Przejdź do treściPrzejdź do informacji o dostępnościMenu skrótów klawiszowych
Logo OpenStax
Psychologia

Kluczowe pojęcia

PsychologiaKluczowe pojęcia

Spis treści
  1. Przedmowa
  2. 1 Wstęp do psychologii
    1. Wprowadzenie
    2. 1.1 Czym jest psychologia
    3. 1.2 Historia psychologii
    4. 1.3 Psychologia współczesna
    5. 1.4 Kariera zawodowa psychologa
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  3. 2 Prowadzenie badań
    1. Wprowadzenie
    2. 2.1 Dlaczego badania są ważne?
    3. 2.2 Metody badawcze
    4. 2.3 Analiza wyników
    5. 2.4 Etyka
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  4. 3 Biopsychologia
    1. Wprowadzenie
    2. 3.1 Genetyka człowieka
    3. 3.2 Komórki układu nerwowego
    4. 3.3 Składowe układu nerwowego
    5. 3.4 Mózg i rdzeń kręgowy
    6. 3.5 Układ hormonalny
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Rozwijaj się
  5. 4 Stany świadomości
    1. Wprowadzenie
    2. 4.1 Czym jest świadomość?
    3. 4.2 Rola snu
    4. 4.3 Fazy snu
    5. 4.4 Zaburzenia snu
    6. 4.5 Używanie substancji psychoaktywnych
    7. 4.6 Inne stany świadomości
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Rozwijaj się
  6. 5 Wrażenia zmysłowe i spostrzeganie
    1. Wprowadzenie
    2. 5.1 Czym różnią się wrażenia zmysłowe i spostrzeganie
    3. 5.2 Fale i długości fal
    4. 5.3 Wzrok
    5. 5.4 Słuch
    6. 5.5 Inne zmysły
    7. 5.6 Zasady postrzegania w psychologii Gestalt
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Rozwijaj się
  7. 6 Uczenie się
    1. Wprowadzenie
    2. 6.1 Na czym polega proces uczenia się?
    3. 6.2 Warunkowanie klasyczne
    4. 6.3 Warunkowanie sprawcze
    5. 6.4 Uczenie się przez obserwację (modelowanie)
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  8. 7 Myślenie i inteligencja
    1. Wprowadzenie
    2. 7.1 Czym jest poznanie?
    3. 7.2 Język
    4. 7.3 Rozwiązywanie problemów
    5. 7.4 Czym jest inteligencja i twórczość?
    6. 7.5 Pomiar inteligencji
    7. 7.6 Źródła inteligencji
    8. Kluczowe pojęcia
    9. Podsumowanie
    10. Sprawdź wiedzę
    11. Ćwicz myślenie krytyczne
    12. Rozwijaj się
  9. 8 Pamięć
    1. Wprowadzenie
    2. 8.1 Jak działa pamięć
    3. 8.2 Obszary mózgu zaangażowane w procesy pamięciowe
    4. 8.3 Kłopoty z pamięcią
    5. 8.4 Sposoby na poprawę pamięci
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  10. 9 Psychologia rozwojowa
    1. Wprowadzenie
    2. 9.1 Co to jest psychologia rozwojowa?
    3. 9.2 Teorie psychologii rozwojowej
    4. 9.3 Stadia rozwoju
    5. 9.4 Kres życia
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  11. 10 Emocje i motywacje
    1. Wprowadzenie
    2. 10.1 Emocje
    3. 10.2 Biologia emocji
    4. 10.3 Motywacja
    5. 10.4 Sfera seksualna
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  12. 11 Osobowość
    1. Wprowadzenie
    2. 11.1 Czym jest osobowość?
