Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax
Psychologia

Kluczowe pojęcia

PsychologiaKluczowe pojęcia

Menu
Spis treści
  1. Przedmowa
  2. 1 Wstęp do psychologii
    1. Wprowadzenie
    2. 1.1 Czym jest psychologia
    3. 1.2 Historia psychologii
    4. 1.3 Psychologia współczesna
    5. 1.4 Kariera zawodowa psychologa
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  3. 2 Prowadzenie badań
    1. Wprowadzenie
    2. 2.1 Dlaczego badania są ważne?
    3. 2.2 Metody badawcze
    4. 2.3 Analiza wyników
    5. 2.4 Etyka
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  4. 3 Biopsychologia
    1. Wprowadzenie
    2. 3.1 Genetyka człowieka
    3. 3.2 Komórki układu nerwowego
    4. 3.3 Składowe układu nerwowego
    5. 3.4 Mózg i rdzeń kręgowy
    6. 3.5 Układ hormonalny
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Rozwijaj się
  5. 4 Stany świadomości
    1. Wprowadzenie
    2. 4.1 Czym jest świadomość?
    3. 4.2 Rola snu
    4. 4.3 Fazy snu
    5. 4.4 Zaburzenia snu
    6. 4.5 Używanie substancji psychoaktywnych
    7. 4.6 Inne stany świadomości
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Rozwijaj się
  6. 5 Wrażenia zmysłowe i spostrzeganie
    1. Wprowadzenie
    2. 5.1 Czym różnią się wrażenia zmysłowe i spostrzeganie
    3. 5.2 Fale i długości fal
    4. 5.3 Wzrok
    5. 5.4 Słuch
    6. 5.5 Inne zmysły
    7. 5.6 Zasady postrzegania w psychologii Gestalt
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Rozwijaj się
  7. 6 Uczenie się
    1. Wprowadzenie
    2. 6.1 Na czym polega proces uczenia się?
    3. 6.2 Warunkowanie klasyczne
    4. 6.3 Warunkowanie sprawcze
    5. 6.4 Uczenie się przez obserwację (modelowanie)
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  8. 7 Myślenie i inteligencja
    1. Wprowadzenie
    2. 7.1 Czym jest poznanie?
    3. 7.2 Język
    4. 7.3 Rozwiązywanie problemów
    5. 7.4 Czym jest inteligencja i twórczość?
    6. 7.5 Pomiar inteligencji
    7. 7.6 Źródła inteligencji
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Rozwijaj się
  9. 8 Pamięć
    1. Wprowadzenie
    2. 8.1 Jak działa pamięć
    3. 8.2 Obszary mózgu zaangażowane w procesy pamięciowe
    4. 8.3 Kłopoty z pamięcią
    5. 8.4 Sposoby na poprawę pamięci
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  10. 9 Psychologia rozwojowa
    1. Wprowadzenie
    2. 9.1 Co to jest psychologia rozwojowa?
    3. 9.2 Teorie psychologii rozwojowej
    4. 9.3 Stadia rozwoju
    5. 9.4 Kres życia
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  11. 10 Emocje i motywacje
    1. Wprowadzenie
    2. 10.1 Emocje
    3. 10.2 Biologia emocji
    4. 10.3 Motywacja
    5. 10.4 Sfera seksualna
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  12. 11 Osobowość
    1. Wprowadzenie
    2. 11.1 Czym jest osobowość?
    3. 11.2 Freud i perspektywa psychodynamiczna
    4. 11.3 Neofreudyści: Adler, Erikson, Jung i Horney
    5. 11.4 Podejście poznawcze
    6. 11.5 Podejścia humanistyczne
    7. 11.6 Teorie cech
    8. 11.7 Socjobiologiczna koncepcja osobowości
    9. 11.8 Kulturowe uwarunkowania osobowości
    10. 11.9 Temperament
    11. 11.10 Ocena osobowości
    12. Kluczowe pojęcia
    13. Podsumowanie
    14. Sprawdź wiedzę
    15. Ćwicz myślenie krytyczne
    16. Rozwijaj się
  13. 12 Psychologia społeczna
    1. Wprowadzenie
    2. 12.1 Czym zajmuje się psychologia społeczna?
    3. 12.2 Atrybucje
    4. 12.3 Role i normy społeczne
    5. 12.4 Postawy i ich zmiana
    6. 12.5 Konformizm, zgodność, posłuszeństwo
    7. 12.6 Uprzedzenia i dyskryminacja
    8. 12.7 Agresja
    9. 12.8 Zachowania pomocne
    10. 12.9 Tworzenie relacji
    11. Kluczowe pojęcia
    12. Podsumowanie
    13. Sprawdź wiedzę
    14. Ćwicz myślenie krytyczne
    15. Rozwijaj się
  14. 13 Psychologia pracy i organizacji
    1. Wprowadzenie
    2. 13.1 Dopasowanie człowiek–organizacja
    3. 13.2 Postawy wobec organizacji i relacje w pracy
    4. 13.3 Stres w pracy
    5. 13.4 Motywacja do pracy
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  15. 14 Stres
    1. Wprowadzenie
    2. 14.1 Czym jest stres?
