- autonomiczny układ nerwowy (wegetatywny układ nerwowy) (ang. autonomic nervous system)
- układ, który kontroluje narządy wewnętrzne oraz gruczoły człowieka
- agonista (ang. agonist)
- lek naśladujący lub wzmacniający działanie neuroprzekaźnika
- akson (neuryt, wypustka osiowa) (ang. axon)
- najdłuższa wypustka neuronu, przewodząca impulsy na zewnątrz komórki
- allel (ang. allele)
- jedna z wersji genu
- allel dominujący (ang. dominant allele)
- allel, który ujawnia się w fenotypie danego osobnika
- allel recesywny (ang. recessive allele)
- allel, którego fenotyp ujawni się tylko w przypadku homozygoty recesywnej
- antagonista (ang. antagonist)
- lek, który blokuje lub utrudnia normalną aktywność danego neuroprzekaźnika
- bliźnięta dwujajowe (ang. fraternal twins)
- bliźnięta, które rozwijają się z dwóch różnych komórek jajowych zapłodnionych przez dwa plemniki, więc ich materiał genetyczny różni się tak samo jak u rodzeństwa, które nie jest z ciąży bliźniaczej
- bliźnięta jednojajowe (ang.identical twins)
- bliźnięta, które rozwijają się z tego samego plemnika i tej samej komórki jajowej
- błona półprzepuszczalna (ang. semipermeable membrane)
- błona komórkowa, która umożliwia przechodzenie przez nią mniejszych cząsteczek lub cząsteczek bez ładunku elektrycznego, a zatrzymuje cząsteczki większe lub posiadające ładunek elektryczny
- bruzda (łac. sulcus)
- wgłębienia lub rowki w korze mózgowej
- cecha wielogenowa (poligenowa) (ang. polygenic trait)
- cecha uwarunkowana wieloma genami
- chromosom (ang. chromosome)
- długi łańcuch materiału genetycznego
- ciało migdałowate (jądro migdałowate) (ang. amygdala)
- część układu limbicznego zaangażowana w doświadczanie emocji i pamięć emocjonalną
- ciało migdałowate (jądro migdałowate) (ang. amygdala)
- struktura w mózgu, której głównym zadaniem jest regulacja emocji takich jak strach i agresja; bierze również udział w przechowywaniu wspomnień
- ciało modzelowate (spoidło wielkie mózgu) (łac. corpus callosum)
- grube pasmo włókien nerwowych łączących dwie półkule mózgu
- cukrzyca (ang. diabetes)
- choroba związana z niewystarczającą produkcją insuliny
- czynnościowy rezonans magnetyczny (ang. functional magnetic resonance imaging (fMRI))
- służy do badania zmiany aktywności metabolicznej w czasie
- dendryt (ang. dendrites)
- rozgałęziona wypustka neuronu, która odbiera sygnały pochodzące od innych neuronów
- elektroencefalografia (ang. electroencephalography (EEG))
- rejestrowanie aktywności elektrycznej mózgu za pomocą elektrod umieszczonych na skórze głowy
- epigenetyka (ang. epigenetics)
- dziedzina genetyki zajmująca się badaniem interakcji genotyp‒środowisko, wyjaśniająca np. dlaczego ten sam genotyp może mieć różną ekspresję
- fenotyp (ang. phenotype)
- obserwowalne cechy danej osoby, będące skutkiem interakcji genotypu i i środowiska
- gen (ang. gene)
- odcinek DNA całkowicie lub częściowo kontrolujący cechy organizmu
- genotyp (ang. genotype)
- struktura genetyczna odziedziczona po rodzicach
- gonada (ang. gonad)
- wydziela hormony płciowe, które są ważne w procesie rozmnażania i pośredniczą zarówno w motywacji seksualnej, jak i w zachowaniach seksualnych
- heterozygotyczny (ang. heterozygous)
- składający się z dwóch różnych alleli
- hipokamp (łac. hippocampus)
- parzysta struktura w płacie skroniowym powiązana z uczeniem się i pamięcią
- homeostaza (ang. homeostasis)
- stan równowagi, czyli kiedy warunki biologiczne organizmu (np. temperatura ciała) są utrzymywane na optymalnym poziomie
- homozygotyczny (ang. homozygous)
- składający się z dwóch identycznych alleli
- hormon (ang. hormone)
- związek chemiczny wydzielany przez gruczoły wydzielania wewnętrznego
- istota czarna (łac. substantia nigra)
- część śródmózgowia, w której wytwarzana jest dopamina; odpowiada za kontrolę ruchu
- kolbka synaptyczna (ang. terminal button)
- zakończenie aksonu zawierające pęcherzyki synaptyczne
- komórka glejowa (ang. glial cells)
- komórka układu nerwowego, która zapewnia fizyczne i metaboliczne zaplecze neuronom, w tym izolację neuronalną i komunikację oraz transport składników odżywczych i ubocznych produktów przemiany materii
- kora mózgowa (kora mózgu) (ang. cerebral cortex)