    3. 11.2 Freud i perspektywa psychodynamiczna
    4. 11.3 Neofreudyści: Adler, Erikson, Jung i Horney
    5. 11.4 Podejście poznawcze
    6. 11.5 Podejścia humanistyczne
    7. 11.6 Teorie cech
    8. 11.7 Socjobiologiczna koncepcja osobowości
    9. 11.8 Kulturowe uwarunkowania osobowości
    10. 11.9 Temperament
    11. 11.10 Ocena osobowości
    12. Kluczowe pojęcia
    13. Podsumowanie
    14. Sprawdź wiedzę
    15. Ćwicz myślenie krytyczne
    16. Rozwijaj się
  13. 12 Psychologia społeczna
    1. Wprowadzenie
    2. 12.1 Czym zajmuje się psychologia społeczna?
    3. 12.2 Atrybucje
    4. 12.3 Role i normy społeczne
    5. 12.4 Postawy i ich zmiana
    6. 12.5 Konformizm, zgodność, posłuszeństwo
    7. 12.6 Uprzedzenia i dyskryminacja
    8. 12.7 Agresja
    9. 12.8 Zachowania pomocne
    10. 12.9 Tworzenie relacji
    11. Kluczowe pojęcia
    12. Podsumowanie
    13. Sprawdź wiedzę
    14. Ćwicz myślenie krytyczne
    15. Rozwijaj się
  14. 13 Psychologia pracy i organizacji
    1. Wprowadzenie
    2. 13.1 Dopasowanie człowiek–organizacja
    3. 13.2 Postawy wobec organizacji i relacje w pracy
    4. 13.3 Stres w pracy
    5. 13.4 Motywacja do pracy
    6. Kluczowe pojęcia
    7. Podsumowanie
    8. Sprawdź wiedzę
    9. Ćwicz myślenie krytyczne
    10. Rozwijaj się
  15. 14 Stres
    1. Wprowadzenie
    2. 14.1 Czym jest stres?
    3. 14.2 Stresory
    4. 14.3 Stres a choroby
    5. 14.4 Kontrolowanie stresu
    6. 14.5 Dążenie do szczęścia
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Rozwijaj się
  16. 15 Zaburzenia psychiczne
    1. Wprowadzenie
    2. 15.1 Czym są zaburzenia psychiczne?
    3. 15.2 Diagnostyka i klasyfikacja zaburzeń psychicznych
    4. 15.3 Poglądy na przyczyny zaburzeń psychicznych
    5. 15.4 Zaburzenia lękowe
    6. 15.5 Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne i pokrewne
    7. 15.6 Zespół stresu pourazowego
    8. 15.7 Zaburzenia nastroju
    9. 15.8 Schizofrenia
    10. 15.9 Zaburzenia dysocjacyjne
    11. 15.10 Zaburzenia występujące u dzieci
    12. 15.11 Zaburzenia osobowości
    13. Kluczowe pojęcia
    14. Podsumowanie
    15. Sprawdź wiedzę
    16. Ćwicz myślenie krytyczne
    17. Rozwijaj się
  17. 16 Terapia i leczenie
    1. Wprowadzenie
    2. 16.1 Terapia zaburzeń psychicznych teraz i kiedyś
    3. 16.2 Techniki terapeutyczne
    4. 16.3 Sposoby leczenia
    5. 16.4 Uzależnienia i zaburzenia związane z zażywaniem środków odurzających
    6. 16.5 Wykorzystanie paradygmatu społeczno-kulturowego w terapii
    7. Kluczowe pojęcia
    8. Podsumowanie
    9. Sprawdź wiedzę
    10. Ćwicz myślenie krytyczne
    11. Rozwijaj się
  18. Bibliografia
  19. Skorowidz nazwisk
  20. Skorowidz rzeczowy
  21. Skorowidz terminów obcojęzycznych
adaptacja sensoryczna (ang. sensory adaptation)
zanik spostrzegania bodźców, które przez dłuższy czas się nie zmieniają
amplituda (ang. amplitude)
odległość maksymalnego wychylenia od położenia równowagi w ruchu falowym
błona bębenkowa (ang. tympanic membrane)
cienka membrana w kształcie stożka, która oddziela ucho zewnętrzne od ucha środkowego
błona podstawna (ang. basilar membrane)
błona w ślimaku ucha, która zawiera komórki włoskowate służące jako receptory czuciowe układu słuchowego
bolesny stan zapalny (ang. inflammatory pain)
proces świadczący o uszkodzeniu tkanki
ból neuropatyczny (ang. neuropathic pain)
