Cel dydaktyczny rozdziału
Dzięki lekturze tego rozdziału dowiesz się:
- Jak stworzyć definicję pieniądza, wykorzystując jego funkcje
- W jaki sposób mierzy się zasób pieniądza: gotówki oraz agregatów pieniężnych M1, M2 i M3
- Jaką funkcję pełnią banki
- W jaki sposób banki kreują pieniądz
Do przemyślenia
Różne wcielenia pieniądza: od muszli do kryptowalut
Jeśli chcesz popisać się przed znajomymi, zadaj im proste z pozoru pytanie: czego w historii ludzkości używano w charakterze pieniądza najdłużej i na największym obszarze? Prawidłową odpowiedzią nie jest ani złoto, ani srebro czy jakikolwiek inny metal szlachetny. To kauri, muszla morskiego ślimaka z gatunku Cypraea moneta, szczególnie licznego w wodach u wybrzeży Malediwów na Oceanie Indyjskim. Muszle porcelanek (bo taka nazwa również jest używana) służyły jako pieniądze już w roku 700 p.n.e. w Chinach. Do XVI w. były wciąż szeroko stosowane w Indiach i Afryce. Przez kilka stuleci kauri stanowiły środek wymiany na rynkach obejmujących południową Europę, zachodnią Afrykę, Indie i Chiny: można było nimi płacić za żywność, transport, a nawet całe statki z ładowniami wypełnionymi jedwabiem lub ryżem. Kauri akceptowano jako sposób opłacania podatków w niektórych krajach afrykańskich jeszcze na początku XX w.
Co sprawiło, że muszle porcelanki tak dobrze sprawdzały się w roli pieniądza? Po pierwsze, są niezwykle trwałe – wytrzymują bez zbytniego uszczerbku ponad sto lat. Nieżyjący już historyk ekonomii Karl Polyani stwierdził, że można je „przesypywać, trzymać w workach, przerzucać łopatą i gromadzić w stosach”, a one pozostają „czyste, delikatne, wolne od rdzy, wypolerowane i mlecznobiałe”. Po drugie, strony transakcji mogły wykorzystywać muszle w różnych rozmiarach lub – w przypadku dużych zakupów – ważyć lub mierzyć objętość wszystkich muszli przeznaczonych na wymianę. Po trzecie, muszli kauri nie można było podrobić, co w przypadku złotych lub srebrnych monet zdarzało się dość często. Wreszcie w okresie rozkwitu pieniądza kauri, czyli od XVI do XIX w., rządy, najpierw portugalski, później również holenderski i angielski, ściśle kontrolowały pozyskiwanie tych muszli. W rezultacie „emisja” kauri rosła wystarczająco szybko, aby zaspokoić potrzeby handlu, ale nie tak szybko, aby porcelanki utraciły walor rzadkości. Pieniądz na przestrzeni wieków przybierał różne formy i ewoluuje nawet dzisiaj, czego przykładem są kryptowaluty. Czym wobec tego jest twoim zdaniem pieniądz?
Rozważania dotyczące pieniądza i systemu bankowego są kluczowym elementem makroekonomii. Rozpoczynając lekturę tego rozdziału, wiesz już, że problematyka makroekonomii koncentruje się wokół zagadnień wzrostu gospodarczego, niskiego bezrobocia i niskiej inflacji, tak jak to zostało przedstawione w Rozdziale 1 Wstęp do makroekonomii. Teraz czas na omówienie kwestii pieniądza i tego, w jaki sposób przekłada się on na możliwości realizacji tych trzech podstawowych celów makroekonomicznych.
Przystępując do lektury niniejszego rozdziału, znasz już keynesowskie i neoklasyczne ramy analizy makroekonomicznej oraz to, w jaki sposób można je wprowadzić do modelu AD-AS (modelu zagregowanego popytu-zagregowanej podaży). Biorąc pod uwagę cele, jakie stawiają sobie makroekonomiści, a także sposób analizy interesujących ich zjawisk, ostatnim elementem, który musimy omówić, jest polityka makroekonomiczna. Składają się na nią: polityka monetarna (pieniężna), koncentrująca się na pieniądzu, systemie bankowym i stopach procentowych, oraz polityka fiskalna, w ramach której podejmowane są decyzje dotyczące podatków i wydatków państwa. W tym rozdziale przedstawiony zostanie sposób, w jaki ekonomiści postrzegają pieniądz, oraz jego powiązania z systemem bankowym. Kolejny Rozdział 10 Bank centralny i polityka monetarna będzie rozwijał wprowadzone tutaj wątki.