- warstwa tkanki nerwowej pokrywająca półkule mózgowe; odpowiedzialna za zaawansowane zdolności umysłowe, np. myślenie abstrakcyjne
- kora przedczołowa (ang. prefrontal cortex)
- obszar płata czołowego odpowiedzialny za funkcjonowanie poznawcze wyższego poziomu
- kora ruchowa (ang. motor cortex)
- obszar kory mózgowej zaangażowany w planowanie i koordynację ruchu
- kora słuchowa (ang. auditory cortex)
- obszar kory mózgowej w płacie skroniowym odpowiedzialny za przetwarzanie informacji słuchowych
- kora somatosensoryczna (ang. somatosensory cortex)
- ośrodek niezbędny do przetwarzania informacji sensorycznych z całego ciała, takich jak dotyk, temperatura i ból
- korelacja genotyp–środowisko (ang. genetic environmental correlation)
- pogląd na temat interakcji genotyp–środowisko, według którego geny wpływają na środowisko człowieka, a środowisko wpływa na ekspresję jego genów
- kwas deoksyrybonukleinowy (DNA) (ang. deoxyribonucleic acid)
- cząsteczka w kształcie helisy, zbudowana z par podjednostek zwanych nukleotydami
- lateralizacja (ang. lateralization)
- specjalizacja czynnościowa półkul mózgowych; każda półkula odpowiada za konkretne funkcje
- leki psychotropowe (ang. psychotropic medications)
- substancje psychoaktywne, które łagodzą objawy psychiczne, przywracając równowagę neuroprzekaźników
- most (ang. pons)
- część tyłomózgowia łącząca mózg i rdzeń kręgowy zaangażowana w regulację aktywności mózgu podczas snu
- móżdżek (łac. cerebellum)
- część tyłomózgowia, która kontroluje równowagę, koordynację, ruch i zdolności ruchowe oraz wybrane funkcje poznawcze dotyczące zapamiętywania
- mutacja (ang. mutation)
- nagła i trwała zmiana genu
- nadnercze (ang. adrenal gland)
- gruczoł wydzielania wewnętrznego położony nad nerkami, który wydziela hormony biorące udział w reakcji na stres
- neurony (komórki nerwowe) (ang. neurons)
- pobudliwe komórki w układzie nerwowym służące do integracji i przesyłania informacji; są niezbędne dla wszystkich zadań układu nerwowego
- neuroprzekaźnik (ang. neurotransmitter)
- związek chemiczny będący przekaźnikiem w układzie nerwowym
- obwodowy układ nerwowy (ang. peripheral nervous system (PNS))
- nerwy i zwoje nerwowe łączące mózg i rdzeń kręgowy z mięśniami, organami i ośrodkami czuciowymi na obrzeżach ciała
- osłonka mielinowa (otoczka mielinowa, mielina) (ang. myelin sheath)
- substancja tłuszczowa izolująca aksony
- ośrodek Broki (obszar Broki) (ang. Broca’s area)
- rejon w lewej półkuli mózgu, w którym zachodzą procesy związane z generowaniem mowy
- ośrodek Wernickego (ang. Wernicke’s area)
- część mózgu, w której zachodzą procesy rozumienia mowy
- ośrodkowy układ nerwowy (ang. central nervous system (CNS))
- mózg i rdzeń kręgowy
- perikarion (ciało komórki, neurocyt) (łac. soma)
- część neuronu zawierająca jądro komórki oraz cytoplazmę
- perspektywa biologiczna (ang. biological perspective)
- pogląd, że zaburzenia psychiczne takie jak depresja i schizofrenia są związane z brakiem równowagi w jednym lub kilku układach neuroprzekaźników
- pęcherzyk synaptyczny (ang. synaptic vesicle)
- fragment komórki nerwowej, w którym magazynowane są neuroprzekaźniki
- pień mózgu (ang. brain stem)
- struktura regulująca podstawowe procesy życiowe
- płat ciemieniowy (ang. parietal lobe)
- część kory mózgowej zaangażowana w przetwarzanie różnych bodźców zmysłowych; zawiera pierwotną korę somatosensoryczną
- płat czołowy (ang. frontal lobe)
- część kory mózgowej zaangażowana w rozumowanie, kontrolę motoryczną, emocje i język; zawiera korę ruchową
- płat potyliczny (ang. occipital lobe)
- część kory mózgowej związana z przetwarzaniem wizualnym; zawiera pierwotną korę wzrokową
- płat skroniowy (ang.temporal lobe)
- część kory mózgowej związana ze słuchem, pamięcią, emocjami i niektórymi aspektami mowy; zawiera pierwotną korę słuchową
- podwzgórze (łac. hypothalamus)
- część podkorowa mózgowia regulująca motywację i zachowania seksualne oraz szereg procesów homeostatycznych; służy jako łącznik między układem nerwowym a układem hormonalnym
- pole brzuszne nakrywki (ang. ventral tegmental area (VTA))
- część śródmózgowia, w której wytwarzana jest dopamina; odpowiada za regulację nastroju i uzależnień oraz za funkcjonowanie układu nagrody
- potencjał błonowy (ang. membrane potential)
- różnica potencjałów elektrycznych po obu stronach błony komórkowej