ból spowodowany uszkodzeniem neuronów obwodowego lub ośrodkowego układu nerwowego
choroba Ménière’a (ang. Ménière’s disease)
powoduje zwyrodnienie struktur ucha wewnętrznego, mogące prowadzić do utraty słuchu, szumu w uszach, zawrotów głowy i wzrostu ciśnienia w uchu wewnętrznym
ciałko blaszkowate (ciałko Vatera–Paciniego) (ang. Vater-Pacinian corpuscle)
receptor dotykowy, który wykrywa krótkotrwały nacisk i wibracje o wyższej częstotliwości
ciałko dotykowe (ciałko Meissnera) (ang. Meissner’s corpuscle)
receptor dotykowy, który reaguje na ciśnienie i wibracje o niskiej częstotliwości
ciałko Ruffiniego (ang. Ruffini corpuscle)
termoreceptor skóry, receptor ciepła
ciągłość widzenia (ang. continuity)
zjawisko, w którym mózg uzupełnia brakujące informacje, np. przerwaną linię widzimy jako ciągłą
częstotliwość (ang. frequency)
liczba drgań fali w jednostce czasu
czopek (ang. cone)
fotoreceptor wyspecjalizowany do wykrywania koloru, najlepiej działa w warunkach jasnego światła
czucie temperatury (termorecepcja) (ang. thermoception)
postrzeganie temperatury
decybel (dB) (ang. decibel)
logarytmiczna jednostka natężenia dźwięku
długość fali (ang. wavelength)
odległość między dwoma najbliższymi grzbietami fali
dolina fali (ang. trough)
najniższy punkt fali
domknięcie (ang. closure)
organizowanie percepcji w obiekty kompletne (całościowe), a nie jako serii osobnych części, np. mózg rozpoznaje figurę nawet wtedy, gdy widzi jedynie jej część
dysk Merkla (ang. Merkel’s disk)
receptor dotykowy, który reaguje na lekki dotyk
feromon (ang. pheromone)
sygnał chemiczny wysłany przez organizm w celu komunikacji
fotoreceptor (ang. photoreceptor)
komórka czuła na światło
głuchota (ang. deafness)
częściowa lub całkowita niezdolność słyszenia
głuchota wrodzona (ang. congenital deafness)
występująca od urodzenia niemożność rejestracji bodźców słuchowych
grzbiet fali (ang. peak)
maksimum wychylenia fali
herc (Hz) (ang. hertz)
liczba drgań fali na sekundę; miara częstotliwości
hipoteza percepcyjna (ang. perceptual hypothesis)
oparta na wiedzy interpretacja informacji sensorycznych
implant ślimakowy (ang. cochlear implant)
urządzenie elektroniczne składające się z mikrofonu, procesora mowy i elektrod, które bezpośrednio stymulują nerw słuchowy do przekazywania informacji do mózgu
komórka włoskowata (ang. hair cells)
słuchowe komórki receptorowe w uchu wewnętrznym
kowadełko (ang. incus)
kosteczka ucha środkowego znajdująca się w jamie bębenkowej
kubek smakowy (ang. taste bud)
zbiór komórek receptora smaku z wystającymi z niego włoskowatymi wypustkami (rzęskami)
małżowina uszna (ang. pinnea)
widoczna, wystająca z głowy część ucha
międzyuszna różnica czasu (ang. interaural timing difference)
mała różnica w czasie, w którym fala dźwiękowa dociera do każdego ucha
międzyuszna różnica natężenia dźwięku (ang. interaural level difference)
dźwięk dochodzący z jednej strony jest bardziej intensywny w uchu z tej samej strony niż w drugim z powodu tłumienia fali dźwiękowej przechodzącej przez głowę
młoteczek (ang. malleus)
kosteczka ucha środkowego
nerw wzrokowy (ang. optic nerve)
przenosi informacje wzrokowe z siatkówki do mózgu
odbiorczy ubytek słuchu (ang. sensorineural hearing loss)
niepowodzenie w przesyłaniu sygnałów nerwowych ze ślimaka do mózgu
odczuwanie bólu (nocycepcja) (ang. nociception)