    3. 14.2 Stresory
    4. 14.3 Stres a choroby
    5. 14.4 Kontrolowanie stresu
    6. 14.5 Dążenie do szczęścia
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Rozwijaj się
  16. 15 Zaburzenia psychiczne
    1. Wprowadzenie
    2. 15.1 Czym są zaburzenia psychiczne?
    3. 15.2 Diagnostyka i klasyfikacja zaburzeń psychicznych
    4. 15.3 Poglądy na przyczyny zaburzeń psychicznych
    5. 15.4 Zaburzenia lękowe
    6. 15.5 Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne i pokrewne
    7. 15.6 Zespół stresu pourazowego
    8. 15.7 Zaburzenia nastroju
    9. 15.8 Schizofrenia
    10. 15.9 Zaburzenia dysocjacyjne
    11. 15.10 Zaburzenia występujące u dzieci
    12. 15.11 Zaburzenia osobowości
    13. Kluczowe pojęcia
    14. Podsumowanie
    15. Sprawdź wiedzę
    16. Ćwicz myślenie krytyczne
    17. Rozwijaj się
  17. 16 Terapia i leczenie
    1. Wprowadzenie
    2. 16.1 Terapia zaburzeń psychicznych teraz i kiedyś
    3. 16.2 Techniki terapeutyczne
    4. 16.3 Sposoby leczenia
    5. 16.4 Uzależnienia i zaburzenia związane z zażywaniem środków odurzających
    6. 16.5 Wykorzystanie paradygmatu społeczno-kulturowego w terapii
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Rozwijaj się
  18. Bibliografia
  19. Skorowidz nazwisk
  20. Skorowidz rzeczowy
  21. Skorowidz terminów obcojęzycznych
bodziec bezwarunkowy (ang. unconditioned stimulus)
bodziec wywołujący reakcję bezwarunkową
bodziec obojętny (ang. neutral stimulus)
bodziec, który początkowo nie wywołuje reakcji
bodziec warunkowy (ang. conditioned stimulus)
bodziec, który wywołuje reakcję z powodu swojego powiązania z bodźcem bezwarunkowym
generalizacja bodźców (ang. stimulus generalization)
pojawianie się reakcji warunkowej na bodźce podobne do bodźca warunkowego
habituacja (ang. habituation)
uczenie się niereagowania na bodziec, który jest niezmienny i powtarzany
instynkt (ang. instinct)
wiedza niewyuczona, wrodzona, obejmująca złożone wzorce zachowania; uważa się, że instynkty są bardziej rozpowszechnione u zwierząt niższych niż u ludzi
kara zastępcza (ang. vicarious punishment)
obserwator jest świadkiem wymierzenia kary za określone zachowania modela; w efekcie obniża się prawdopodobieństwo naśladowania zachowań modela przez obserwatora
karanie (ang. punishment)
wdrożenie konsekwencji w celu powstrzymania jakiegoś zachowania
karanie negatywne (ang. negative punishment)
pozbawienie przyjemnego bodźca w celu zahamowania lub powstrzymania jakiegoś zachowania
karanie pozytywne (ang. positive punishment)
wprowadzenie nieprzyjemnego bodźca w celu powstrzymania lub zahamowania jakiegoś zachowania
kształtowanie (ang. shaping)
nagradzanie kolejnych kroków zbliżających do zachowania docelowego
mapa poznawcza (wyobrażeniowa) (ang. cognitive map)
wyobrażenie reprezentujące otoczenie
model (ang. model)
osoba prezentująca zachowanie, które służy jako przykład (podczas uczenia się przez obserwację)
nabywanie (przyswajanie, akwizycja) (ang. acquisition)
w warunkowaniu klasycznym początkowy okres uczenia się, kiedy człowiek lub zwierzę zaczyna łączyć bodziec obojętny z bodźcem bezwarunkowym, aż bodziec obojętny zacznie wywoływać reakcję warunkową
odruch (ang. reflex)
niewyuczona, automatyczna reakcja organizmu na bodziec pochodzący ze środowiska
prawo efektu (ang. law of effect)
człowiek powtarza zachowanie, po którym doznał przyjemnych konsekwencji, a zniechęca się do zachowań, po których nastąpiły konsekwencje nieprzyjemne
radykalny behawioryzm (ang. radical behaviorism)
odmiana behawioryzmu stworzona przez B.F. Skinnera, która zakłada, że nawet złożone wyższe funkcje umysłowe, jak ludzki język, są wyłącznie asocjacjami bodziec-reakcja
reakcja bezwarunkowa (odruch bezwarunkowy) (ang. unconditioned response)
