- agorafobia (ang. agoraphobia)
- zaburzenie lękowe charakteryzujące się nasilonym strachem, niepokojem i unikaniem sytuacji, w których w przypadku pojawienia się objawów paniki, ucieczka mogłaby być utrudniona
- amnezja dysocjacyjna (amnezja psychogenna) (ang. dissociative amnesia)
- zaburzenie dysocjacyjne charakteryzujące się niemożnością przypomnienia sobie istotnych informacji z życia osobistego; zwykle pojawia się w następstwie niezwykle stresujących, traumatycznych wydarzeń
- atypowy (ang. atypical)
- określa zachowania lub uczucia, które nie mieszczą się w przyjętych normach
- choroby współistniejące (ang. comorbidity)
- występowanie dwóch (lub więcej) schorzeń u jednej osoby
- depresja kliniczna (ang. clinical depression)
- zaburzenie charakteryzujące się przemożnym uczuciem smutku i/lub utratą zadowolenia z aktywności, które wcześniej cieszyły oraz innymi objawami
- depresja sezonowa (ang. seasonal pattern)
- wzorzec występowania depresji, w którym jednostka doświadcza objawów klinicznej depresji jedynie w pewnych okresach roku
- depresja w okresie połogu (depresja poporodowa) (ang. peripartum onset)
- podtyp depresji występujący u kobiet; polega na wystąpieniu epizodu klinicznej depresji w okresie ciąży i do czterech tygodni po porodzie
- dezorganizacja aktywności ruchowej (ang. disorganized motor behavior)
- niezwykłe zachowania i wzorce ruchowe (np. imitujące zachowania małego dziecka); obejmują ruchy repetytywne i bezcelowe, dziwaczną mimikę i gestykulację
- Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych, wyd. piąte (DSM-5) (ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5))
- miarodajny spis zaburzeń psychicznych oraz kryteriów diagnostycznych; opublikowany przez American Psychiatric Association (APA)
- diagnoza (rozpoznanie) (ang. diagnosis)
- ustalenie, jakie schorzenie wywołało obserwowany zestaw objawów
- dystymia (ang. dysthymia)
- zaburzenie depresyjne charakteryzujące się przewlekle złym, melancholijnym nastrojem, bez okresów remisji
- epizod maniakalny (ang. manic episode)
- okres, w którym jednostka doświadcza manii; charakteryzuje się radosnym, wręcz euforycznym nastrojem, nadmierną gadatliwością, rozdrażnieniem, zwiększonym poziomem aktywności i innymi objawami
- etiologia (ang. etiology)
- przyczyna (lub przyczyny) zaburzenia psychicznego
- flashback (ang. flashback)
- stan psychiczny, w którym osoba ponownie przeżywa traumatyczne wydarzenie i zachowuje się tak, jakby działo się ono w czasie teraźniejszym
- fobia specyficzna (ang. specific phobia)
- zaburzenie lękowe charakteryzujące się nadmiernym, niepokojącym i trwałym lękiem lub niepokojem wywoływanym przez określony, konkretny przedmiot lub sytuację (i ograniczonym tylko do nich)
- fobia społeczna (ang. social anxiety disorder)
- charakteryzuje się niezwykle silnym i trwałym lękiem lub niepokojem w sytuacjach społecznych oraz ich unikaniem. Osoba boi się, że mogłaby zostać negatywnie oceniona przez innych
- fuga dysocjacyjna (ang. dissociative fugue)
- objaw amnezji dysocjacyjnej; osoba nagle porzuca dotychczasowe życie, dom, rodzinę oraz traci własną tożsamość (nie wie, kim jest)
- gonitwa myśli (ang. flight of ideas)
- objaw charakterystyczny głównie dla manii, obejmujący raptowną zmianę tematu rozmowy i słowotok
- halucynacje (ang. hallucination)