- potencjał czynnościowy (ang. action potential)
- sygnał elektryczny w komórce nerwowej, który najczęściej biegnie od ciała komórki i przesuwa się wzdłuż aksonu
- potencjał spoczynkowy (ang. resting potential)
- stan gotowości potencjału błony komórkowej neuronu pomiędzy sygnałami
- pozytonowa tomografia emisyjna (ang. positron emission tomography (PET))
- metoda obrazowania polega na wprowadzaniu do ciała pacjenta łagodnie radioaktywnej substancji i monitorowaniu zmian w przepływie krwi do różnych obszarów ciała
- półkula mózgowa (ang. hemisphere)
- lewa lub prawa połowa mózgu
- próg pobudzenia (ang. threshold of excitation)
- poziom potencjału elektrycznego w błonie, którego przekroczenie wywołuje potencjał czynnościowy
- przodomózgowie (ang. forebrain)
- największa część mózgu, zawierająca między innymi korę mózgową, wzgórze i układ limbiczny
- przysadka mózgowa (ang. pituitary gland)
- gruczoł dokrewny wytwarzający i wydzielający hormony, które m.in. regulują poziom płynu w organizmie i zawiadują aktywnością innych gruczołów w układzie hormonalnym
- przywspółczulny (parasympatyczny) układ nerwowy (ang. parasympathetic nervous system)
- układ związany z rutynowymi, codziennymi aktywnościami ciała
- rdzeń przedłużony (łac. medulla)
- struktura tyłomózgowia kontrolująca zautomatyzowane procesy, takie jak oddychanie, ciśnienie krwi i tętno
- reakcja na zagrożenie (reakcja „walcz lub uciekaj”) (ang. fight or flight response)
- aktywacja układu współczulnego (autonomicznego układu nerwowego), umożliwiająca dostęp do rezerw energii i zwiększonej wrażliwości czuciowej, by odeprzeć zagrożenie lub uciec w bezpieczne miejsce
- receptor (ang. receptor)
- białko na powierzchni komórki, do którego przyłączają się neuroprzekaźniki
- rezonans magnetyczny (ang. magnetic resonance imaging (MRI))
- nieinwazyjne obrazowanie tkanek za pomocą pola magnetycznego
- somatyczny układ nerwowy (ang. somatic nervous system)
- układ, który przekazuje informacje sensoryczne i ruchowe do i z centralnego układu nerwowego
- szczelina podłużna mózgu (ang. longitudinal fissure)
- najgłębsza bruzda w korze mózgu
- szczelina synaptyczna (ang. synaptic cleft)
- mała przerwa między dwoma neuronami; miejsce komunikacji między tymi komórkami
- śródmózgowie (ang. midbrain)
- część mózgu umiejscowiona między przodomózgowiem a tyłomózgowiem; zawiera twór siatkowaty (układ siatkowaty)
- tarczyca (ang. thyroid gland)
- gruczoł wydzielania wewnętrznego; wydziela hormony regulujące metabolizm, wzrost i apetyt
- teoria ewolucji poprzez dobór naturalny (ang. theory of evolution by natural selection)
- teoria, według której przetrwają i będą się rozmnażać organizmy lepiej od pozostałych przystosowane do środowiska
- tomografia komputerowa (TK) (ang. computerized tomography (CT))
- badanie radiologiczne, w którym uzyskuje się prześwietlenia danego obszaru ciała pacjenta
- trzustka (ang. pancreas)
- narząd wydzielający hormony regulujące poziom cukru we krwi
- tyłomózgowie (ang. hindbrain)
- część mózgu zawierająca m.in. rdzeń, most i móżdżek
- układ hormonalny (układ dokrewny) (ang. endocrine system)
- układ gruczołów wytwarzających substancje chemiczne zwane hormonami
- układ limbiczny (ang. limbic system)
- układ struktur mózgowych zaangażowanych w procesy emocjonalne i pamięć
- układ siatkowaty (ang. reticular formation)
- część śródmózgowia ważna dla regulacji cyklu snu i czuwania, pobudzenia, czujności i aktywności ruchowej
- współczulny (sympatyczny) układ nerwowy (ang. sympathetic nervous system)
- układ odpowiedzialny za mobilizację organizmu w sytuacjach stresowych
- wychwyt zwrotny (ang. reuptake)
- przepompowanie neuroprzekaźnika z powrotem do neuronu, który go uwolnił
- wzgórze (łac. thalamus)
- obszar mózgu, który przesyła informacje o bodźcach zmysłowych
- zakres reakcji (norma reakcji genotypu) (ang. range of reaction)
- wyznaczone przez geny granice, w ramach których może się zmieniać dana cecha
- zakręt kory mózgowej (łac. gyrus)
- uwypuklenia na powierzchni kory mózgowej
- zjawisko „wszystko albo nic” (ang. all-or-none)
- sygnał pochodzący z innego neuronu może być albo wystarczający, albo niewystarczający do osiągnięcia progu pobudzenia i wywołania potencjału czynnościowego