sygnał czuciowy wskazujący na możliwość uszkodzenia tkanki
opuszka węchowa (ang. olfactory bulb)
owalny twór w przedniej części płata czołowego, gdzie zaczynają się nerwy węchowe
perspektywa linearna (zbieżna) (ang. linear perspective)
postrzeganie głębi płaskiego obrazu, gdy dwie linie równoległe wydają się zbiegać
plamka ślepa (ang. blind spot)
punkt zbiegania się nerwów w siatkówce, który nie rejestruje obrazu
plamka żółta (ang. fovea)
małe wgłębienie w siatkówce zawierające czopki
postrzeganie głębi (ang. depth perception)
zdolność postrzegania głębi
postrzeganie wzorców (ang. pattern perception)
umiejętność rozróżniania figur i kształtów
powidok (obraz następczy) (ang. afterimage)
przedłużenie wrażenia wzrokowego po zaniknięciu bodźca
pręcik (komórka pręcikonośna) (ang. rod)
fotoreceptor wyspecjalizowany do rejestrowania słabych bodźców świetlnych
propriocepcja (ang. proprioception)
postrzeganie pozycji ciała
próg absolutny (ang. absolute threshold)
minimalna ilość energii bodźca, która musi być obecna, aby bodziec został wykryty w 50% przypadków
próg różnicy (ledwie dostrzegalna różnica) (ang. just noticeable difference (JND))
najmniejsza zmiana bodźca wymagana do wykrycia różnicy
przekaz podprogowy (ang. subliminal message)
informacja pojawiająca się poniżej progu świadomości
przetwarzanie oddolne (ang. bottom-up processing)
proces percepcyjny budowany z danych zmysłowych
przetwarzanie odgórne (ang. top-down processing)
na interpretację wrażeń zmysłowych wpływa dostępna wiedza, doświadczenia i myśli
przewodzeniowy ubytek słuchu (ang. conductive hearing loss)
zaburzenia wibracji błony bębenkowej i/lub ruchu kosteczek słuchowych
psychologia postaci (psychologia Gestalt) (ang. Gestalt psychology)
obszar psychologii oparty na koncepcji, która odróżnia całość od sumy jej części
receptor węchowy (ang. olfactory receptor)
komórka czuciowa systemu węchowego
relacja figura–tło (ang. figure-ground relationship)
interpretowanie pola widzenia jako figury i tła
rogówka (ang. cornea)
przezroczysta powłoka na oku
rozbieżność w widzeniu dwuocznym (widzenie stereoskopowe, binokularne) (ang. binocular disparity)
rejestrowanie nieco innego obrazu przez każde oko, spowodowane rozmieszczeniem oczu w czaszce
siatkówka (ang. retina)
wrażliwa na światło wyściółka oka
skrzyżowanie wzrokowe (ang. optic chiasm)
miejsce w kształcie litery X, które znajduje się tuż poniżej powierzchni brzusznej mózgu; to połączenie nerwów wzrokowych z obojga oczu i oddzielenie informacji z danej strony pola widzenia i przesłanie jej do przeciwnej strony mózgu
smak umami (ang. umami)
smak glutaminianu sodu
soczewka (ang. lens)
zakrzywiona, przezroczysta część oka, która skupia wpadające do oka światło
spostrzeganie (percepcja) (ang. perception)
sposób, w jaki są interpretowane i świadomie doświadczane informacje zmysłowe
strzemiączko (strzemionko) (ang. stapes)
kosteczka ucha środkowego
ślepota pozauwagowa (ang. inattentional blindness)
spowodowane brakiem uwagi niedostrzeżenie czegoś, co jest doskonale widoczne
światło widzialne (ang. visible spectrum)
ta część widma elektromagnetycznego, którą widzi człowiek
tembr (ang. timbre)
barwa dźwięku
teoria detekcji sygnałów (ang. signal detection theory)
zmiana w zdolności wykrywania bodźców zależna od aktualnego stanu umysłu
teoria miejsca (lokalizacji) w różnicowaniu wysokości dźwięków (ang. place theory of pitch perception)
