Skąd się bierze kreatywność? Dlaczego niektórzy zostają dotknięci bezdomnością? Czym są uprzedzenia i dyskryminacja? Co to jest świadomość? Psycholodzy zajmują się poszukiwaniem odpowiedzi na tego typu pytania, prowadząc badania naukowe nad umysłowością i zachowaniami. Pierwszym krokiem metody naukowej jest postawienie hipotezy będącej próbą wyjaśnienia badanego zagadnienia. Hipoteza powinna wpisywać się w teorię naukową, która jest aktualnym i zweryfikowanym licznymi badaniami zbiorem ustaleń dotyczących określonego obszaru wiedzy. Badacz następnie przeprowadza obserwację lub eksperyment, mające sprawdzić trafność hipotezy. Wynik i analiza badań są publikowane lub prezentowane podczas konferencji naukowej po to, by inni badacze mogli, po pierwsze: zreplikować wyniki otrzymane przez badacza (i tym samym sprawdzić poprawność procesu badawczego), a po drugie: by mogli wykorzystać je w swoich badaniach. Naukowcy badają to, co jest mierzalne. Na przykład hipoteza, że ptak śpiewa, ponieważ jest szczęśliwy, nie może być sprawdzona w sposób naukowy, ponieważ nie potrafimy zmierzyć poziomu szczęścia ptaka. Należy wówczas zadać inne pytanie, na przykład o aktywność określonego obszaru mózgu ptaka, ponieważ ją potrafimy zmierzyć dostępnymi metodami. Jeśli tę samą hipotezę zastosujemy do ludzi („śpiewają, gdy czują się szczęśliwi”), będzie ona dobrym punktem wyjścia do badania naukowego, ponieważ możemy o poczuciu szczęścia porozmawiać z badaną jednostką.
Metody naukowe pozwalają zbadać wyłącznie zjawiska mierzalne, nie ma zaś możliwości zdobycia wiedzy na temat wartości czy moralności. To jeden z powodów, dla których naukowe rozumienie umysłu podlega ograniczeniom – wszak myśli, czy też sposobu ich przeżywania, nie da się bezpośrednio „złapać” ani zmierzyć. Metoda naukowa opiera się na metodzie empirycznej. Metoda empiryczna (ang. empirical method) polega na obserwacji i prowadzeniu eksperymentów; w odróżnieniu od metod opartych wyłącznie na formach argumentacji logicznej lub teorii ukutych przez wcześniejszych badaczy (obecnych np. w takich naukach jak logika, matematyka etc.).
Psychologia została uznana za niezależną dziedzinę nauki pod koniec XIX wieku. Wcześniej zagadnienia dotyczące funkcjonowania umysłu były domeną filozofii. W związku z tym, że u źródeł każdego zachowania leży uwarunkowanie biologiczne, określone obszary psychologii zalicza się do nauk przyrodniczych, takich jak biologia. Żaden organizm biologiczny nie funkcjonuje samodzielnie, w izolacji od otoczenia, a na nasze zachowanie wpływ mają interakcje z innymi. Dlatego też psychologię zalicza się również do nauk społecznych.
Dlaczego warto uczyć się psychologii?
Niekiedy studenci po raz pierwszy wybierają zajęcia z psychologii, bo są zainteresowani pomocą innym i chcą dowiedzieć się więcej o sobie samych - dlaczego zachowują się w określony sposób. Inni studenci decydują się na takie zajęcia, bo są zobowiązani do zaliczenia puli zajęć ogólnouniwersyteckich. Wiele osób psychologia tak wciąga, że ostatecznie wybierają ją jako główny przedmiot swoich studiów.
Studia psychologiczne od wielu lat cieszą się w Polsce niesłabnącą popularnością. W 2019 roku o przyjęcie na studia z psychologii na Uniwersytecie Warszawskim ubiegało się 2,4 tys. kandydatów, o jedno miejsce rywalizowało 15 osób. Dla porównania, na Uniwersytecie Jagiellońskim było 1799 kandydatów (osiem osób na miejsce), na Uniwersytecie Łódzkim 1100 (11 osób na miejsce), na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu 1705 osób (11 osób na miejsce) („Rzeczpospolita”, 2019). Zgodnie z danymi Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (2019) psychologia uplasowała się na trzecim miejscu jako najchętniej wybierany kierunek (po informatyce i zarządzaniu).
Wykształcenie psychologiczne przydaje się w wielu obszarach. Studenci psychologii zdobywają umiejętność krytycznego myślenia i praktycznego stosowania metod naukowych. Myślenie krytyczne to umiejętność zdystansowanego podejścia i wykorzystania wiedzy naukowej w analizie informacji. Ocena wartości informacji – jej wiarygodności i przydatności – to niezwykle ważna umiejętność we współczesnym świecie obfitującym w mnogość (jeśli nie nadmiar) danych. Część tych informacji jest niedopowiedziana albo celowo przeinaczona (tzw. fake news) dla wywołania określonego efektu u odbiorcy (np. niepewności) i uzyskania określonych celów (politycznych, marketingowych etc.).
Umiejętność myślenia krytycznego pozwala spojrzeć na dane zagadnienie sceptycznie, rozpoznać sprzeczności poprzez wykorzystanie logiki, zadawanie odpowiednich pytań i obserwację.
Dzięki nauce psychologii studenci są w stanie zrozumieć złożone czynniki wpływające na nasze zachowanie. Są oni w stanie rozróżnić wpływ genów, środowiska i doświadczenia na zachowanie człowieka. Tym samym mogą sprawdzić się jako przyszli specjaliści w wielu dziedzinach: marketingu, pomocy psychologicznej, pracy wychowawczej, resocjalizacyjnej itd.
Sięgnij po więcej
Obejrzyj krótkie wideo na temat pytań do rozważenia przed wyborem studiów psychologicznych.