naturalne (niewyuczone) zachowanie wywołane przez dany bodziec
reakcja warunkowa (odruch warunkowy) (ang. conditioned response)
reakcja wywołana przez bodziec warunkowy
rozkład wzmocnień o stałych odstępach czasowych (ang. fixed interval reinforcement schedule)
nagradzanie zachowania po upływie określonego, stałego czasu
rozkład wzmocnień o zmiennych odstępach czasowych (ang. variable interval reinforcement schedule)
nagradzanie zachowania po upływie nieprzewidywalnego czasu
rozkład wzmocnień według stałych proporcji (ang. fixed ratio reinforcement schedule)
nagradzanie danego zachowania poprzedzone pojawieniem się określonej liczby reakcji
rozkład wzmocnień według zmiennych proporcji (ang. variable ratio reinforcement schedule)
nagradzanie zachowania poprzedzone wystąpieniem zmiennej liczby reakcji
różnicowanie bodźców (ang. stimulus discrimination)
zdolność do odmiennego reagowania na bodźce różniące się od bodźca warunkowego
spontaniczne odnowienie (ang. spontaneous recovery)
ponowne pojawienie się reakcji warunkowej, wygaszonej jakiś czas wcześniej
uczenie się (ang. learning)
zmiana zachowania lub wiedzy będąca wynikiem doświadczenia indywidualnego
uczenie się przez obserwację (ang. observational learning)
rodzaj uczenia się, które polega na obserwowaniu zachowania innych osób
uczenie się skojarzeniowe, uczenie się asocjacyjne (ang. associative learning)
rodzaj uczenia się, które polega na łączeniu pewnych bodźców lub zdarzeń współwystępujących w środowisku (warunkowanie klasyczne i sprawcze)
uczenie się utajone (ang. latent learning)
uczenie się następuje, ale może nie być widoczne (może się nie ujawniać), dopóki nie znajdzie się powód, aby je zademonstrować
warunkowanie klasyczne (ang. classical conditioning)
uczenie się, w którym bodziec lub doświadczenie pojawiają się przed zachowaniem, a następnie zostają dopasowane do zachowania lub z nim powiązane
warunkowanie sprawcze (ang. operant conditioning)
rodzaj uczenia się, w którym bodziec (doświadczenie lub wzmocnienie) następuje dopiero po określonym zachowaniu
warunkowanie wyższego rzędu (ang. higher-order conditioning)
(także: warunkowanie drugiego rzędu) wykorzystywanie bodźca warunkowego do warunkowania bodźca obojętnego
wygaszanie (ang. extinction)
osłabienie reakcji warunkowej, gdy bodziec bezwarunkowy nie jest już wiązany z bodźcem warunkowym
wzmacnianie (ang. reinforcement)
wdrożenie konsekwencji w celu wzmocnienia jakiegoś zachowania
wzmacnianie ciągłe (ang. continous reinforcement)
każdorazowe nagradzanie zachowania, gdy tylko się ono pojawia
wzmacnianie negatywne (ang. negative reinforcement)
usunięcie nieprzyjemnego bodźca w celu wzmocnienia jakiegoś zachowania
wzmacnianie pozytywne (ang. positive reinforcement)
wprowadzenie przyjemnego bodźca w celu wzmocnienia jakiegoś zachowania
wzmacnianie sporadyczne (ang. partial reinforcement)
nieregularne nagradzanie pożądanego zachowania
wzmocnienie pierwotne (ang. primary reinforcer)
wzmacnia zachowanie, odwołując się do podstawowych potrzeb (np. jedzenie, woda, schronienie, seks)
wzmocnienie wtórne (ang. secondary reinforcer)
nie odwołuje się do potrzeb podstawowych, odnosi skutek wzmacniający tylko wtedy, gdy łączy się z jakąś korzyścią (nagrodą) w postaci np. pieniędzy, punktów promocyjnych, żetonów pokerowych
wzmocnienie zastępcze (ang. vicarious reinforcement)
obserwator jest świadkiem przyznania nagrody za określone zachowania modela; w efekcie wzrasta prawdopodobieństwo naśladowania zachowań modela przez obserwatora
Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/psychologia-polska/pages/1-wprowadzenie
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/psychologia-polska/pages/1-wprowadzenie
Cytowanie

© 12 paź 2022 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.