- archetyp (ang. archetype)
- w teorii C.G. Junga wzorzec istniejący w nieświadomości zbiorowej, wspólny dla kultur i społeczeństw
- cechy (ang. traits)
- charakterystyczne wzorce zachowań
- determinizm dwustronny (ang. reciprocal determinism)
- wiara, że środowisko jednostki może wpływać na jej zachowanie, ale że również ludzie mogą mieć wpływ na środowisko poprzez swoje myśli i zachowania
- ego (ang. ego)
- aspekt osobowości reprezentujący jaźń, czyli część osobowości postrzeganą przez innych
- faza analna (ang. anal stage)
- faza rozwoju psychoseksualnego, w której dziecko czerpie przyjemność z mikcji (oddawania moczu) i defekacji
- faza falliczna (ang. phallic stage)
- faza rozwoju psychoseksualnego, w której dziecko skupia się na genitaliach
- faza genitalna (ang. genital stage)
- faza rozwoju psychoseksualnego, skupiająca się na dojrzałych zainteresowaniach seksualnych
- faza oralna (ang. oral stage)
- faza rozwoju psychoseksualnego, w której obiektem przyjemności niemowlęcia są usta
- fazy rozwoju psychoseksualnego (ang. psychosexual stages of development)
- fazy rozwoju dziecka, w których popęd ku przyjemności jest skierowany na określone rejony ciała, zwane strefami erogennymi
- Formalna Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu (FCZ-KT) (ang. The Formal Characteristics of Behavior – Temperament Inventory (FCB-TI))
- kwestionariusz służący do badania temperamentu wg teorii RTT Jana Strelaua
- id (ang. id)
- aspekt osobowości obejmujący najprymitywniejsze popędy i chęci, takie jak głód, pragnienie czy seks
- Ja idealne (ang. ideal self)
- osoba, którą chcielibyśmy być
- Ja realne (ang. real self)
- osoba, którą w rzeczywistości jesteśmy
- kompleks niższości (ang. inferiority complex)
- jednostka ma poczucie, że nie jest nic warta i nie może się równać z innymi ani ze standardami przyjętymi w danej społeczności
- kultura (ang. culture)
- ogół wierzeń, zwyczajów, sztuki i tradycji charakterystyczny dla danej społeczności
- mechanizm obronny (ang. defense mechanism)
- nieświadome zachowania obronne wypracowane, by zmniejszyć niepokój ego
- migracja selektywna (ang. selective migration)
- koncepcja, że przeprowadzając się, ludzie wybierają miejsca pasujące do ich osobowości i potrzeb
- Minesocki Wielowymiarowy Kwestionariusz Osobowości (MMPI) (ang. Minnesota Multiphasic Personality Inventory (MMPI))
- test osobowości złożony z szeregu pytań, na które można odpowiedzieć „tak” lub „nie”; przydatny w ustaleniu profilu klinicznego jednostki
- model emiczny (ang. emic model)
- bazuje na wglądzie w zachowania przedstawicieli danej kultury na podstawie definicji i norm stosowanych przez nich samych
- model etyczny (ang. etic model)
- bazuje na uniwersalnych pojęciach spoza badanej kultury
- neuroza (ang. neurosis)
- tendencja do doświadczania negatywnych emocji
- niespójność (ang. incongruence)
- stan, w którym nasz obraz ja idealnego bardzo różni się od ja realnego
- nieświadomość (ang. unconsciousness)
- aktywność psychiczna, z której nie zdajemy sobie sprawy i do której nie mamy dostępu
- nieświadomość zbiorowa (ang. collective unconsciousness)
- popularne trendy psychologiczne przekazywane z pokolenia na pokolenie
- obraz siebie (ang. self-concept)
- nasze myśli i uczucia o nas samych
- odziedziczalność (ang. heritability)
- odsetek różnic między ludźmi przypisywany cechom genetycznym
- okres utajenia (latencji) (ang. latency period)
- faza rozwoju psychoseksualnego, w której uczucia o charakterze seksualnym są uśpione
- osobowość (ang. personality)
- wewnętrznie spójne, trwałe cechy i wzorce, które powodują, że jednostki myślą, czują i zachowują się w określony i unikatowy sposób
- pięcioczynnikowy model osobowości (PMO) (ang. Five Factor Model)
- teoria, zgodnie z którą na osobowość składa się pięć cech: otwartość na doświadczenie, sumienność, ekstrawersja, ugodowość i neurotyzm
- poczucie umiejscowienia kontroli (ang. locus of control)
