- algorytm (ang. algorithm)
- strategia rozwiązywania problemów będąca zbiorem ściśle określonych wskazówek
- błąd konfirmacji (efekt potwierdzenia) (ang. confirmation bias)
- błąd heurystyczny polegający na koncentrowaniu się na informacjach, które potwierdzają istniejące przekonania
- błąd pewności wstecznej (ang. hindsight bias)
- skłonność do przekonania, że wydarzenie, którego doświadczyliśmy, zostało przez nas przewidziane
- dysgrafia (ang. dysgraphia)
- zaburzenie uczenia się, które powoduje znaczne trudności w czytelnym pisaniu
- dyskalkulia (ang. dyscalculia)
- trudności w uczeniu się czy rozumieniu materiału arytmetycznego
- dysleksja (ang. dyslexia)
- zaburzenie uczenia się, w którym litery nie są poprawnie przetwarzane przez mózg
- efekt Flynna (ang. Flynn effect)
- zjawisko polegające na tym, że każde następne pokolenie ma znacznie wyższe IQ niż pokolenie poprzednie
- efekt zakotwiczenia (ang. anchoring bias)
- chwyt heurystyczny polegający na skupieniu się (zafiksowaniu) w procesie decyzyjnym lub podczas rozwiązywania problemów na pojedynczym punkcie odniesienia
- fiksacja funkcjonalna (ang. functional fixedness)
- nastawienie uniemożliwiające wymyślenie innego zastosowania przedmiotu niż to, do którego został przeznaczony
- fonem (ang. phoneme)
- podstawowa jednostka dźwiękowa danego języka
- gramatyka (ang. grammar)
- zbiór reguł służących do przekazywania znaczenia za pomocą słownictwa
- heurystyka dostępności (ang. availability heuristic)
- błąd heurystyczny polegający na podjęciu decyzji tylko na podstawie łatwo dostępnych informacji
- heurystyka poznawcza (ang. heuristic)
- skrót myślowy, który przyśpiesza rozwiązanie problemu
- heurystyka reprezentatywności (ang. representative bias)
- błąd heurystyczny polegający na przyporządkowaniu osób lub obiektów do danej grupy bez istotnych podstaw do takiego osądu
- iloraz inteligencji (IQ) (ang. intelligence quotient)
- wynik testu mierzącego wybrane typy inteligencji
- inteligencja analityczna (ang. analytical intelligence)
- inteligencja utożsamiana z rozwiązywaniem problemów teoretycznych oraz obliczeniowych
- inteligencja emocjonalna (ang. emotional intelligence)
- umiejętność rozumienia emocji i motywacji u siebie i u innych
- inteligencja kulturowa (ang. cultural intelligence)
- zdolność, dzięki której przedstawiciele jednej kultury mogą zrozumieć przedstawicieli innej kultury i nawiązywać z nimi kontakt
- inteligencja płynna (ang. fluid intelligence)
- rodzaj inteligencji polegający na zdolności dostrzegania złożonych powiązań i rozwiązywania problemów
- inteligencja praktyczna (ang. practical intelligence)
- mądrość życiowa i zdrowy rozsądek, znana też jako umiejętność przetrwania
- inteligencja skrystalizowana (ang. crystallized intelligence)
- rodzaj inteligencji obejmujący wiedzę nabytą i umiejętność korzystania z niej
- inteligencja twórcza (ang. creative intelligence)
- rodzaj inteligencji, której istotą jest umiejętność generowania nowych produktów (wytworów), idei lub wymyślania nowych, odkrywczych rozwiązań problemów
- język (ang. language)
- system znaków i reguł ich porządkowania, którego celem jest komunikacja
- leksykon (słownictwo) (ang. lexicon)
- słownictwo wykorzystywane w danym języku
- metoda prób i błędów (ang. trial and error)
- strategia rozwiązywania problemów, w której kolejne próby uwzględniają poprawki wynikające z wcześniej popełnionych błędów, aż do znalezienia właściwego rozwiązania
- morfem (ang. morpheme)
- najmniejsza jednostka języka, która ma określone znaczenie
- myślenie dywergencyjne (myślenie rozbieżne) (ang. divergent thinking)