- doświadczenia zmysłowe pod nieobecność zewnętrznego bodźca; np. halucynacje słuchowe (słyszenie głosów) są częste w schizofrenii
- hipoteza dopaminowa (ang. dopamine hypothesis)
- teoria schizofrenii, w myśl której za pojawienie się i podtrzymywanie objawów schizofrenii odpowiada nadmiar dopaminy lub jej receptorów
- komora mózgowa (ang. ventricle)
- zbiór czterech przestrzeni wewnątrz mózgu, w których wytwarzany jest płyn mózgowo-rdzeniowy i z których następnie wydostaje się on do przestrzeni podpajęczynówkowej, gdzie krąży, otaczając cały ośrodkowy układ nerwowy
- kora oczodołowo-czołowa (ang. orbitofrontal cortex)
- część płata czołowego zaangażowana w uczenie się i podejmowanie decyzji
- mania (ang. mania)
- stan niezwykłego podniecenia i euforii
- miejsce sinawe (łac. locus coeruleus)
- obszar pnia mózgu, w którym powstaje noradrenalina, neuroprzekaźnik aktywujący reakcję walki lub ucieczki; narząd ten odgrywa rolę w zespole lęku napadowego
- Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób (ICD) (ang. International Classification of Diseases (ICD))
- miarodajny spis schorzeń psychicznych i somatycznych, w tym zakaźnych, oraz kryteria ich rozpoznawania; publikowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO)
- model braku nadziei (model bezradności) (ang. hopelessness theory)
- poznawcza teoria depresji, według której wzorzec myślenia, w którym jednostka postrzega negatywne zdarzenia z życia jako posiadające stałe, globalne i zewnętrzne przyczyny, co prowadzi do poczucia beznadziei, a w następstwie do depresji
- model podatność–stres (ang. diathesis-stress model)
- sugeruje, że osoby z predyspozycją do określonego zaburzenia łatwiej na nie zapadają pod wpływem stresu; model psychopatologii
- myśli samobójcze (ang. suicidal ideation)
- myśli o śmierci samobójczej, myślenie lub planowanie samobójstwa albo próba samobójcza
- napad paniki (ang. panic attack)
- moment niezwykle nasilonego lęku lub niepokoju; występuje nagle; objawy paniki mogą być zarówno psychiczne, jak i fizjologiczne
- objaw negatywny (ang. negative symptom)
- osłabienie lub nieobecność pewnych prawidłowych zachowań, emocji lub popędów; objawem negatywnym może być np. twarz bez wyrazu, brak motywacji do działania, małomówność, wycofanie socjalne czy niezdolność do odczuwania przyjemności
- objaw prodromalny (ang. prodromal symptom)
- w schizofrenii jeden z wczesnych, pomniejszych objawów psychozy
- objawy katatoniczne (ang. catatonic behavior)
- zmniejszona reaktywność na otoczenie; obejmuje postawę katatoniczną i osłupienie katatoniczne (stupor)
- patologiczne zbieractwo (syllogomania) (ang. compulsive hoarding)
- trwała i nasilona niemożność rozstania się z przedmiotami, niezależnie od ich rzeczywistej wartości czy użyteczności
- psychopatologia (ang. psychopathology)
- dziedzina zajmująca się badaniem zaburzeń psychicznych, ich objawów, przyczyn i leczenia; przejaw zaburzeń psychicznych
- rozpamiętywanie (ruminacje) (ang. rumination)
- obecne w depresji; tendencja do drążenia i ciągłego myślenia o objawach własnej depresji, ich znaczeniu i konsekwencjach
- samobójstwo (ang. suicide)
- śmierć będąca konsekwencją zamierzonych, szkodliwych działań przeciw własnej osobie
- schizofrenia (ang. schizophrenia)
- ciężka choroba, w której występują ciężkie zaburzenia procesów myślowych, postrzegania świata, emocji i zachowań; wśród objawów są halucynacje, urojenia, dezorganizacja myślenia i zachowań oraz objawy negatywne
