4.5 Etyka w marketingu na rynku B2B

Łapówki i „tłuste płatności”

Transparency International, TI to międzynarodowa organizacja pozarządowa, która zajmuje się monitorowaniem i zwalczaniem korupcji na skalę globalną. Jej głównym celem jest promowanie uczciwości, przejrzystości i odpowiedzialności w sektorze publicznym, sferze biznesowej i społecznej. Transparency International publikuje różnego rodzaju badania, raporty i analizy dotyczące zjawiska korupcji, identyfikując obszary narażone na jej ryzyko oraz proponując rozwiązania i najlepsze praktyki. Aktywnie działa na rzecz zwiększenia przejrzystości poczynań władz publicznych, instytucji rządowych i przedsiębiorstw. Wspiera reformy legislacyjne mające na celu ograniczenie zjawiska korupcji. Lobbuje również za wprowadzaniem zmian legislacyjnych i politycznych, które poprawią przejrzystość, etykę i skuteczność instytucji publicznych. Poprzez te działania Transparency International stara się wpływać na kształtowanie polityk, praktyk biznesowych i postaw społecznych, aby ograniczyć wpływ korupcji na różne sfery życia społecznego i gospodarczego.

Transparency International co roku publikuje ranking percepcji korupcji (ang. Corruption Perceptions Index, CPI). Klasyfikuje on 180 krajów świata według postrzegania poziomu korupcji w sektorze publicznym, wykorzystując wskaźnik CPI w skali od 1 do 100, gdzie 100 oznacza kraj, gdzie korupcja nie istnieje, a 0 państwo skorumpowane całkowicie. Indeks percepcji korupcji bierze pod uwagę czynniki takie jak skuteczność organów ścigania, przejrzystość instytucji publicznych, niezawisłość sądownictwa czy też efektywność walki z korupcją. Ranking CPI jest szeroko wykorzystywany przez rządy, organizacje międzynarodowe i badaczy jako narzędzie do analizy i porównywania poziomu korupcji na świecie. Instrument ten ma jednak swoje ograniczenia, gdyż opiera się na subiektywnych ocenach ekspertów oraz ankietach. Niemniej jednak jest to istotne narzędzie do monitorowania tendencji w zakresie korupcji na arenie międzynarodowej i stanowi ważny wkład na rzecz ograniczenia tego zjawiska w skali globalnej.

W 2023 r. do najbardziej skorumpowanych krajów świata należały: Somalia, Syria, Sudan Południowy, Wenezuela i Jemen. Najmniej skorumpowanymi krajami były zaś Dania, Finlandia i Nowa Zelandia. Polska w rankingu TI osiągnęła 47 miejsce, wykazując taki sam poziom indeksu CPI (54) jak Słowacja.18 Warto zwrócić uwagę na to, że w ostatnich latach wystąpił wzrost korupcji w Polsce. Dla przykładu w roku 2015 Polska znajdowała się na 29 miejscu ze wskaźnikiem w wysokości 63.19

Zapoznaj się z indeksem korupcji CPI na stronie i dowiedz się więcej na temat stosowanych skal przy ocenie CPI, oglądając film.

Zastanówmy się, jak poradzić sobie w sytuacji, gdy w grę wchodzi dawanie łapówek. Wyobraź sobie, że jesteś kierownikiem zakładu produkcyjnego zlokalizowanego na Tajwanie, wykonującego zlecenie dla amerykańskiej firmy z branży elektronicznej. Spodziewasz się właśnie ważnej dostawy diod, które są importowane na Tajwan z Wietnamu. Bez diod nie dotrzymasz ważnego terminu produkcji dla nowego – i potencjalnie lukratywnego – klienta. Przesyłka dociera do portu w Tajpej na czas, ale służby celne odmawiają jej wydania, twierdząc, że muszą przeprowadzić dalsze inspekcje i może minąć kilka dni lub nawet tygodni, zanim przesyłka zostanie w końcu wydana właścicielowi. Agent celny informuje jednak, że w zamian za „opłatę ułatwiającą" w wysokości kilkuset dolarów proces może zostać przyspieszony. Jak sobie z tym poradzić? Czy zapłacić „opłatę ułatwiającą” (zasadniczo łapówkę, która jest nielegalna zgodnie z ustawą o zagranicznych praktykach korupcyjnych, o której mowa poniżej) i dotrzymać terminu ustalonego z klientem, czy też odmówić uiszczenia opłaty i nie dotrzymać terminu? Jak jego niedotrzymanie wpłynie na relacje firmy z właśnie pozyskanym nowym klientem?

Mamy nadzieję, że odpowiedź na to pytanie nie nastręczyła ci trudności. Według art. 228 i 229 polskiego kodeksu karnego zarówno przyjmowanie, jak i udzielanie korzyści majątkowych lub osobistych osobom pełniącym funkcje publiczne jest karalne.20 Niezależnie zresztą od przepisów prawnych zachowania nieetyczne są po prostu… nieetyczne. Jeśli zostaną nagłośnione, to istnieje duże ryzyko pogorszenia wizerunku firmy.

Zmowa cenowa

Ustalanie cen – porozumienie między konkurentami (pisemne, ustne lub wywnioskowane z zachowania stron), które wpływa na poziom cen lub warunki konkurencji – jest zabronione. W USA instytucją nadzorującą przestrzeganie tego prawa jest Federalna Komisja Handlu (FTC),21 natomiast w Polsce – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). Należy pamiętać, że zmowa cenowa nie ogranicza się do porozumienia w sprawie ustalenia tej samej ceny. Przedsiębiorstwa mogą być również zaangażowane pośrednio w ustalanie cen, jeśli oferują lub wstrzymują te same rabaty lub warunki dostawy albo też ustalają między sobą wielkość produkcji.

W Polsce w 2005 r. głośna była sprawa Polifarbu Cieszyn – Wrocław (producenta farb i lakierów), gdzie powodem wszczęcia postępowania przez UOKIK były sygnały, że ten wiodący polski wytwórca zawarł nielegalne porozumienia cenowe z właścicielami hipermarketów budowlanych: Bricomarche, Castorama, Leroy Merlin, Nomi, Obi, Platforma i Praktiker. Po kontroli przeprowadzonej w siedzibie przedsiębiorstwa pracownicy UOKIK odkryli dokumenty, z których wynikało, że producent w zamian za utrzymywanie cen farb i lakierów na poziomie przez siebie ustalonym lub wyższym gwarantował przyznawanie rabatu współpracującym z nim hipermarketom. Niestosowanie się do ustaleń groziło nawet wstrzymaniem dostaw. W wyniku postępowania na Polifarb Cieszyn nałożono karę w wysokości ponad 32 mln zł. Pozostali uczestnicy porozumienia dostali kary w następującej wysokości: Leroy Merlin – 32 mln 646 tys. zł, Praktiker – 16 mln 930 tys. zł, Nomi – 13 mln 992 tys. zł, Platforma – 8 mln 794 tys. zł, Obi – 4 mln 644 tys. zł, Bricomarche – 342 tys. zł, Castorama – 50 tys. zł.22