Cel dydaktyczny
Po przeczytaniu tego podrozdziału będziesz w stanie:
- 4.4.1 zmodyfikować plan żywieniowy w reakcji na stan pacjenta i ocenić skuteczność planu w poprawie funkcji endokrynnych.
Ocena skuteczności planu żywieniowego
Rozwijanie i utrzymywanie zdrowych nawyków żywieniowych może być trudne dla każdego pacjenta. Dla ogólnej populacji zdrowa dieta polega na spożywaniu produktów bogatych w składniki odżywcze ze wszystkich grup żywieniowych, przy jednoczesnym ograniczeniu kalorii i minimalizowaniu spożycia dodanych cukrów, tłuszczów nasyconych oraz sodu (Departamenty Rolnictwa oraz Zdrowia i Opieki Społecznej, 2020). Osiąganie celów żywieniowych może być szczególnie trudne dla osób z zaburzeniami endokrynologicznymi, ponieważ schorzenia te często wymagają specyficznych modyfikacji diety w celu ich kontrolowania.
Na przykład osoby z niewydolnością nadnerczy mogą mieć trudności z utrzymaniem równowagi elektrolitowej i spożyciem węglowodanów. Osoby z cukrzycą często zmagają się z kontrolą spożycia węglowodanów i stężeniem glukozy we krwi (Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne, 2019). Ponadto istnieją różne typy cukrzycy. Chociaż ogólne wymagania żywieniowe dla pacjentów z cukrzycą są zazwyczaj takie same, osoby z cukrzycą typu 1 muszą przyjmować insulinę, aby regulować poziom glukozy we krwi. Pacjenci z cukrzycą typu 2 mogą zarządzać poziomem glukozy za pomocą diety. Z kolei pacjenci z moczówką prostą mogą zmniejszyć wydalanie moczu poprzez stosowanie diety niskobiałkowej lub niskosodowej, jednakże odżywianie nie jest przyczyną ani metodą zapobiegania temu schorzeniu (Narodowy Instytut Cukrzycy i Chorób Przewodu Pokarmowego i Nerek, 2021).
Stosowanie się do zaleceń żywieniowych zależy nie tylko od ich zrozumienia. Pacjenci muszą również mieć dostęp do wartościowych produktów spożywczych, środki, by je kupić i umiejętności pozwalające przygotować wartościowe jedzenie. Normy kulturowe i wartości wyznawane przez pacjenta także mogą wpływać na jego nawyki żywieniowe i związane z tym ryzyko zdrowotne (Brown i in., 2022). Osoby sprawujące opiekę pielęgniarską powinny brać pod uwagę pochodzenie kulturowe pacjenta podczas rekomendowania wyborów żywieniowych. Pytanie pacjenta o ulubione potrawy i te podawane na rodzinnych lub towarzyskich spotkaniach, w których uczestniczy, to jeden ze sposobów, aby dowiedzieć się więcej o jego kulturze.
Jak postąpisz w tym przypadku?
Opis przypadku 1:
Przeczytaj poniższy scenariusz kliniczny, a następnie wykonaj zadanie i odpowiedz na pytania.
58-letnia Anna K. od 10 lat choruje na cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze i otyłość (BMI 32). Została przyjęta na konsultację diabetologiczną z powodu nawracających epizodów hipoglikemii, a także narastającego uczucia zmęczenia i drętwienia kończyn dolnych. Od kilku lat przyjmuje metforminę oraz insulinę długodziałającą. Pacjentka przyznaje, że często zapomina przyjmować leki razem z posiłkami i nie kontroluje regularnie poziomu glukozy. Dodatkowo, stosuje nieregularną suplementację witaminą B12, bez wcześniejszych badań kontrolnych. W wywiadzie dietetycznym ujawniono, że spożywa duże ilości produktów wysokoprzetworzonych oraz alkoholu, zwłaszcza w weekendy. Podczas badania stwierdzono obniżone czucie w stopach oraz łagodną anemię. Wyniki badań laboratoryjnych potwierdziły niedobór witaminy B12 i epizody hipoglikemii w ciągu dnia.
Pytania i zadania:
- Jakie czynniki żywieniowe i farmakologiczne mogą przyczyniać się do nawracających epizodów hipoglikemii u pacjentki?
- W jaki sposób niedobór witaminy B12 wpływa na stan zdrowia pacjentów z cukrzycą, a zwłaszcza na ich układ nerwowy?
- Jakie strategie edukacyjne można zastosować, aby pomóc pacjentce w lepszym zarządzaniu procesem leczenia cukrzycy oraz zmianie nawyków żywieniowych?
Jak postąpisz w tym przypadku?
Opis przypadku 2:
Przeczytaj poniższy scenariusz kliniczny, a następnie wykonaj zadanie i odpowiedz na pytania.
Marek S., lat 45, choruje na nadczynność tarczycy (choroba Gravesa-Basedowa), nadciśnienie tętnicze, osteopenię. Zgłosił się na konsultację endokrynologiczną z powodu drżenia rąk, nadmiernej potliwości, nagłej utraty masy ciała (około 7 kg w ciągu 3 miesięcy) oraz uczucia kołatania serca. W badaniu stwierdzono przyspieszoną akcję serca (tachykardię) oraz powiększenie tarczycy z wyczuwalnym szmerem naczyniowym. Badania laboratoryjne potwierdziły podwyższony stężenie hormonów tarczycy (FT3 i FT4) oraz obniżone stężenie TSH. Pacjent choruje również na nadciśnienie tętnicze, kontrolowane za pomocą leków, oraz osteopenię, diagnozowaną na podstawie densytometrii kości. Przyjmuje tyreostatyki oraz beta-blokery, ale ma trudności z przestrzeganiem zaleceń dotyczących diety i suplementacji wapnia oraz witaminy D.
Pytania i zadania:
- Jakie są główne objawy nadczynności tarczycy, które Marek S. zgłaszał podczas konsultacji, i jakie mechanizmy leżą u podstaw tych objawów?
- W jaki sposób nadczynność tarczycy może wpływać na metabolizm wapnia i ryzyko osteopenii u pacjenta?
- Jakie znaczenie ma właściwe stosowanie leków i suplementów (np. tyreostatyków, beta-blokerów, wapnia i witaminy D) w kompleksowym leczeniu pacjenta z nadczynnością tarczycy oraz współistniejącymi schorzeniami?