- szkodliwa dysfunkcja (ang. harmful dysfunction)
- model zaburzeń psychicznych jako wynikających z niezdolności naturalnych mechanizmów do pełnienia swoich przyrodzonych funkcji
- urojenia paranoidalne (ang. paranoid delusions)
- wiara w to, że inni ludzie próbują nas skrzywdzić
- urojenia somatyczne (ang. somatic delusion)
- wiara w to, że z ciałem lub narządami wewnętrznymi jednostki dzieje się coś niezwykłego
- urojenia wielkościowe (ang. grandiose delusion)
- wiara jednostki w to, że posiada specjalną władzę, unikalną wiedzę albo że jest niezmiernie ważna
- urojenie (ang. delusion)
- mocno ugruntowane przekonanie sprzeczne z rzeczywistością i podtrzymywane mimo dowodów na jego nieprawdziwość
- zaburzenia afektywne dwubiegunowe i pochodne (ang. bipolar and related disorders)
- grupa zaburzeń nastroju, w której charakterystycznym objawem są występowanie manii i depresji
- zaburzenia depresyjne (ang. depressive disorder)
- jedno z zaburzeń nastroju, w którym charakterystycznym objawem jest depresja
- zaburzenia dysocjacyjne (ang. dissociative disorders)
- grupa zaburzeń wymienionych w DSM-5, w których główną cechą jest oderwanie osoby od jej własnego ja; konsekwencją są zaburzenia tożsamości i pamięci
- zaburzenia lękowe (ang. anxiety disorder)
- grupa zaburzeń charakteryzująca się nadmiernym i długotrwałym lękiem i niepokojem oraz związanymi z tym zaburzeniami zachowania
- zaburzenia myślenia (ang. disorganized thinking)
- sytuacja, w której procesy myślowe stają się niespójne i niekonsekwentne; zwykle rozpoznaje się ją po dezorganizacji wypowiedzi
- zaburzenia nastroju (ang. mood disorder)
- zaburzenie psychiczne charakteryzujące się poważnymi zaburzeniami nastroju i emocji; kategorie zaburzeń nastroju wymienione w DSM-5 to zaburzenia dwubiegunowe i pochodne oraz zaburzenia depresyjne
- zaburzenia neurorozwojowe (ang. neurodevelopmental disorders)
- jedno ze schorzeń diagnozowanych w dzieciństwie, obejmujące problemy rozwojowe w zakresie nauki, intelektu i funkcjonowania w społeczeństwie
- zaburzenia obsesyjno-kompulsywne i pokrewne (ang. obsessive-compulsive and related disorders)
- grupa nakładających się zaburzeń wymienionych w DSM-5, obejmujących natrętne, przykre myśli i/lub zachowania kompulsywne (natrętne rytuały)
- zaburzenia osobowości (ang. personality disorder)
- grupa zaburzeń wpisanych do DSM-5, charakteryzująca się sztywnym, dominującym stylem osobowości, znacząco różniącym się od wymagań stawianych przez lokalną kulturę i wywołującym stres i szkody; osobowość jednostek z takimi zaburzeniami często wpędza je w konflikty i ogranicza możliwości nawiązania i utrzymania relacji społecznych
- zaburzenia ze spektrum autyzmu (ang. autism spectrum disorder)
- zaburzenie występujące u dzieci, charakteryzujące się deficytem interakcji społecznych i komunikacji oraz stereotypowymi wzorcami zachowań lub zainteresowań
- zaburzenie afektywne dwubiegunowe ChAD (ang. bipolar disorder)
- zaburzenie nastroju, w którym nastrój chorego oscyluje między depresją i manią
- zaburzenie dysmorficzne (ang. body dysmorphic disorder)
- zaburzenie polegające na nadmiernym przejmowaniu się defektem fizycznym (wyobrażonym lub realnym, ale o znikomej widoczności, np. osoba uważa, że ma odstające uszy, niesymetryczne brwi albo inny defekt wyglądu)
- zaburzenie dysocjacyjne tożsamości (ang. dissociative identity disorder)
