Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax
Psychologia

Kluczowe pojęcia

PsychologiaKluczowe pojęcia

afekt pozytywny (ang. positive affect)
cecha osobowości sprawiająca, że nasze interakcje z otoczeniem są pozytywne, a emocje, jakie wzbudzają, to m.in. szczęście, radość, entuzjazm, pobudzenie i podniecenie
astma (ang. asthma)
zaburzenie psychofizjologiczne, w którym dochodzi do zwężenia dróg oddechowych, co prowadzi do dużych trudności w oddychaniu
biofeedback (ang. biofeedback)
technika redukcji stresu z wykorzystaniem urządzeń elektronicznych mierzących aktywność układów niezależnych od woli (odruchów nerwowo-mięśniowych i autonomicznych) i zapewniających informacje zwrotne (feedback); pomaga ćwiczącej tak osobie zyskać przynajmniej pewien rodzaj kontroli nad tymi reakcjami
choroby serca (ang. heart disease)
szereg schorzeń obejmujących zaburzenia przepływu krwi w naczyniach wieńcowych, zastawkach serca lub osłabienie zdolności mięśnia do pompowania krwi; skutkiem tych zaburzeń mogą być m.in. zawały serca i udary mózgu
choroby sercowo-naczyniowe, choroby układu krążenia (ang. cardiovascular diseases)
choroby obejmujące serce i układ krwionośny
codzienne problemy (ang. daily hassles)
drobne, lecz irytujące zdarzenia, które stanowią część naszego codziennego życia i mogą być przyczyną stresu
dystres (stres negatywny) (ang. distress)
zwykle o dużej intensywności; często prowadzi do wyczerpania, przemęczenia, uczucia wypalenia; związany z pogorszeniem zdrowia i wydajności pracy
eustres (stres pozytywny) (ang. eustress)
zwykle o średniej lub niskiej intensywności; związany z pozytywnymi odczuciami; wspomaga wydajność pracy i jest dobry dla zdrowia
immunosupresja (ang. immunosuppression)
osłabienie skuteczności układu odpornościowego
kortyzol (ang. cortisol)
hormon stresu uwalniany przez nadnercza w reakcji na bodziec stresowy (stresor); zapewnia dodatkową energię, przygotowując tym samym na podjęcie szybkich działań
limfocyty (ang. lymphocytes)
białe krwinki krążące w płynach ustrojowych, niezwykle istotne dla reakcji obronnych organizmu
nadciśnienie tętnicze (ang. hypertension)
zbyt wysokie ciśnienie krwi w tętnicach
napięcie w pracy (ang. job strain)
sytuacja, w której wysokość wymagań wobec pracownika nie idzie w parze z zakresem kontroli nad wykonywanym zadaniem
negatywna emocjonalność (ang. negative affectivity)
cecha osobowości wskazująca na skłonność doświadczania negatywnych emocji (gniewu, pogardy, obrzydzenia, winy, lęku czy niepokoju)
ocena pierwotna (ang. primary appraisal)
ocena, w jaki sposób dany stresor może zaszkodzić albo stanowić zagrożenie dla dobrostanu jednostki
ocena wtórna (ang. secondary appraisal)
ocena dostępnych opcji działania pozwalających poradzić sobie z czynnikiem stresowym i ich potencjalnej skuteczności
ogólny zespół adaptacyjny (ang. general adaptation syndrome)
trójfazowy model fizjologicznych reakcji organizmu na stres oraz procesu adaptacji do tegoż, zaproponowany przez Hansa Selyego; obejmuje: reakcję alarmową, stadium odporności i stan wyczerpania
optymizm (ang. optimism)
cecha osobowości obejmująca pozytywne nastawienie do świata i oczekiwanie pozytywnych efektów
oś podwzgórze–przysadka–nadnercza (HPA) (ang. hypothalamic-pituitary-adrenal (HPA) axis)
zespół struktur znajdujących się zarówno w układzie limbicznym mózgu (podwzgórze), jak i w układzie dokrewnym (przysadka i nadnercza), kontrolujących poprzez wydzielanie hormonów wiele fizjologicznych reakcji organizmu na stres
poczucie kontroli (ang. perceived control)
wiara jednostki w to, że ma wpływ na swoje życie i może je sama kształtować
przepływ (ang. flow)
stan obejmujący intensywne zaangażowanie w jakieś zajęcie; zwykle doświadcza się go, uczestnicząc w kreatywnej, angażującej aktywności, która sprawia nam przyjemność
psychologia pozytywna (ang. positive psychology)
dziedzina badań naukowych zajmująca się identyfikowaniem i promowaniem cech i zachowań prowadzących do zwiększenia odczucia szczęścia, spełnienia i satysfakcji z życia
