rodzajami problemów, np. sprawcom przemocy seksualnej, zalecana jest terapia grupowa. Uważa się, że w przypadku tych osób leczenie grupowe ma kilka zalet:

Leczenie grupowe jest tańsze niż leczenie indywidualne, terapia par czy rodzinna. Sprawcy przemocy seksualnej często czują się swobodniej, wyznając i omawiając swoje przestępstwa w grupie terapeutycznej, gdzie inni prezentują otwartość. Klienci często akceptują opinie o swoim zachowaniu chętniej od innych członków grupy niż od terapeutów. I w końcu klienci mogą ćwiczyć umiejętności społeczne w warunkach terapii grupowej (McGrath et al., 2009)

Grupy o silnym elemencie edukacyjnym nazywane są „grupami psychoedukacyjnymi”. Na przykład grupa dzieci, których rodzice chorują na raka, może wyczerpująco omawiać, czym jest nowotwór, analizować rodzaje jego leczenia oraz skutki uboczne terapii, na przykład wypadanie włosów. Często sesje terapii grupowej z dziećmi odbywają się w szkole. Kieruje nimi pedagog szkolny, psycholog szkolny lub specjalista z zewnątrz. Grupy te mogą koncentrować się na lęku przed klasówką, izolacji społecznej, poczuciu własnej wartości, problemie znęcania się nad słabszymi lub niepowodzenia szkolnego (Shechtman, 2002). Niezależnie od tego, czy grupa spotyka się w szkole, czy w gabinecie terapeutycznym, terapia grupowa okazuje się skuteczna w przypadku dzieci, które zmagają się z wieloma wyzwaniami (Shechtman, 2002).

Podczas sesji grupowej wszyscy jej uczestnicy mogą zastanowić się nad problemem lub trudnościami danej osoby, a niektórzy z grupy mogą podzielić się tym, co oni zrobili w takiej samej sytuacji. Kiedy prowadzący terapię czuwa nad przebiegiem sesji, zawsze upewnia się, że wszyscy korzystają i uczestniczą w spotkaniu oraz że żadna osoba nie podporządkowuje sobie całej sesji.

Grupy mogą być organizowane na różne sposoby: niektóre mają nadrzędny temat lub cel, niektóre mają ograniczony czas, inne są otwarte na nowych członków i pozwalają ludziom przychodzić i odchodzić, a niektóre są zamknięte. Niektóre grupy mają zaplanowane działania i cele, podczas gdy inne są nieustrukturyzowane, tzn. nie mają konkretnego planu, a ich członkowie sami decydują, w jaki sposób grupa spędzi czas i na jakich celach się skoncentruje. Może to stać się złożonym i emocjonalnie zabarwionym procesem, ale jest również okazją do rozwoju osobistego (Page i Berkow, 1994).

Terapia par (terapia małżeńska)

Terapia par (ang. couples therapy) wymaga zaangażowania obu będących w związku osób, które mają w nim trudności i próbują je rozwiązać (Ilustracja 16.17). Para ta może chodzić ze sobą, być w związku partnerskim, być narzeczeństwem lub małżeństwem.

Para spotyka się z terapeutą, aby omówić te konflikty i/lub aspekty swojego związku, które chce zmienić. Terapeuta pomaga im zobaczyć, jak ich rodziny, pochodzenie, osobiste przekonania i działania wpływają na ten związek. Często terapeuta próbuje pomóc danej parze rozwiązać jej problemy, a także wdrożyć strategie, które doprowadzą do zdrowszego i szczęśliwszego związku, np. nauczyć, jak słuchać siebie wzajemnie, jak się kłócić i jak wyrażać uczucia. Czasami jednak po pracy z prowadzącym terapię para zdaje sobie sprawę, że jest zbyt niedopasowana i decyduje się na separację. Niektóre pary szukają terapii, aby rozwiązać swoje problemy, podczas gdy inne biorą udział w terapii, aby ustalić, czy bycie razem jest najlepszym rozwiązaniem. Terapie związków niestabilnych i będących w mocnym konflikcie mogą okazać się trudne. I rzeczywiście, psychologowie Peter Pearson i Ellyn Bader, którzy założyli Instytut dla Par (ang. Couples Institute) w Palo Alto w Kalifornii, porównali doświadczenia prowadzenia sesji z parami do „pilotowania helikoptera podczas huraganu” (Weil, 2012).

Ilustracja 16.17 W poradni dla par terapeuta pomaga ludziom przepracować ich relację. (Źródło: Cory Zanker).

Terapia rodzin

Terapia rodzin (ang. family therapy) jest specjalną formą terapii grupowej, ponieważ uczestnikami są członkowie jednej lub więcej rodzin. Chociaż istnieje wiele kierunków akademickich w terapii rodzinnej, jednym z najbardziej dominujących jest podejście systemowe. Rodzina jest tu postrzegana jako zorganizowany system, czyli każda osoba w nim wnosi swój wkład, tworzy i podtrzymuje procesy, które kształtują zachowania (Minuchin, 1985). Każdy członek rodziny ma wpływ na pozostałych, a także jest pod ich wpływem. Celem tego podejścia jest pobudzenie rozwoju każdego członka rodziny, a przez to całej rodziny.

Często do konfliktu mogą prowadzić dysfunkcyjne wzorce komunikacji, które rozwijają się między osobami w rodzinie. Rodzina z taką właśnie dynamiką może woleć wspólne uczestnictwo w terapii od sesji indywidualnych. W wielu przypadkach jeden członek rodziny zmaga się z problemami, które mają szkodliwy wpływ na wszystkich; na przykład depresja matki, zaburzenia odżywiania nastoletniej córki lub uzależnienie ojca od alkoholu mogą wpływać na każdą osobę w rodzinie. Terapeuta powinien współpracować więc z nimi wszystkimi, aby pomóc im poradzić sobie z danym problemem, a w przypadku osoby z danym problemem wspierać ją w jego rozwiązaniu i inspirować ją do rozwoju osobistego.

W przypadku terapii rodzin na leczenie przychodzi rodzina nuklearna (tj. rodzice i dzieci) lub rodzina nuklearna powiększona o mieszkające z nią osoby (np. dziadek). Terapeuci rodzinni współpracują z każdą z tych osób w celu uzdrowienia całej rodziny. Istnieje kilka różnych rodzajów terapii rodzinnej. Strukturalna terapia rodzinna (ang. structural family therapy) to proces, w którym terapeuta bada i omawia granice i strukturę rodziny: kto w niej ustanawia reguły, kto z kim śpi w łóżku, w jaki sposób podejmowane są decyzje i gdzie znajdują się granice wewnątrz rodziny. W niektórych rodzinach rodzice nie współpracują przy ustanawianiu zasad albo jedno z rodziców może podważać autorytet drugiego, co doprowadza dzieci do wyładowywania się. Terapeuta pomaga im rozwiązać te problemy i nauczyć się skuteczniejszej komunikacji.

Strategiczna terapia rodzinna (ang. strategic family therapy) to leczenie, którego celem jest zajęcie się konkretnymi problemami w rodzinie, które można rozwiązać w stosunkowo krótkim czasie. Terapeuta prowadzi sesje terapeutyczne i zazwyczaj opracowuje szczegółowe podejście do rozwiązania problemu dla każdego z członków rodziny (Madanes, 1991).