- wiara w kontrolę, jaką mamy nad własnym życiem; zewnętrzny punkt umiejscowienia kontroli to wiara, że efekty naszych działań są poza naszą kontrolą; zewnętrzny punkt umiejscowienia kontroli to wiara, że sami kontrolujemy efekty naszych działań
- poczucie własnej skuteczności (ang. self-efficacy)
- poczucie wiary we własne możliwości
- projekcja (ang. projection)
- mechanizm obronny ego, w którym w chwilach niepokoju jednostka ukrywa swoje nieakceptowalne popędy lub zachowania ,przypisując je innym osobom
- przemieszczenie (ang. displacement)
- mechanizm obronny ego, w którym jednostka przenosi niewłaściwe impulsy lub zachowania na bardziej akceptowalny lub mniej zagrażający obiekt
- psychologia analityczna (ang. analytical psychology)
- teoria Junga skupiająca się na równowadze przeciwnych sił w obrębie osobowości jednostki oraz na znaczeniu nieświadomości zbiorowej
- psychologia indywidualna (adleryzm) (ang. individual psychology)
- szkoła psychologii założona przez Adlera, skupiająca się na ludzkim popędzie do kompensacji poczucia niższości
- racjonalizacja (ang. rationalization)
- mechanizm obronny ego, w którym w chwilach niepokoju jednostka usprawiedliwia swoje zachowanie
- reakcja upozorowana (ang. reaction formation)
- mechanizm obronny ego, w którym w chwilach niepokoju jednostka zmienia nieakceptowalne popędy lub zachowania na ich przeciwieństwa
- regresja (ang. regression)
- mechanizm obronny ego, w którym w chwilach niepokoju jednostka powraca do wcześniejszych, bardziej niedojrzałych zachowań
- regulacyjna teoria temperamentu (RTT) (ang. Regulative Theory of Temperament (RTT))
- teoria zaproponowana przez Jana Strelaua; temperament reguluje zachowanie w aspektach: energetycznym i czasowym
- represja (wyparcie) (ang. repression)
- mechanizm obronny ego, w którym myśli i wspomnienia powiązane z doświadczaniem niepokoju są spychane do podświadomości
- spójność (ang. congruence)
- stan, w którym obraz Ja idealnego jest bliski obrazowi ja realnego
- sublimacja (ang. sublimation)
- mechanizm obronny ego, w którym nieakceptowalne popędy są przekierowywane ku bardziej stosownym działaniom
- superego (ang. superego)
- aspekt osobowości odzwierciedlający normy społeczne i służący jako kompas moralny; sumienie
- świadomość (ang. consciousness)
- aktywność mózgu (myśli, uczucia i wspomnienia), do której w każdej chwili mamy dostęp
- temperament (ang. temperament)
- sposób, w jaki jednostka reaguje na świat; obejmuje poziom aktywności, już od wczesnego dzieciństwa
- teoria społecznego uczenia się (ang. social-cognitive theory)
- teoria osobowości podkreślająca, że zarówno percepcja, jak i uczenie się są źródłem indywidualnych różnic ludzkich osobowości
- test apercepcji tematycznej (TAT) (ang. Thematic Apperception Test (TAT))
- test projekcyjny, w którym ludziom przedstawia się dwuznaczne obrazy i każe im wymyślać na ten temat historie; celem jest ujawnienie nieuświadomionych pragnień, lęków i problemów
- test niedokończonych zadań Rottera (ang. Rotter Incomplete Sentence Blank (RISB))
- test projekcyjny podobny do testu skojarzeń słownych; badany ma dokończyć zdania, a celem jest ujawnienie jego nieuświadomionych pragnień, lęków i problemów, migracja selektywna
- test projekcyjny (ang. projective test)
- ocena osobowości, w której jednostka reaguje na dwuznaczne bodźce, ujawniając ukryte uczucia, impulsy i pragnienia
- test Rorschacha (ang. Rorschach Inkblot Test)
- test projekcyjny wykorzystujący serię symetrycznych plam atramentowych, które psycholog przedstawia badanemu; nie zaleca się stosowania testów ze względu na niską precyzję wyników
- test wielokulturowej apercepcji tematycznej TEAMS (ang. Multicultural Thematic Apperception Test)
- test projekcyjny, stworzony jako kulturowo znaczący dla mniejszości, szczególnie młodzieży latynoskiej, wykorzystujący obrazy i historie związane z kulturą mniejszości