psychologia zdrowia (ang. health psychology)
dziedzina psychologii poświęcona badaniom wpływu czynników psychicznych na zdrowie, choroby i na to, jak ludzie reagują w sytuacji choroby
psychoneuroimmunologia (ang. psychoneuroimmunology)
dziedzina badająca wpływ czynników psychologicznych (takich jak stres) na funkcjonowanie układu odpornościowego
radzenie sobie (ang. coping)
wysiłki (w myśli lub działaniu), których celem jest opanowanie problemów związanych ze stresem, w tym walka z jego przyczynami oraz z nieprzyjemnymi uczuciami i emocjami, jakie wywołuje
reakcja „walcz lub uciekaj” (ang. fight or flight response)
zespół fizjologicznych reakcji (wzrost ciśnienia krwi, tętna, częstości oddechu, nasilenie pocenia się) na zagrożenie (realne lub tylko wyobrażone); ich źródłem jest pobudzenie układu sympatycznego (współczulnego) i dokrewnego (endokrynnego)
reakcja alarmowa (ang. alarm reaction)
pierwsza faza zespołu adaptacyjnego; natychmiastowa, fizjologiczna reakcja na sytuację zagrożenia lub inny, niespodziewany bodziec; odpowiednik reakcji „walcz lub uciekaj”
skala stresu Holmesa i Rahe’go (SRRS) (ang. Social Readjustment Rating Scale (SRRS))
popularne narzędzie pozwalające mierzyć poziom stresu; lista 43 potencjalnie stresujących zdarzeń, z których każde ma przypisaną pewną numeryczną wartość określającą, jak dużych przystosowań wymaga od narażonej na nie jednostki
stadium odporności (ang. stage of resistance)
drugie stadium zespołu adaptacyjnego; organizm na pewien czas przystosowuje się do stresującego bodźca
stadium wyczerpania (ang. stage of exhaustion)
trzecie stadium zespołu adaptacyjnego; możliwości przystosowawcze organizmu zostają wyczerpane i nie potrafi on już dalej radzić sobie ze stresem; może prowadzić do choroby, a nawet śmierci
stres (ang. stress)
proces, w którym jednostka reaguje na zdarzenia postrzegane przez nią jako przytłaczające lub zagrażające jej dobrostanowi
stresory (ang. stressors)
zdarzenia zewnętrzne, które można uznać za zagrażające lub zbyt wymagające; bodźce, które inicjują stres
szczęście (ang. happiness)
stan umysłu, na który składa się radość, zadowolenie i inne pozytywne uczucia; poczucie, że nasze życie ma sens i wartość
technika relaksacyjna (ang. relaxation response technique)
technika redukcji stresu łącząca w sobie elementy relaksacji i medytacji
typ A (ang. type A)
wzorzec psychologiczny i behawioralny charakterystyczny dla jednostek, które mają tendencję do współzawodnictwa, są niecierpliwe, popędliwe i wrogie wobec innych
typ B (ang. type B)
wzorzec psychologiczny i behawioralny charakterystyczny dla jednostek zrelaksowanych i zrelaksowani
układ odpornościowy (ang. immune system)
naturalny mechanizm składający się z wyspecjalizowanych komórek i narządów, którego zadaniem jest ochrona organizmu przed chorobami
wsparcie społeczne (ang. social support)
kojące wsparcie ze strony innych osób; może przybierać różne formy: porady, wskazówki, zachęty do działania, akceptacji, emocjonalnego pocieszenia albo realnej pomocy
wypalenie zawodowe (ang. job burnout)
poczucie emocjonalnego wyczerpania i cynizm w odniesieniu do wykonywanej pracy; na wypalenie składają się trzy elementy: wyczerpanie, depersonalizacja i poczucie braku osobistych osiągnięć
zaburzenia psychosomatyczne (ang. psychophysiological disorders)
zaburzenia lub choroby, których objawy są wywoływane lub zaostrzane przez stres lub inne czynniki emocjonalne
Cytowanie i udostępnianie

Ten podręcznik nie może być wykorzystywany do trenowania sztucznej inteligencji ani do przetwarzania przez systemy sztucznej inteligencji bez zgody OpenStax lub OpenStax Poland.

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/psychologia-polska/pages/1-wprowadzenie
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/psychologia-polska/pages/1-wprowadzenie
Cytowanie

© 12 paź 2022 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.