- zaburzenie dysocjacyjne znane wcześniej pod nazwą „osobowości mnogiej”; charakterystyczną cechą jest występowanie u jednej osoby dwóch lub więcej dobrze określonych osobowości, a chory (a raczej każda z jego osobowości) doświadcza luk w pamięci obejmujących czas, gdy świadomość przejmuje inna z nich
- zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (ang. obsessive-compulsive disorder (OCD))
- schorzenie, które charakteryzuje się doświadczaniem natrętnych i niechcianych myśli (obsesji) i/lub potrzebą wykonywania powtarzalnych czynności albo aktów myślowych (kompulsji) w odpowiedzi na niechciane myśli lub popędy
- zaburzenie osobowości antyspołecznej (ang. antisocial personality disorder)
- zaburzenie osobowości charakteryzujące się lekceważeniem praw innych ludzi, impulsywnością, nieszczerością, nieodpowiedzialnością i brakiem wyrzutów sumienia
- zaburzenie osobowości chwiejnej emocjonalnie z pogranicza (zaburzenie osobowości borderline) (ang. borderline personality disorder)
- zaburzenie osobowości charakteryzujące się niestabilnością relacji międzyludzkich, postrzegania siebie i nastroju; charakteryzuje je też impulsywność; kluczowe cechy to: nietolerancja samotności i lęk przed porzuceniem, niestabilne związki, nieprzewidywalne zachowanie i nastroje oraz nasilony, nieadekwatny do sytuacji gniew
- zaburzenie psychiczne (ang. psychological disorder)
- stan charakteryzujący się nietypowymi myślami, uczuciami i zachowaniami
- zachowania zabezpieczające (ang. safety behavior)
- myśli i zachowania ukierunkowane na obniżenie niepokoju w sytuacjach społecznych, mają na celu zminimalizowanie ryzyka negatywnych skutków społecznych; częste w fobii społecznej i lęku uogólnionym
- zespół depersonalizacji i derealizacji (ang. depersonalization/derealization disorder)
- zaburzenie dysocjacyjne, w którym chory ma poczucie oddzielenia od własnej osoby (depersonalizacja), a świat wokół wydaje się sztuczny, nierealny (derealizacja). Charakteryzuje się występowaniem uporczywego i nawracającego poczucia oddzielenia i obcości wobec siebie, własnego ciała i/lub otaczającego świata. Towarzyszy mu poczucie jakościowej zmiany przeżywania, nierealności, odległości lub zautomatyzowania
- zespół lęku napadowego (ang. panic disorder)
- zaburzenie lękowe, w którym dochodzi do nieoczekiwanych napadów paniki w połączeniu z tzw. lękiem antycypacyjnym, tj. lękiem przed możliwością wystąpienia napadu paniki i/lub jego skutków
- zespół lęku uogólnionego (ang. generalized anxiety disorder (GAD))
- charakterystyczną cechą jest permanentny stan nadmiernego, niekontrolowanego i bezcelowego zamartwiania się i lęku
- zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) (ang. attention deficit hyperactivity disorder (ADHD))
- występujące u dzieci zaburzenie charakteryzujące się trudnościami w skupieniu uwagi i/lub zachowaniami impulsywnymi i nadaktywnością ruchową
- zespół stresu pourazowego (PTSD) (ang. post-traumatic stress disorder (PTSD))
- doświadczenie niezwykle traumatycznego zdarzenia prowadzi do zespołu objawów obejmujących natrętne, niepokojące wspomnienia zdarzenia, unikanie bodźców związanych ze zdarzeniem, negatywne stany emocjonalne, uczucie osamotnienia, rozdrażnienie, wybuchowość, nadmierną czujność i skłonność do reakcji przestrachu; objawy muszą występować przez co najmniej miesiąc