różne części błony podstawnej są wrażliwe na dźwięki o różnych częstotliwościach
teoria procesów przeciwstawnych (ang. opponent-process theory)
kolor jest kodowany w parach przeciwstawnych: czarno-biały, żółto-niebieski i czerwono-zielony
teoria trzech barw (ang. trichromatic theory of color vision)
widzenie kolorów jest możliwe dzięki aktywności trzech rodzajów czopków wrażliwych na fale światła czerwonego, niebieskiego i zielonego
teoria wysokości dźwięku oparta na czasie (ang. temporal theory of pitch perception)
częstotliwość dźwięku jest kodowana przez poziom aktywności neuronu czuciowego
tęczówka (ang. iris)
barwna część błony gałki ocznej
transdukcja (przetwarzanie) (ang. transduction)
zamiana energii bodźców zmysłowych na potencjał czynnościowy
widmo elektromagnetyczne (ang. electromagnetic spectrum)
zakres częstości obserwowanego promieniowania elektromagnetycznego
wrażenia zmysłowe (ang. sensation)
proces przekazywania informacji zmysłowych zapoczątkowany wykryciem ich przez receptor sensoryczny
wrodzona niewrażliwość na ból (analgezja wrodzona) (ang. congenital analgesia)
zaburzenie genetyczne, które powoduje niezdolność do odczuwania bólu
wskazówka dwuoczna (ang. binocular cue)
wskazówka głębi zależna od stosowania obu oczu
wskazówka jednooczna (ang. monocular cue)
wskazówka głębi wymagająca tylko jednego oka
wysokość dźwięku (ang. pitch)
postrzeganie częstotliwości dźwięku
zasada bliskości (ang. principle of proximity)
obiekty znajdujące się blisko siebie są grupowane razem jako powiązane ze sobą
zasada domknięcia (ang. principle of closure)
organizowanie pola percepcyjnego w kompletne obiekty zamiast w zbiory elementów
zasada podobieństwa (ang. principle of similarity)
tendencja do grupowania obiektów, które są do siebie podobne pod względem określonej cechy
zawroty głowy (ang. vertigo)
uczucie wirowania
zmysł kinestetyczny (kinestezja) (ang. kinesthesia)
czucie położenia ciała i ruchu ciała w przestrzeni
zmysł równowagi (układ przedsionkowy) (ang. vestibular sense)
zmysł odpowiedzialny za utrzymywanie równowagi i pozycji ciała
zwój ślimakowy (ślimak) (ang. cochlea)
wypełniona płynem ślimakokształtna struktura zawierająca komórki receptorów czuciowych układu słuchowego
źrenica (ang. pupil)
mały otwór okalany przez tęczówkę oka, przez który przechodzi światło
Cytowanie i udostępnianie

Chcesz zacytować, udostępnić albo zmodyfikować treść tej książki? Została ona wydana na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) , która wymaga od Ciebie uznania autorstwa OpenStax.

Cytowanie i udostępnienia
  • Jeśli rozpowszechniasz tę książkę w formie drukowanej, umieść na każdej jej kartce informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/psychologia-polska/pages/1-wprowadzenie
  • Jeśli rozpowszechniasz całą książkę lub jej fragment w formacie cyfrowym, na każdym widoku strony umieść informację:
    Treści dostępne za darmo na https://openstax.org/books/psychologia-polska/pages/1-wprowadzenie
Cytowanie

© 12 paź 2022 OpenStax. Treść książki została wytworzona przez OpenStax na licencji Uznanie autorstwa (CC BY) . Nazwa OpenStax, logo OpenStax, okładki OpenStax, nazwa OpenStax CNX oraz OpenStax CNX logo nie podlegają licencji Creative Commons i wykorzystanie ich jest dozwolone wyłącznie na mocy uprzedniego pisemnego upoważnienia przez Rice University.