- myślenie w wielu kierunkach jednocześnie dawniej utożsamiane z twórczością, obecnie uznawane za jeden z jej aspektów, ponieważ często prowadzi do niestandardowego rozwiązania problemu
- myślenie konwergencyjne (myślenie zbieżne) (ang. convergent thinking)
- myślenie zmierzające do odkrycia jednego poprawnego rozwiązania problemu
- nadmierna generalizacja (ang. overgeneralization)
- rozszerzenie reguły istniejącej w danym języku na wyjątki od tej reguły
- nastawienie umysłowe (ang. mental set)
- ciągłe, mimo że nieskuteczne, używanie starej metody rozwiązywania problemu
- normalizacja (ang. norming)
- zabieg statystyczny pozwalający na wskazanie relacji wyników surowych uzyskanych za pomocą danego narzędzia do średniego wyniku w danej populacji w celu ustalenia norm populacyjnych; normalizacja wymaga przeprowadzenia badania normalizacyjnego, obejmującego zebranie danych w dużej populacji
- odchylenie standardowe (ang. standard deviation)
- miara zmienności opisująca różnicę między zbiorem wyników a ich średnią
- pojęcie (ang. concept)
- termin lub zestaw informacji dotyczący języka, przedmiotów, koncepcji, doświadczeń życiowych
- pojęcie naturalne (ang. natural concept)
- przechowywane w umyśle informacje tworzone „naturalnie”, tzn. poprzez doświadczenia
- poznanie (ang. cognition)
- myślenie, w tym percepcja, uczenie się, rozwiązywanie problemów, osąd i pamięć
- prototyp (ang. prototype)
- najbardziej typowy egzemplarz kategorii lub pojęcia
- próba reprezentatywna (ang. representative sample)
- podzbiór ludności, który w sposób trafny opisuje (reprezentuje) populację ogólną
- psychologia poznawcza (ang. cognitive psychology)
- dziedzina psychologii poświęcona badaniu każdego aspektu ludzkiego poznania
- schemat (ang. schema)
- konstrukcja (reprezentacja) umysłowa stworzona z grupy lub zbioru powiązanych ze sobą pojęć
- schemat poznawczy (schemat postępowania) (ang. cognitive schema)
- umysłowa reprezentacja doświadczeń dotyczących typowych zdarzeń, osób lub obiektów, obejmująca również zestawy związanych z nimi zachowań, które za każdym razem są wykonywane w taki sam sposób
- schemat roli społecznej (ang. role schema)
- zbiór oczekiwań społecznych określających zachowania osoby odgrywającej daną rolę społeczną
- schemat zdarzeń (skrypt poznawczy) (ang. cognitive script lub event schema)
- zestaw zachowań, które są wykonywane w ten sam sposób za każdym razem; nazywany bywa również skryptem poznawczym
- semantyka (ang. semantics)
- znaczenie słów
- składnia (ang. syntax)
- sposób, w jaki słowa są organizowane w zdania
- standaryzacja (ang. standardization)
- określenie dla danego testu sposobu przeprowadzenia badania, techniki obliczania wyników, ich oceny i interpretacji
- strategia cofania się (ang. working backwards)
- metoda działania, w której na początku pracy nad rozwiązaniem problemu należy skupiać się na oczekiwanym rezultacie, a potem na tym, jak ten zamierzony efekt osiągnąć
- strategia rozwiązywania problemu (ang. problem-solving strategy)
- metoda rozwiązywania problemów
- sztuczne pojęcie (ang. artificial concept)
- pojęcie zdefiniowane przez konkretny zestaw cech charakterystycznych
- teoria inteligencji wielorakich (ang. Multiple Intelligences Theory)
- teoria Gardnera zakładająca, że każdy człowiek jest wyposażony w co najmniej osiem rodzajów inteligencji
- triarchiczna teoria inteligencji (ang. triarchic theory of intelligence)
- teoria inteligencji Sternberga wyróżniająca trzy aspekty inteligencji: praktyczny, twórczy i analityczny
- twórczość, kreatywność (ang. creativity)
- zdolność do tworzenia czy odkrywania nowych i wartościowych idei, rozwiązań i możliwości
- zakres reakcji (ang. range of reaction)
- niepowtarzalna reakcja każdej osoby na środowisko, zależna od uwarunkowań genetycznych